Vanouds houdt de VS het eengemaakte Duitsland en daarmee Europa gescheiden van Rusland. Hoog tijd voor een drastische Europese koerswijziging. Los van de VS en de NAVO heeft Europa zelfs geen behoefte aan een 2%-defensienorm.

De Heartland Theory van de Britse politiek geograaf Halford John Mackinder stelt dat de sleutel tot wereldheerschappij ligt in de controle over de landmassa van Eurazië, het ‘hartland’. Wie het hartland controleert, beheerst het ‘wereldeiland’ Eurazië en per saldo de wereld, aldus Mackinder. Kennelijk met die theorie in het achterhoofd heeft Washington er sinds de Tweede Wereldoorlog alles aan gedaan om Duitsland en daarmee Europa gescheiden te houden van Rusland. Met meer inwoners dan de VS is de EU een economische reus, maar als satelliet van de VS ondergeschikt aan de belangen van het Amerikaanse bedrijfsleven en dus irrelevant in een multipolaire wereld.

Het Europese eenmakingsproces kenmerkt zich door horizontale integratie: snelle toename van het aantal lidstaten. Verticale integratie, de overdracht van beleidsdomeinen aan de Unie, blijft een probleem. Sommige lidstaten hebben op deelterreinen een opt-out en zijn dus slechts gedeeltelijk gebonden aan Europese regelgeving. En er is onenigheid over buitenlands beleid. Brussel blijft de VS zien als genereuze wereldmacht. Maar vandaag staat het eigenbelang van de VS voorop. Het is een rivaal geworden. Europa wordt bespeeld. Het was nooit een partner. Het was een gewillig instrument. Het werd nooit beschermd, het werd gebruikt ten faveure van Amerikaanse belangen.

Brussel blijft de VS zien als genereuze wereldmacht. Maar vandaag staat het eigenbelang van de VS voorop. Het is een rivaal geworden.

Een verdeeld en aan de VS onderworpen Europa kan onmogelijk optreden als zelfstandige wereldspeler. De Unie moet dus haar focus verleggen van de trans-Atlantische alliantie naar een Euraziatische. Maar of het die kant op gaat blijft de vraag. De Europese elites zien hun ondergang onder ogen. Het Westen lijdt een nederlaag in de oorlog tegen Rusland in Oekraïne. Europa deïndustrialiseert tegen wil en dank, moet afrekenen met afbrokkelende publieke diensten en infrastructuur, grote begrotingstekorten, een stagnerende levensstandaard, sociale en etnische disharmonie, groeiend populistisch verzet, en het vooruitzicht van een staatsbankroet.

Het wordt tijd voor een drastische koerswijziging. Brussel heeft Washington te lang slaafs gevolgd. Het is vergeten hoe het zijn eigen geopolitieke belangen moet behartigen. De geopolitieke positie van Europa in de wereld is aanzienlijk afgenomen. Het heeft zich geïsoleerd. Nu Trump en Poetin de EU-belangen bespreken, is Brussel irrelevant geworden. Dr. Kishore Mahbubani, een vooraanstaand wetenschapper aan het Asia Research Institute van de National University of Singapore doet in Foreign Policy van 18 februari 2025 een drietal interessante aanbevelingen:

1. Kondig een plan aan om uit de NAVO te stappen

Europa moet zich bevrijden uit de wurggreep van Washington. Dring aan op terugtrekking van Amerikaanse troepen en wapens. Europa is perfect in staat zijn eigen verdediging op zich te nemen. De Europese legers zijn inefficiënt georganiseerd. Er moet werk worden gemaakt van een optimale samenwerking. In een Europa los van de NAVO is er zelfs geen behoefte aan een 2%-norm. Bepaal het budget op basis van reële bedreigingen. Budgettair heeft Europa al een grote voorsprong op Rusland. Alleen op het gebied van bommenwerpers, kernwapens en militaire satellieten loopt Europa achter.

2. Sluit een breed strategisch akkoord met Rusland

Is Rusland, dat Oekraïne niet kan verslaan, een bedreiging voor Europa? Onwaarschijnlijk. De Russische dreiging wordt gehypet. Europa heeft nooit een strategie voor een onafhankelijke Rusland-relatie ontwikkeld. Gooi het roer om, neem diplomatieke initiatieven om tot een vredesakkoord te komen. NAVO-leiders geven openlijk toe dat het Oekraïense lidmaatschap van de baan is. Neutraliteit is dus de enige realistische oplossing. Een neutraal Oekraïne kan handel drijven met oost en west, een brug vormen tussen Europa en Rusland en dienen als knooppunt in China’s Belt & Road-initiatief.

3. Werk een nieuw strategisch pact uit met China

Offer niet langer Europese strategische belangen op om Amerikaanse belangen te dienen. Zo’n beleid levert geen Amerikaanse beloning op. China kan de EU helpen haar échte geopolitieke nachtmerrie aan te pakken: de demografische explosie in Afrika. De EU riskeert een groeiende toestroom van Afrikaanse migranten. Om die te verhinderen, moet Europa Afrika helpen zijn economie te ontwikkelen. De eenzijdige Europese handelsakkoorden moeten op de schop. Europa moet investeren in Afrika. Het moet buitenlandse investering in Afrika die banen creëren en Afrikanen thuis houden, toejuichen. Geef het naïeve verzet tegen Chinese investeringen in Afrika op.

Uit alles blijkt dat de VS weigert zijn wereldwijde hegemonie op te geven. Het zal loyaliteit van zijn ‘bondgenoten’ eisen in zijn rivaliteit met China en Rusland. De EU zal dus moeten kiezen. Geïntegreerd met Azië blijft het relevant en krijgt het een gigantische economische impuls dankzij China’s Belt & Road-initiatief. Europa moet zijn afhankelijkheid van de VS en de NAVO loslaten.

*****

Dit artikel verscheen eerder op Geopolitiek in context. Het is een resumé van de long read ‘De Europese Unie: ondergang, of onderdeel van een Euraziatisch project?’ van 16 juni 2025.