De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Erdogan die met theezakjes strooit bewijst Turkije en ons geen dienst

zondag 5 december 2021 13:23
Spread the love
Goede zondagmorgen, beste lezers, lieve vrienden,
Ik heb mij even wat laten gaan in de dichterlijke richting.
Voor het kader,de context van deze lofrede op de thee, maar ook op staatslieden die open blijven staan voor “sound macro-economic principles”, zie het stuk van Ruud Goosssens uit De Standaard van gisteren en mijn samenvatting op Facebook. Omdat ik niet graag al te veel in kryptische taal en in mysteries spreek en schrijf, geef ik dit stukje en een paar commentaren mee onderaan het gedicht.

Erwtenman en zijn theezakje

De toestand in Turkije,
hij wordt druk besproken
bij de koffie en de thee
van Heverlee tot Spanje.
Het is iets, kameraad,
dat gaat je ter harte,
dit kan niet wachten.
Een T-bone is een oversized
steakje, mijn kind,
maar
weet je wat er aan de hand is met de tea-bag?
President Erdogan
om God-weet-welke-reden
gooit die dingetjes naar de mensen
op plaatsen waar recent een ramp is gebeurd
en zijne heiligheid de grote Turk
een aanmoedigend bezoekje brengt.
Een nobele, ongetwijfeld lichtjes dappere daad
waartoe de oude kerel
zijn duizend-kamers-kasteel verlaat.
Het kleine, sprekende detail,
mijn lieve neefje,
vertelt ons vaak veel meer dan
de langste uitleg en analyse.
Nu nog een thee-cartoon in de wereldwijde pers
misschien… En dan…
Bang! Boem! Kletter!
Ge-Val!
Waarna Turkije kan
de geest uit de fles,
de thee in nieuwe kan,
weer met wat goede hoop
naar voren en naar boven kijken,
helder en niet bevreesd.
Een land van mensen dan opnieuw
waar de Lira meer waard is
dan bijna
niets.
Of: hoe de baas gebaat is
bij tegendraadse tegenspraak.
Niet alleen van verzorgers en vrome vrienden
die zijn pels aaien in de richting van zijn haar.
Retenez cette leçon,
mon garçon:
Quand tu seras grand,
Ne Carressez pas ton chien,
gros et grand
exclusivement
dans le sens des poils!
On devient Esclave
et pauvre prisonier
dans ce monde, pendant cette vie,
plus vite que l’on s’
imagine.
————————————————————————————–

“Het nut van tegenspraak”

Ruud Goossens

zaterdag 4 december 2021 om 3.25 uur

“Na een zoveelste Overlegcomité zou een mens al eens gaan dromen van sterk leiderschap, zegt Ruud Goossens. Wie naar Turkije kijkt, is meteen weer wakker”.

Voor een man van het volk toonde Recep Tayyip Erdogan zich deze zomer onrust­wek­kend wereldvreemd. Toen Turkije in juli en augustus getroffen werd door een reeks razende bosbranden, ­besloot de president de getroffen regio met een bezoek te vereren. Het was ­grote crisis. Ook omdat de Turkse overheid niet over voldoende blusvliegtuigen bleek te beschikken, hadden mensen hun dorpen moeten verlaten en ­waren ze soms zelfs familieleden verloren. Erdogan vond er niet beter op dan hen enkele zakjes … thee toe te werpen.

Blijkbaar durft geen enkele adviseur de Turkse president nog te vertellen dat er betere manieren zijn om je empathie met getroffen landgenoten te tonen. Eerder had Erdogan ook op andere plekken met thee gegooid, onder meer na een overstroming in de provincie ­Rize. Ook toen was dat aanleiding tot bijtende spot over de ivoren toren waarin de ‘nieuwe sultan’ vertoeft. Erdogan woont al jaren in een megalomaan, neo-Ottomaans paleis met meer dan duizend kamers dat hij in Ankara liet bouwen. Hij is het contact met de realiteit kwijt.

Dat begint steeds problematischer te worden. De Turkse economie zit al ­enkele jaren in zwaar weer, maar de laatste maanden gaat het van kwaad naar erger. De lira verloor dit jaar al de helft van zijn waarde, terwijl de inflatie ondertussen 20 procent bedraagt. Het zou logisch zijn, zegt bijna elke econoom, om de rente wat op te trekken. Dan wordt krediet duurder, raakt er minder geld in omloop en kan de economie afkoelen. Er is maar één probleem: daar wil Erdogan niet van weten. Hij vindt rente ‘de moeder van alle kwaad’. Hij blijft ze dus verlagen.

Europeaan van het jaar

Daarmee dreigt Erdogan de tak af te ­zagen waar hij zelf op zit. Economische voorspoed was lange tijd de sokkel ­onder zijn populariteit. Toen hij in 2002 de nationale verkiezingen won met zijn pas opgerichte AKP, kwam Turkije uit een periode van diepe crisis. In 2001 moest zelfs de hulp van het IMF worden ingeroepen. De oude, seculiere elite werd electoraal weggevaagd. Erdogan bracht stabiliteit. Hij slaagde erin buitenlandse investeerders in groten getale naar Turkije te lokken. Hij begon massaal te bouwen, onder meer aan wegen, ziekenhuizen en luchthavens.

Ook in het westen werd lovend over de zogenoemde ‘Erdonomics’ geschreven. De inflatie, die bij zijn aantreden boven de 30 procent zat, zakte naar 9 procent. De armoede ging in dalende lijn. De levensverwachting schoot naar boven. Erdogan zette zich bovendien in de markt als een democraat, zij het dan van de conservatieve strekking. Hij schafte de doodstraf af en perkte de macht van de militairen in. In de rangschikking van Freedom House ging ­Turkije erop vooruit. Zijn electorale aanhang werd groter.

Erdogan is het slachtoffer van zijn eigen ‘succes’. Hij zette de Turkse instellingen helemaal naar zijn hand, vol met getrouwen. Het leidt nu tot bestuurlijke chaos

Het is nu nauwelijks nog te geloven, maar in 2004 werd Erdogan door European Voice – een blad voor Brusselse ­eurocraten – verkozen tot ‘Europeaan van het jaar’. Volgens The Economist was het stilaan onmogelijk geworden om nog neen te zeggen tegen de toetreding van Turkije tot de Europese Unie. Dat was ook de mening van heel wat Europese leiders, zoals Jacques Chirac, ­Gerhard Schröder en Tony Blair. In 2004 werden de onderhandelingen met de Turken opgestart. Erdogan werd gezien als een krachtig voorbeeld van de stelling dat islam en democratie wel degelijk te verzoenen zijn.

Voodoo economics

Ondertussen ziet de situatie er helemaal anders uit. De onderhandelingen met de EU zijn alleen op papier nog gaande. De Turkse democratie hangt aan een zijden draadje. Erdogan vaart een steeds islamistischer koers. En sinds 2019 gaat de armoede weer in stijgende lijn. Dat heeft alles met de wankele munt en de stijgende inflatie te maken. Ondernemers gaan failliet omdat ze hun buitenlandse schulden niet meer kunnen aflossen en de grondstoffen steeds duurder worden. De werkloosheid neemt toe. De prijs van levensmiddelen schiet omhoog, waardoor de stijging van de lonen wordt teniet­gedaan. Brood werd op 19 jaar tijd 900 procent duurder.

Alleen blijft Erdogan zich dus koppig verzetten tegen de meest evidente ­oplossing. Hij fulmineert al jaren tegen de ‘internationale rentelobby’ waar onder meer het Westen, de zionisten, de CIA en George Soros deel van uitmaken. Hij heeft op drie jaar tijd al drie gouverneurs van de centrale bank wandelen gestuurd, omdat ze niet meegaan in zijn beleid van voodoo economics. Hij stuurde deze week zijn minister van Financiën wandelen en koos een vertrouweling van zijn schoonzoon als vervanger. Loyaliteit krijgt voorrang op competentie.

Dat begint Erdogan ook politiek parten te spelen. Bij de lokale verkiezingen van 2019 verloor zijn AKP het burgemeesterschap in Istanbul en Ankara. Het had een waarschuwing kunnen zijn om het over een andere boeg te gooien, maar zo ging het niet. De oppositie, die tijdens Erdogans bewind altijd hopeloos verdeeld was, probeert wél lessen te trekken. In de twee grootste steden won ze twee jaar geleden, omdat de krachten gebundeld werden. Dat probeert men bij de nationale verkiezingen, wellicht in 2023, nog eens over te doen. Of dat lukt, is nog niet zeker. Maar voor het eerst sinds lang zijn er opnieuw peilingen die suggereren dat de AKP zou kunnen verliezen.

Trillende handjes

Je zou kunnen zeggen dat Erdogan het slachtoffer van zijn eigen succes aan het worden is. Hij is er de laatste tien jaar in geslaagd om de instellingen helemaal naar zijn hand te zetten. Alleen al na de couppoging in 2016 werden er tienduizenden ambtenaren ontslagen. Dat leidt tot bestuurlijke chaos. Om de bosbranden te blussen moest buitenlandse hulp ingeroepen worden. De vaccins tegen covid-19 arriveerden met maanden vertraging in Turkije. De corruptie is huizenhoog.

Bovendien heeft Erdogan alle tegenspraak uitgeschakeld. Na de grondwetswijziging van 2017 is er geen eerste ­minister meer in Turkije. De macht van het parlement werd drastisch ingeperkt. De president beslist wie er rechter wordt bij het Grondwettelijk Hof. Van een onafhankelijk gerecht is geen sprake meer. De media zitten, na de ­arrestatie van talloze journalisten en de overname van de meeste titels door ­Erdogan-getrouwen, in de tang. Intellectuelen letten op hun tellen.

Alle macht zit, kortom, in de handen van één man. Die handen zijn steeds onvaster. De afgelopen maanden gingen er op sociale media filmpjes rond waarop Erdogan in slaap valt of ondersteund moet worden door zijn vrouw. Er wordt zelfs hardop getwijfeld aan zijn toerekeningsvatbaarheid.

Het dictator-effect

Het doet allemaal denken aan wat ­Jason Papaioannou en Jan Luiten van Zanden zes jaar geleden in een wetenschappelijke paper het ‘Dictator Effect’ noemden. De twee economen zagen dat autocraten, naarmate ze langer aan de macht zijn, steeds slechtere economische resultaten voorleggen. De inflatie schiet de hoogte in. Het is een gevolg van de erosie van de instellingen en van corruptie, maar ook van wat de twee onderzoekers de ‘desinformatieval’ noemen. Omdat ze totale loyaliteit eisen, krijgen ze te optimistische verslagen over de toestand van hun land.

Erdogan geeft niet de indruk dat hij aan bijsturen denkt. Hij blijft volop ­tegenstanders arresteren. Deze week werd Metin Gürcan, een van de leiders van een opkomende oppositiepartij, ­opgesloten. Tijdens publieke optredens fulmineert hij tegen de ‘buitenlandse krachten’ die Turkije viseren. Het is moeilijk te voorspellen waar dat allemaal op uitdraait. Erdogan is een uitstekend campaigner, met een erg trouwe basis. Slaagt hij erin om zo nog eens verkiezingen te winnen? Accepteert hij, als dat niet lukt, een nederlaag? En wat doet het leger dan?

In ons land werd de afgelopen dagen met scherp geschoten op het bochtenwerk van onze talloze ministeriële ­excellenties. Dat is niet altijd onterecht. Telkens weer nemen ze maatregelen die al snel onvoldragen blijken. Maar op zijn minst dwingen andere politici, ­experts en 11 miljoen virologen hen dan tot bijsturingen. Die opeenvolging van Overlegcomités is frustrerend. Het doet hier en daar zelfs de roep om sterk leiderschap weerklinken. Maar in Turkije zie je dat de warboel van de democratie nog altijd te verkiezen is boven het sublieme inzicht van één despoot.

Ruud Goossens is redacteur van deze krant. In ‘Onder de waterlijn’ peilt hij wekelijks de onderstromen van de macht.

Meer info:

Verschenen op zaterdag 4 december 2021

 

Reacties

SHS : Pertinent en overtuigend pleidooi om een nationale sport minstens wat in te dijken: zagen en klagen. En betweterij van gebelgde Belgen…

Persoonlijke kanttekening: zou het kunnen dat de figuur van deze president, die ooit zo helder en goed keek en bij zijn aanvang zeer werd gewaardeerd in het Westen… ook juist relatief snel en fel bergaf is gegaan… nadat het Westen Turkije dan toch niet liet toetreden tot de EU? Ik blijf ervan overtuigd, zonder een expert te zijn, dat deze gesloten beslissing een grote gemiste kans is geweest. Laten we nooit vergeten hoezeer emoties en ook juist collectieve vernedering een prominente rol spelen in de internationale politiek (zie Dominique Moïsi, “De geopolitiek van de emotie”). De psychologie is een ernstig onderschatte hulpwetenschap in de Diplomatie. In de psychologie geldt een wet die verhelderend werkt, tot in kwesties als deze van Turkije: “Als je een mens vertrouwen geeft, maak je hem betrouwbaar”. Ik vermoed dat T. Recip Erdogan een bloeiende persoonlijkheid was gebleven,  als het land onder zijn leiding die grote vorm van waardering vanwege Europa was te beurt gevallen.

 

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!