Nochtans weten we al langer dat eenoudergezinnen in ons land een hoog risico lopen om in armoede terecht te komen. Van alle mogelijke huishoudtypes zijn zij het meest kwetsbaar. Maar liefst 34,6 % van alle eenoudergezinnen leeft net op of onder de armoederisicogrens. Dat is vier keer zoveel ten opzichte van huishoudens met twee volwassenen en twee kinderen waar dit risico slechts 7,4 % bedraagt.
De nieuwste armoede-indicator ‘materiële en sociale deprivatie’ van de EU-SILC 2019 (European Union Statistics on Income and Living Conditions) bevestigt dit opnieuw. 53,5 % van de eenoudergezinnen heeft geen geld voor een onverwachte uitgave, 46,2 % kan zich geen weekje vakantie buitenshuis veroorloven, 39,6 % kan beschadigde of versleten meubels niet vervangen, voor 31,2 % is het niet mogelijk om regelmatig deel te nemen aan vrijetijdsactiviteiten, 28,3 % beschikt niet over genoeg budget om wekelijks een bedrag aan persoonlijke behoeften te spenderen en 27,4 % is financieel niet in staat om minstens eenmaal per maand met vrienden of familie af te spreken om iets te gaan drinken of te eten.
Eenoudergezinnen zijn ook uitgesproken vrouwelijk. Het gaat in 8 op de 10 gevallen om alleenstaande moeders met kinderen. Binnen deze groep kunnen we dus onomwonden spreken over de feminisering van armoede. De stijgende sociale ongelijkheid van eenoudergezinnen weerspiegelt ook een structurele genderongelijkheid. Op het moment dat koppels beslissen van uit elkaar te gaan, zijn vrouwen veel kwetsbaarder dan mannen en ligt hun armoederisico veel hoger. Ze zijn of worden werkloos, ze krijgen financiële problemen en stress, gezondheidsklachten en worden sociaal uitgesloten.
De Vrouwenraad kent en onderstreept het belang van seksespecifieke dataverzameling en de aandacht daarvoor in de presentatie van onderzoeksresultaten. Voor armoedecijfers is dit cruciaal want jarenlang was de feminisering van armoede niet of nauwelijks zichtbaar.
De recente nota van het Steunpunt ter bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting bundelt meer kennis over genderongelijkheid in armoederisico. Ze toont hoe vrouwen een verhoogd armoederisico lopen op basis van de volgende indicatoren: 66 % van de personen die voedselhulp ontvangen zijn vrouwen, 65,47 % van het aantal personen met een Inkomensgarantie voor ouderen (IGO) zijn vrouwen, deeltijds werk verhoogt het armoederisico, mannen zijn nog steeds oververtegenwoordigd in de tellingen met betrekking tot dakloosheid, maar ook hier wordt gesproken van een mogelijke tendens naar feminisering door de stijgende aanwezigheid van vrouwen en hun kinderen.
Dan is er nog de arbeidsmarktsegregatie: 53 % van de werkende vrouwen hebben een diploma hoger onderwijs, tegenover 41 % van de mannen. Werkende vrouwen zijn dus hoger geschoold dan werkende mannen. Ze zijn echter ondervertegenwoordigd in de beter betaalde beroepscategorieën, een fenomeen dat horizontale segregatie wordt genoemd.
Vervolgens toont het loonkloofrapport van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM) dat de sectoren die heel wat vrouwen tewerkstellen bij de minst betalende zijn, omdat ze geassocieerd worden met economisch minder belangrijk werk. Vrouwen vormen de meerderheid onder het administratief personeel, het personeel in de dienstensector en de verkoop en binnen elementaire beroepen (zoals bijvoorbeeld huishoudhulp).
Vooral de studie ‘Inkomensongelijkheden tussen vrouwen en mannen’ van Statbel (2019) toont aan dat vrouwen een sterk verhoogd armoederisico lopen gemeten op het niveau van individuele armoede: 28 % van de vrouwen bevinden zich individueel op of onder de armoedegrens t.o.v. 13 % van de mannen.
Vrouwen zijn in ons land onevenredig hoog vertegenwoordigd in de werkloosheidsuitkeringen, de ziekte-uitkeringen en het leefloon. Ze zijn kwetsbaarder omdat zij vaak de kinderzorg op zich nemen na de echtscheiding en af te rekenen hebben met structurele drempels op de arbeidsmarkt (loonkloof, onderbetaalde zorgberoepen, …). De sociale zekerheid en de fiscaliteit gaan nog steeds te veel uit van het tweeverdienersmodel of van het achterhaalde kostwinnersmodel waardoor eenoudergezinnen bijgevolg een groot armoederisico lopen.
Reeds bij het prille begin van de coronapandemie wees de Vrouwenraad in een nota van april 2020 op de grote nood om zorg te dragen voor eenoudergezinnen die sowieso al zeer kwetsbaar zijn. Wij benadrukken hoe een structureel beleid op maat van eenoudergezinnen de stijgende kinderarmoedecijfers een halt kan toeroepen. De overheden weten wat hun te doen staat: voldoende hoge uitkeringen en omkaderende stelsels om arbeid en zorg voor het gezin te combineren, betaalbare huisvesting, en zeer toegankelijke en laagdrempelige kinderopvang. Arbeidsmarktsegregatie tegengaan door onder meer de lonen van de zorgende beroepen die nu lijden onder een lage sociale status op te waarderen.
In het kort: de Vrouwenraad vraagt de overheden om hun verantwoordelijkheid op te nemen en een sociaal arbeidsmarktbeleid uit te tekenen dat rekening houdt met de groeiende groep eenoudergezinnen die een sterk verhoogd armoederisico lopen.
Meron Knikman
Voorzitter Vrouwenraad
