In mijn onderzoek en onderwijs in zowel het Nederlandstalig als Franstalig onderwijs in België en Brussel ben ik zeer gefascineerd door de mijnbouw en de staalindustrie die België vanaf medio negentiende eeuw tot tweede grootste industriële macht in de wereld maakte. Na Engeland. Veel Vlaamse arbeiders trokken eind negentiende eeuw ook richting het ijzersterk Waals industrieel bekken om te ontsnappen aan de barre armoede en hongersnood in Vlaanderen. Dat heeft “Het verhaal van Vlaanderen” niet verteld.
De geschiedenis en de fameuze crisissen van de mijnbouw en zware industrie in Wallonië en Vlaanderen hebben altijd mijn leergierigheid gewekt. De representatie van de mijnbouw en de existentiële crisissen van mijn, mens en samenleving in de negentiende en twintigste eeuw heeft zowaar straffe Belgische films opgeleverd. Ik denk aan de documentaire mijlpaal “Misère au Borinage” (1933) van Henri Storck en Joris Ivens. Ook aan het lange tijd gecensureerde en ei zo na vergeten meesterwerk “Déjà s’envole la fleur maigre” (1960) van Paul Meyer.
Dankzij het Koninklijk Belgisch Filmarchief (CINEMATEK) zijn deze belangrijke films bewaard en digitaal gerestaureerd. Documentairemaker Patric Jean schreef in 1999 een krachtige audiovisuele brief aan pionier Henri Storck, “Les enfants du Borinage : lettre à Henri Storck”.
Nog voor hun grote, internationale fictiesuccessen zoals “La promesse”(1996) en “Rosetta”(1999) realiseerden de uitermate getalenteerde Belgische filmbroers Luc en Jean-Pierre Dardenne documentaires over de noeste arbeid en het harde leven in het Luikse staalbekken. Ook hun tweede, nauwelijks bekende speelfilm “Je pense à vous” (1992) gaat in op het tragische leven in de staalfabriek aan de Maas.
Stijn Coninx kleurde de Vlaamse mijnbouw met de fictiefilm “Marina” (2013), naar het levensverhaal van Rocco Granata. Niemand minder dan Vincent Van Gogh leefde en werkte in de Borinage. De Brusselse beeldhouwer Constantin Meunier vereeuwigde als geen ander de mijnwerker, glasblazer en metaalarbeider in België. Zij zijn beslist niet de enige kunstenaars die het verhaal van Wallonië hebben verbeeld of het nog steeds verbeelden en verwoorden.
Een paar maanden geleden pas ontdekte ik in de piepkleine dorpskom van Mont-sur-Marchienne vlakbij Charleroi, het zo rijke Musée de la photographie. Een klooster werd uitmuntend gerestaureerd en samen met een nieuwe vleugel bewaart dit Europees topmuseum 100.000 foto’s en 1,5 miljoen fotonegatieven van bekende en onbekende fotografen. Van Robert Doisneau, over Robert Capa tot Diane Arbus, Willy Kessels en Stephan Vanfleteren.
Xavier Canonne, directeur sinds 2000, levert met zijn ploeg ronduit indrukwekkend werk. Het museum is letterlijk en figuurlijk zeer toegankelijk. Vlaamse, Waalse en Brusselse leerkrachten komen er allemaal en zonder onderscheid gratis in. Tekst en context bij de grote tijdelijke tentoonstellingen zijn geschreven in het Frans, het Engels én het Nederlands. Ik ken weinig Vlaamse musea buiten Brussel die uitleg bieden in het Frans. Vlaams cultuurminister Jan Jambon kan misschien eens inspiratie opdoen in het minuscule Mont-sur-Marchienne. Het museumpersoneel is zeer vriendelijk, er is een mooie wandeltuin en voor amper 8 euro eet je in het museumcafé een lekkere pasta of een heerlijke salade. Wie tijd en zin heeft in een goedkope, doch kunstzinnige topervaring, stapt misschien eens uit het verhaal van Vlaanderen om in te gaan op een verhaal van Wallonië en haar wonderlijk Musée de la photographie. Allons-y.
Wouter Hessels is docent filmgeschiedenis RITCS, CINEMATEK en professeur en analyse du film INSAS
