Als laatstejaarsstudenten Sociaal Werk werkten we twaalf weken rond het belang van inclusieve scholen, waarin iedereen zich thuis voelt. Er zijn tonnen missies en visies op inclusie en diversiteit. Organisaties en scholen pakken er graag mee uit en toch moeten we vaststellen dat er beslissingen genomen worden die de kans op een inclusieve school en samenleving compleet onderuithalen.
We zijn verontwaardigd, verontrust, omdat we vandaag, in 2025, nog steeds moeten vechten om meisjes de kans te geven zichzelf te zijn en hun talenten ten volle te laten ontplooien.
Met dit verbod, worden meisjes in hun studiekeuze, loopbaan en persoonlijke vrijheid beperkt
Hoe kunnen wij geloofwaardig aan integratie, inclusie en samenleven in diversiteit werken als we zien hoe we dagelijks gefnuikt worden door structurele uitsluitingsprincipes die zonder veel inspraak door ons beleid worden ingevoerd?
Het hijabverbod in het gemeenschapsonderwijs van Oost-Vlaanderen is hier een schrijnend voorbeeld van. Met dit verbod, worden meisjes in hun studiekeuze, loopbaan en persoonlijke vrijheid beperkt, enkel omdat ze ervoor kiezen een hijab te dragen.
Ook op de werkvloer blijft de hijab voor onnodige uitsluiting zorgen. Het loont de moeite om stil te staan bij hoe bepaalde vormen van uitsluiting, zoals bv. het verbod op onder andere het dragen van een hijab mogelijk bijdragen aan het lerarentekort.
Als we het serieus menen met inclusie en gelijke kansen voor iedereen, vraagt dat ook de bereidheid individuele uitingen van identiteit, zoals de hijab, te erkennen als een vorm van diversiteit, zodat het talent en de mogelijkheden van alle meisjes en vrouwen ten volle gewaardeerd kunnen worden. Wij zijn ervan overtuigd dat scholen, leerlingen en onze samenleving niet gebaat zijn met deze symbolische strijd.
De school als kansenfabriek
We begrijpen niet hoe het belang van identiteit en zelfexpressie voor adolescenten zo onderschat kan worden. Als studenten voelen we elke dag, hoe belangrijk het is dat een school een plek is waar je zichtbaar aanwezig mag zijn, zoals je bent.
Onderzoek van Kawtar Bakir toont aan dat de hijab voor veel moslimleerlingen een cruciale rol speelt in hun identiteitsontwikkeling. Een verbod veroorzaakt gevoelens van onzekerheid (97,1 procent), vernedering (57 procent) en belemmert hun schoolervaring (15,2 procent). Het ondermijnt hun identiteitsvorming en vergroot de kans op een identiteitscrisis. (Kawtar Bakir | Scriptiebank, z.d.).
We begrijpen niet hoe het belang van identiteit en zelfexpressie voor adolescenten zo onderschat kan worden
Door leerlingen te verbieden een hijab te dragen, sluit je hen uit van onderwijs, een mensenrecht. Je ontneemt meisjes toekomstdromen en kansen. Zou een school niet de plek bij uitstek moeten zijn waar jongeren zichzelf kunnen ontdekken, zich kunnen uitdrukken en kunnen experimenteren?
Waarom zou een hijab geen onderdeel kunnen zijn van die zoektocht naar zichzelf. Zorgt het dragen van een hijab voor minder talent? Voor minder capaciteiten om mee te werken?
Dat je thuis voelen op school een belangrijke voorwaarde is om te leren, werd nog maar eens aangetoond via onderzoek, gevoerd door KU Leuven in het kader van ECDIS-project. Daaruit blijkt dat leerlingen die meer pluralisme ervaren op school, zich meer thuis voelen en dat dit sterkere thuisgevoel ook een effect heeft op hun schoolse prestaties.
Bovendien gelden deze effecten voor alle leerlingen, met en zonder migratieachtergrond. Iedereen wordt met andere woorden beter van het erkennen en omarmen van culturele diversiteit en heeft meer kansen om zich te ontplooien in een school die openstaat voor mensen met een grote diversiteit. (Konings R., Agirdag, O. e.a., 2025).
Is dat niet wat een school zou moeten zijn? Een kansenfabriek, in plaats van een uitsluitingssysteem?
Werd er voldoende stilgestaan bij de gevolgen voor meisjes met een hijab, voor het onderwijs en voor de samenleving vandaag en in de toekomst?
De maatregel om de hoofddoek te verbieden, doet jonge meisjes kiezen tussen hun onderwijs, hun geloof en hun eigenwaarde. De hijab is een onderdeel van hun identiteit, er wordt van hen verwacht dat ze een belangrijk deel van wie ze zijn afleggen aan de schoolpoort en terug oprapen als ze de schoolpoort verlaten.
De hijab wordt vaak voorgesteld als symbool van onderdrukking. Maar wat zegt het over onze samenleving als we denken vrouwen te ‘redden’ door hen het dragen te verbieden, hen uit te sluiten en te verhinderen zichzelf te zijn?
Waar is de nuance, de ruimte voor individuele verhalen en keuzes, de erkenning dat keuzevrijheid ook betekent dat je vrij bent om wél een hijab te dragen? Is het niet eens tijd om ruimte te maken voor dialoog over wat een hijab voor meisjes en vrouwen betekent en het heersende beeld van de hijab te wijzigen?
Dit verbod is geen neutrale maatregel
Zijn we als samenleving intussen niet klaar om te aanvaarden dat vrouwen vaak heel zelfbewust een hijab dragen, omdat ze trotse moslima zijn?
Dit verbod is geen neutrale maatregel, het is een directe aanval op het recht om jezelf te zijn. Het psychologisch effect op jongeren die horen dat een deel van hun identiteit niet gewenst is, dat zij zich moeten aanpassen, is niet te onderschatten.
De gevolgen zijn vandaag al zichtbaar. Sommigen zullen vroegtijds het onderwijs verlaten, of stappen over op afstandsonderwijs of thuisonderwijs. Anderen zullen de toegang tot onderwijs verliezen omdat ze geen geschikte school vinden. Ze verliezen zo kansen, sociale contacten, rolmodellen. En waarom? Omdat hun manier van zijn niet begrepen wordt.
Waarden, normen en de realiteit
In het waardenkader van het GO onderwijs zien we waarden die we als sociaal werkers alleen maar kunnen toejuichen. Jammer genoeg stellen we nu vast dat deze niet vertaald worden naar de realiteit en concrete maatregelen. Meer zelfs, het hijabverbod staat lijnrecht tegenover meerdere van de waarden van het gemeenschapsonderwijs.
Zo wordt er gesproken over betrokkenheid, engagement, gelijkwaardigheid, openheid, oprechtheid, eerlijkheid en respect. Deze waarden worden in het waardenkader verder verduidelijkt. We sommen enkele van deze verduidelijkingen op, die volgens ons niet samengaan met het hijabverbod.
1.Ervoor zorgen dat iedereen gelijke kansen heeft. 2. Proberen iedereen te begrijpen vanuit zijn eigen context. 3.Openstaan voor ander meningen en culturen. 4.Steeds jezelf blijven.
Elk verbod op expressie dat geen schade toebrengt aan anderen, druist in tegen die kernwaarden. De impact van een hijabverbod is niet alleen voelbaar voor de getroffen jongeren, maar ook voor de schoolomgeving. Het creëert een sfeer van uitsluiting, wantrouwen, ‘wij-zij’-denken.
Bovendien staat het haaks op het ideaal van pluralistisch onderwijs. Scholen horen een afspiegeling te zijn van de samenleving, met ruimte voor diversiteit in overtuigingen, in achtergronden, in dromen. Door die ruimte te beperken, ondermijnen we niet alleen de geloofwaardigheid van ons onderwijs, maar ook de kracht ervan.
Stigmatisering van mensen met hijab
De gevolgen van deze beslissingen reiken verder dan de schoolmuren. Ze versterken het idee dat mensen met een andere achtergrond, een andere religie, ‘de ander’ zijn en daarom niet helemaal thuishoren in onze samenleving. We zien het telkens opnieuw: wanneer angst en onwetendheid het overnemen van dialoog en begrip, wordt het draagvlak voor een inclusieve samenleving kleiner.
Deze discussie zorgt ervoor dat meisjes en vrouwen die een hijab dragen terug anders bekeken worden. Het problematiseert een situatie die aanvaard werd en maakt het tot iets onaanvaardbaar. Het stigma dat hiermee opnieuw op deze meisjes, vrouwen en de islam als geloof wordt gelegd is niet te onderschatten.
Toekomstdromen gefnuikt
Niet alleen in het middelbaar, maar ook in het hoger onderwijs is er nog werk. Meisjes die voor leerkracht studeren vinden geen stageplek of werkplek om hun job uit te voeren. Ook binnen onze eigen opleiding sociaal werk blijft het dragen van een hoofddoek een issue.
De impact die dit heeft op meisjes en hun toekomstdromen is enorm. Het heeft daarnaast ook een effect op de instroom van ons hoger onderwijs. Waarom zou je iets studeren waarvan je weet dat je het later niet kan uitvoeren. Waar de kans op een job minimaal is?
Dat er vandaag nog weinig rolmodellen zijn met een hijab is geen toeval, maar het gevolg van structurele uitsluiting. Het gevolg van een discours dat neutraliteit verwart met uniformiteit.
Willen we echt een samenleving waarin iedereen op elkaar lijkt?
De jongeren van vandaag zijn de professionals van morgen. Als we hen nu afwijzen, hoe verwachten we dan dat zij later hun plek vinden op de arbeidsmarkt, in de samenleving?
Onze scholen zijn niet neutraal, zijn niet geloofsvrij, onze schoolkalender is gebouwd op het katholieke geloof. Stellen dat een school vrij moet zijn van levensbeschouwelijke tekenen, is dus in essentie hypocriet.
Welke samenleving willen we zijn?
Dit gaat niet alleen over een kledingstuk. Dit gaat niet over neutraliteit. Dit gaat over rechten, kansen, vrijheid en menselijkheid. Over het soort samenleving dat we willen zijn. Neutraliteit is geen excuus om diversiteit uit te wissen. Het onderwijs moet een plek zijn waar je wordt uitgedaagd, gestimuleerd, gevormd, niet genegeerd of buitengesloten om wie je bent.
Wij kiezen voor een samenleving waar elke persoon welkom is, ongeacht achtergrond, geloof of kleding. Niet ondanks, maar dankzij hun unieke identiteit.
Kunnen we daar met z’n allen naar streven? Kunnen we van scholen terug kansenfabrieken maken, plekken waar dromen gerealiseerd worden zodat iedereen kan uitgroeien in volle potentieel, met of zonder hijab, kruisje, tattoo, piercing, … gewoon als zichzelf.
Studenten sociaal werk van Hogent: Ayca Calik, Nele Maes, Mika Vennekens, Dolunay Özer, Helena Beyer, Jeta Gashi, Nikka Derdeyn, Rayana Adzhieva, Jules Raevens, Sule Güney, Jitske Michiels, Chinonye Isiwele, Lander Debast, Pepijn Reynvoet en Maja Meirlaen (lector sociaal werk)