Een prijs op koolstof, kunnen ze niets beter vinden om het klimaat te redden?

Wiebe Eekman, 11 juli 2018

Staat werkelijk heel de milieubeweging achter een prijs op koolstof? Een prijs op koolstof wordt herhaald in de aanbevelingen naar het beleid, onder andere in de interparlementaire klimaatresolutie. Ik schreef dit artikel als commentaar bij het Belgian National Debate on Carbon Pricing  van 29 juni

Noem het een nieuwe belasting of een tarifering, minister Marghem en haar diensten willen een prijs invoeren op de koolstofinhoud van al onze gebruiksvoorwerpen.

Jawel, we zijn het allen eens dat de huidige klimaatontaarding bijzonder ernstig is en dat er dringend maatregelen op grote schaal nodig zijn. Maar kunnen ze nu echter niets beter bedenken dan nogmaals een belasting?

Vrijdag 29 juni opende minister Marghem fier het Belgian National Debate on Carbon Pricing in het Bedford hotel in Brussel. Anderhalf jaar werd door haar administratie gewerkt op dit plan om een koolstofprijs in te voeren vanaf 2020. De opzet is te beginnen met 10€ per ton koolstof vanaf 2020 en dat geleidelijk te laten oplopen tot 40€ of 70€ of zelfs 100€ per ton koolstofinhoud.

Wat betekent dat voor ons? Een dieselprijs van 1,40€ zou verhogen naar 1,43€ met 10€ per ton koolstof. De prijs van één kWh aardgas zou met 3% verhogen bij10€ per ton koolstof en met 34% bij 100€ per ton koolstof. Voor wie een hoog inkomen heeft, waarschijnlijk niet zo erg. De administratie berekende ook hoeveel dit een gemiddeld gezin op jaarbasis zou kosten. Bij 10€ per ton koolstof zou dit voor de laagste inkomens categorie 26€ per jaar zijn. Bij verdere verhoging naar 100€ per ton, zou dit natuurlijk 10 keer meer worden,  260€ op jaarbasis. Voor de hoogste inkomens categorie zou dit gemiddeld 53€ zijn, eventueel oplopend naar 530€ per jaar. De administratie berekende ook dat deze koolstofprijs de levensduurte voor de laagste inkomens met 0,21% doet stijgen en voor de hoogste inkomens slechts 0,06%.

Wat daar van te denken?

De koolstofprijs is nutteloos, schadelijk en sociaal onrechtvaardig

Algemeen hoera-geroep op die vrijdag 29 juni. De speech van Thomas Leysen, de grote patroon van KBC, Umicore en Mediahuis, werd in De Standaard nog eens afgedrukt. Hij noemt  het invoeren van een prijs op CO2 noodzakelijk, goed mogelijk en dringend. Wij zeggen dat die koolstoftaks of CO2-prijs (het gaat om hetzelfde) nutteloos, schadelijk en sociaal onrechtvaardig is.

Ten eerste nutteloos. Met veel poeha wordt verwezen naar de landen die al een of andere vorm van koolstofprijs hebben ingevoerd. Daar zou de emissie van CO2 verbeterd zijn. Misschien, maar als je van dichterbij gaat kijken dat hebben die landen of steden ook allerlei andere maatregelen uitgevoerd, zoals een uitgebreid en goedkoop net van openbaar vervoer. “Natuurlijk moet een koolstofprijs deel uit maken van een totaalpakket aan maatregelen” zeggen ze er steeds bij. Jawel, zeggen wij, voer die andere maatregelen dan eerst door. Dat gaat ook perfect zonder een koolstofprijs.

Brood dat duurder wordt weegt zwaarder door voor wie met een bescheiden inkomen leeft. De hogere inkomens zullen het nauwelijks voelen. Wat de redenering onderuit haalt dat die koolstofprijs zou aansturen op gedragsverandering. Voor de lagere inkomens overweegt de administratie een sociale compensatie. Hoe dat zou zijn is niet uitgewerkt. In elk geval bis dat bijzonder complex.

Ten tweede schadelijk. Opnieuw wordt de meerderheid van de mensen met de vinger gewezen. Zij zouden hun gedrag moeten veranderen. Nergens wordt de vraag gesteld of de mensen wel een alternatief hebben. Als de regering bespaart op de bus, de tram en de trein in de late en de vroege uren, dan ben je wel verplicht om de auto te nemen om op je werk te geraken. Zo zijn er nog vele voorbeelden. De dringendheid van maatregelen voor het klimaat onderschrijven wij. De ernst van de klimaatontaarding vergt een planmatige aanpak in alle sectoren. Dat vergt overheidsinitiatief, ondersteund met een breed democratisch debat over waar we naar toe willen. Het invoeren van een koolstofprijs haalt de aandacht weg van de noodzaak in de maatschappelijke structuren in te grijpen. Het gaat ons jarenlang op een verkeerd spoor zetten.

Ten derde sociaal onrechtvaardig. Erger nog is dat in verschillende resoluties al  gezegd wordt dat deze koolstoftaks moet gebruikt worden om de “lasten op arbeid te verminderen”. Bedoelen ze daarmee dat er nogmaals een deel van ons onrechtstreeks loon afgaat? Dat de patroons nog weer wat minder moeten afdragen aan de sociale bijdragen? We worden daar allemaal de dupe van als we ziek of werkloos worden of op pensioen gaan. Of bedoelen ze daarmee dat de gewone belastingen op de lonen naar beneden gaan? Hoe houden we dan het staatsbudget in evenwicht? Zo een koolstofprijs zou toch geleidelijk aan naar een nul opbrengst moeten evolueren? Vermits hij bedoeld is om ontradend te werken? Dat zal leiden naar nog verdere afbouw van allerlei dienstverlening door de overheid. Die openbare dienstverlening maakt juist de rijkdom uit van de lagere inkomens.

De koolstofprijs slaat op het gewone huishouden.

Voor de grote industrie bestaat al het ETS-systeem. Zeg maar alle bedrijven die hoge schoorstenen hebben krijgen een bepaald aantal certificaten die hen recht geven op emissie van CO2 of andere broeikasgassen. Een groot deel krijgt gratis certificaten. De elektriciteitscentrales en wie te weinig certificaten heeft kan er aankopen bij andere bedrijven. De Belgische staalindustrie bv verkoopt zo “emissierechten” die ze gratis gekregen heeft van de overheid. Leuk spaarpotje. Dat “emission trade system” is Europees geregeld. In België gaat het om 37% van de totale emissie. De andere 63% komt van de bouw, de mobiliteit, de gezinnen, de landbouw, het afvalbeheer, enzovoorts….

De hoera-roepers voor een koolstofprijs zeggen dat zo’n prijs goed werkt voor het klimaat, want in de ETS-sector is de emissie sinds 1990 met ruim 20% verminderd. Jawel, maar hoe en waarom? Om te beginnen hebben wij de sluiting meegemaakt van onze staalbedrijven en glasfabrieken. Dat is nou niet wat we echt willen. Maar een betere tegenwerping gaat vooral over onze petrochemie en raffinaderijen. Die hebben massaal geïnvesteerd om minder energie te verbruiken en daardoor minder emissies te hebben. Vermits zij grote verbruikers zijn van aardgas en elektriciteit weegt de energieprijs nogal door, ook al krijgen ze die pakken goedkopere dan de gezinnen. Dat is één reden . Een tweede reden geeft een meer doorwegende verklaring. Vanaf 1990 heeft de Europese gemeenschap zware richtlijnen uitgevaardigd op de emissie van verzurende emissies zoals SO2, zwaveloxide, en NOx, de verschillende stikstofoxiden. Die SO2 en NOx komen met de regen naar beneden en maken die zuur. Dat was in de jaren 80 een enorm probleem. Bossen en gebouwen werden aangetast. Dat is nu enigszins ingedijkt. Alle grote bedrijven hebben de strikte regulering van de Europese Unie opgevolgd. Hun  investeringen in nieuwe technologie en infrastructuur om die SO2 en NOx te verminderen had een onbedoeld bijkomend effect, dat mooi meegenomen was: de vermindering van de CO2-emissie.

De lessen die  we daaruit trekken: niet de koolstofprijs is van doorslaggevend belang, maar wel een regulering die verplicht om te investeren in structurele veranderingen, technologisch en maatschappelijk.