Sinds enkele dagen lees ik Amor Mundi van de filosoof Peter Venmans. Het is een deugddoende ervaring, “unputdownable”. Peter Venmans neemt je mee in pertinente, niet echt moeilijke en serene gedachtegangen. Ver boven het niveau van de (beste) bijdragen op sociale media. Denken en duiding bij onze wereld, idealen, waarden, twijfels, ons streven naar geluk, naar succes, naar voortdurend welbevinden door consumptie… die leest als een spannende roman.
Onderweg gebruikt hij als bouwstenen vele belangrijke gebeurtenissen en ideeën, denkers uit vele eeuwen en (westerse) landen. Heel af en toe heb ik de indruk dat hij de zaken net iets te goed synthetiseert en eenvoudig weet voor te stellen. Wat op zich een van zijn grootste talenten is, en mooie verdiensten van dit boeklange essay. Maar een wat foute voorstelling “Het enige wat voor een leerling van Jezus telt, is de liefde voor God”, wordt door bedenkingen en analyse in volgende pagina’s goed weerlegd. Heel vaak legt de filosoof juist pertinente verbanden, zodat het boek leest als geschiedenis of detective: met als beloning voor de aandacht het geluksgevoel dat hoort bij opgelost rakende puzzels en mysteries.
Hij vergeet wel even naar de dáden van Jezus te kijken, als hij stelt “Uitdrukkelijke liefde voor de natuur of ecologisch bewustzijn is in het evangelie niet te vinden”. Zelf herken ik in Jezus’ frequente natuurwandelingen de mijne: daar heb je die liefde voor natuur en sociale stilte!
Deze denk-lectuur geeft voldoening, voor wie de wereld, de actualiteit volgt en tracht te begrijpen. Dingen die onthutsen of erg zorgelijk overkwamen, wordt hun drama wat afgenomen doordat zij een plaats krijgen, een verklaring, een historische duiding. Zowel dingen uit de werkelijkheid, zoals de toenemende dadendrang en consumptie, als mentaliteiten, zoals de verschuiving van Liefde naar Geluk als centrale waarde. En dan toch weer de herontdekking van de Liefde, zoals bij de Franse filosofen Luc Ferry en Badiou.
Als klimaatbewuste tijdgenoot en activist ben ik ingenomen met de rustige maar radicale tegenwerpingen tegen liberale illusies als “technologie zal genoeg zijn om het op te lossen”.
De schrijver is van vele markten thuis, en weet de waaier aan feiten en standpunten bewonderenswaardig tot een mooi & interessant geheel te kneden. Hoewel hij bescheiden stelt dat hij geen grote theorie brengt die als oplossing kan dienen. Hij onderzoekt de verscheiden ideeën en concepten, vindt daar plezier in, en deelt zijn bevindingen. De taal is voor een filosofisch werk verrassend vlot en vaak rijk aan alledaags-herkenbare zegswijzen, en is toch mooi verzorgd tot in de puntjes. Ik herinner mij enthousiaste recensies bij het verschijnen in 2016 en kan mij daar bij aansluiten.
Ayn Rand
Interessant is de kritiek van de filosoof op de romans en maatschappijvisie van de Russische die in 1905 naar Amerika emigreerde, Ayn Rand. Ze is bij sommigen tot op vandaag populair. Maar haar ophemelende visie van de mens als eenling, die voor niets anders gaat als zijn beroep, is een illusie die mensen op een verkeerd been zet. Zij schreef over grenzeloze uitbating van de natuur, als wij zij een Amerikaanse pionier. In tijden waarin er nog geen ecologisch bewustzijn was. Zij heeft ook een simpele, primitieve visie op de (ideale) mens die onjuist is. Haar heldhaftige hoofdfiguren gaan voor de eigen vrij, sterke wil, willen niet gestoord worden in hun gang door “de wereld”, de overheid. Maar een echte mens wordt wél gekenmerkt en geplaagd door “gespletenheid” en twijfel. Kortom, Venmans ontmaskert Rand als wie zij is: die mensen het hoofd op hol brengt. Zorg voor het algemeen belang belemmerd.
