De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Een korte geschiedenis van de mediakritiek
Mediakritiek -

Een korte geschiedenis van de mediakritiek

dinsdag 18 januari 2011 20:56
Spread the love

Oorspronkelijk verschenen op Hand in Hand Gent

Ook de burgerjournalist moet de lat hoog leggen als hij geloofwaardig wil blijven. In een vorig artikel hadden we het over de bescherming van bronnen MAAR vermelding van zijn bronnen ALS hij die kan vrijgeven is eveneens een vereiste van gedegen journalistiek. Dit artikel gaat dus over de betrouwbaarheid van bronnen, bronnenkritiek en mediakritiek. Ook interessant om weten voor een burgerjournalist is dat de overheid de verplichting heeft om bestruursdocumenten openbaar te maken . Aan de journalist om uit te zoeken waar kan hij welke informatie kan vinden en opvragen. Wobbing heet dat in het vakjargon. Iemand zou daar ook eens een database moeten van aanleggen, want dat is belangrijke info voor actievoerders, maar nu dus over mediakritiek en bronnenkritiek. MediacrticismDat de mainstream media het niet zo nauw nemen met hun bronnen is ondertussen ook tot de Neveneffecten door gedrongen. Zij bespotten in hun nieuwe show Basta op TV Een de Vlaamse media die de  kluit belazeren door compleet verzonnen berichten (filmpje) los te laten op hun lezers. Nu mediakritiek is niet iets wat uitgevonden is door de Neveneffecten en ook niet door Nick Davies die het in 2008 opnieuw met veel verve onder de aandacht bracht  met zijn boek ‘Flat Earth News’, in het Nederlands vertaald als ‘Gebakken Lucht’ De geschiedenis van de Mediakritiek begint al bij de Journalist I. F. Stone (1907-1989) uit New-York, die gans zijn leven overhoop lag met de krantenbazen en uiteindelijk verplicht werd een eenmansblad uit te geven en ook zelf te verspreiden. En Anarchisten zullen mij nu verbeteren en zeggen, ja maar Pierre-Joseph Proudhon (1809–1865) was daar al veel eerder mee bezig. Ja en neen, Proudhon was een drukker die zelf zijn kranten drukte en uitgaf in een tijd toen dat wel nog mogelijk was. Hij moest geen gevecht leveren tegen krantenmagnaten zoals Stone, hij was zelf een onafhankelijke krantenmaker, zoals de Socialisten hem nadeden , die de Vooruit uitgaven vanaf 1884. Deze krant werd trouwens ook opgericht door een letterzetter, Edward Anseele.In 1978 is de Vooruit na een fusie met de Volksgazet voortgezet als De Morgen. De naam Vooruit leefde nog voort als regionale editie van De Morgen, voor het arrondissement Gent-Eeklo. Maar ook De Morgen kwam al gouw in vieze financiële papieren te zitten. Een reddingsactie van zijn lezers heeft de krant niet kunnen overeind houden.  In 1989 werd De Morgen overgenomen door de De Persgroep, die toen al eigenaar was van de grootste Vlaamse krant, het Laatste Nieuws. De Vooruit hield als regiokrant stand tot 1991, maar verdween toen voorgoed in de analen van de geschiedenis. Het grote drama van de Sociale bewegingen in de landen van de eerste industrialiseringgolf  is dat ze geen onafhankelijke geschreven pers meer hebben, euvel dat nu wel online opgevangen wordt door digitale uitgaven zoals De Wereld Morgen en MO en andere initiatieven die draaien op burgerjounalistiek.

Het propaganda model van Noam Chomsky en Edward S. Herman

Het waren Noam Chomsky  en Edward S. Herman die  de eerste golf van wetenschappelijke mediakritek lanceerden in 1988 met hun boek ‘Manufacturing Consent’ met hun propagandamodel. Chomsky en Herman leggen hun analysemodel uit als een verzameling filters waar informatie doorheen gaat, voordat het burgers bereikt  pas.  Na deze censuur dus die uitgaat van 5 factroren. (1) Mediaconcentratie, eigendom, en winst Oriëntatie De dominante massa-media, zijn grote ondernemingen die worden georganiseerd voor de winst. Daarom moeten ze tegemoet te komen aan de financiële belangen van hun eigenaars – vaak bedrijven of bijzondere regelen van beleggers. De grootte van de ondernemingen is een noodzakelijk gevolg van de kapitaalvereisten voor de technologie om een massapubliek te bereiken. (2) Kranten kunnen enkel overleven dank zij reclame Omdat het merendeel van de inkomsten van de grote media voortvloeit uit reclame (niet uit de verkoop of abonnementen) hebben adverteerders een “de facto vergunningverlenende autoriteit”, een machtpositei verworven binne de media.  Media zijn niet commercieel levensvatbaar zonder reclame, zonder steun van adverteerders. Nieuwsmedia moeten dus tegemoet te komen aan de politieke vooroordelen en economische verlangens van hun adverteerders. Dit heeft de pers van de werkende klasse pers zodanig verzwakt, dat ze  bijna geheel verdwenen is. (3) Massa Media zijn afhankelijk van enkele grote leveranciers van nieuws Herman en Chomsky stellen dat PR-bureaus van de grote bedrijven en van de machtigste staatsinstellingen een bevoorrechte toegang krijgen tot de media omdat ze door nieuws “en masse” te leveren, de kosten van de nieuwsgaring helpen drukken. Deze grote entiteiten subsidiëren ook de media via advertenties. Nieuws verzamelen wordt routineus, bandwerk. Deze voor de medie belangrijke leveranciers van nieuws worden automatisch geloofd, ook al wordt er gelogen, manipulatief gelekt en bedrogen. Dit leidt tot la ‘Pensée Unique’ volgens Serge Ramonet. Niet-routinematige bronnen moeten vechten voor toegang tot de media en worden volledig willekeurig genegeerd. (4) Flak en opgedrongen meningen “Flak” verwijst naar negatieve reacties op artikels, uitzendingen of reportages. dit kunnen bijvoorbeeld brieven, klachten zijn bij de redactie, rechtszaken, tot zelfs wetgeving (zoals de wet van Berlusconi over afluisteren). Flak kan de media duur te staan komen, hetzij door het verlies van reclame-inkomsten, juridische kosten of imago schade. Flak kan worden georganiseerd door machtige groepen (bijv. denktanks). Dit leidt tot zelfcensuur. (5) Anti-communisme Deze werd opgenomen als een filter in de originele uitgave van het boek van 1988, maar Chomsky stelt dat sinds het einde van de Koude Oorlog (1945-1991), anticommunisme werd vervangen door de “War on Terror”, als het grote sociale controle mechanisme. Binnen Links Europa vond men dat het model van Chomsky niet volledig toepasbaar was op de situatie in Europa maar wel opging voor de VS. Toch werden hier ook in beperkte mate analyses gemaakt die het model gebruikten. In de VS ontstonden organisaties die zich speciefiek  gingen bezig houden met dit soort mediakritiek, de twee grootste zijn FAIR en het Center for Media and Democracy. In het nieuwe Millenium zijn  ze hier een Europa ook wakker geschoten en werd mediakritiek op en bredere wetenschappelijke en jounalistieke basis geschoeid. In Vlaanderen heb je Media Kritiek, een initiatief van het Fonds Pascal Decroos, in Nederland werken er verschillende journalistenopleidingen mee aan De Nieuwe Reporter en in Frankrijk heb je de groep Libertés Internets, journalisten die ook in de geschreven pers actief zijn, die zich vooral concentreren op Internet. Er zijn wel meer groepen, je kan ze opzoeken met Google.

Gebakken Lucht

In 2008 publiceerde Nick Davies dan Flat Earth News, wat in het Nederlands ‘Gebakken Lucht’ als titel meekreeg. “Kranten schrijven onzin, nieuwsprogramma’s zitten vol leugens”. Het zijn uitlatingen die je niet zou verwachten van een gerespecteerde Britse onderzoeksjournalist, als Nick Davies. Hij haalde zich dan ook de woede op de hals van zijn collega-journalisten. “Sommige collega’s haatten me, ze haatten mijn boek, bedreigden me zelfs met fysiek geweld”, zegt Davies. “Ze konden het niet uitstaan dat ik ons eigen falen openbaar maakte.”j. Davies’ boek is inmiddels een bestseller. Om zijn stellingen te bewijzen, liet Davies onderzoek doen naar de berichtgeving in Britse kwaliteitskranten. Het bleek dat journalisten nu drie keer zoveel tekst moeten produceren als in 1985. “Dat betekent dus dat ze nog maar een derde van de tijd hebben om onze verhalen te schrijven. Dat is fataal. Een journalist moet op pad kunnen gaan, contacten leggen, verhalen vinden.” Nog erger was de conclusie dat nog maar 12 procent van alle krantenberichten eigen nieuwsverhalen zijn. De kranten worden tegenwoordig vooral gevuld met overgeschreven persberichten die niet zijn gecheckt. De schuldigen zijn volgens Davies niet de journalisten zelf, maar hun bazen. De grote bedrijven die alle kranten en nieuwsorganisaties hebben gekocht. “Zij hebben bezuinigd door journalisten te ontslaan en tegelijkertijd hebben ze de krantenpagina’s en zendtijd uitgebreid. Wij hebben totaal geen tijd meer om ons werk goed te doen, en kunnen dus makkelijk worden gemanipuleerd. Want tegelijkertijd zie je de enorme opkomst van de public relations. In Groot-Brittannië werken nu meer PR-mensen dan journalisten. Zij weten ons steeds beter te manipuleren: zij bepalen de verhalen die we schrijven, onze invalshoeken, de quotes die we krijgen. Met als gevolg dat we steeds meer verhalen schrijven die zijn gelogen of verdraaid.”, stel Davies. De berichtgeving over de Mexicaanse griep is volgens hem een alarmerend voorbeeld van de manipulatie door de PR-industrie. “De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwde voor een pandemie. Tienduizenden mensen, misschien wel een miljoen, zouden sterven. Dat is niet gebeurd. Wat blijkt nu, volgens een recent rapport van de Raad van Europa? Farmaceutische bedrijven hebben geïnfiltreerd in de Wereldgezondheidsorganisatie en die overgehaald te waarschuwen voor een pandemie. Met als gevolg dat regeringen in de hele wereld miljoenen van onze dollars, euro’s en ponden hebben uitgegeven voor medicijnen die we niet nodig hadden. Het was één grote oplichting, als de Raad van Europa gelijk heeft.” Zijn boek is dan ook een ernstige waarschuwing. “Foute berichtgeving is echt erg. Het is niet zo dat je in de bus een onzinnig stukje leest en het leven gewoon doorgaat. De valse berichtgeving over de wapens in Irak heeft geleid tot een oorlog die miljarden dollars heeft gekost en tienduizenden mensenlevens.” Ook de slechte berichtgeving in de aanloop naar de kredietcrisis heeft vreselijke gevolgen gehad. “Financieel journalisten waarschuwden wel van te voren, maar de meeste kranten pikten het niet op. Het was saai, complex en abstract. Mensen lezen liever of Paris Hilton naar de gevangenis gaat. Maar het gevolg was wel dat regeringen de banken moesten redden van hún belastinggeld.” De kredietcrisis heeft bovendien een nog grotere druk op de media gelegd, door het wegvallen van advertenties.Terwijl tegelijkertijd het internet mensen weglokt van de kwaliteitsmedia. Davies is dan ook weinig optimistisch over de toekomst van de journalistiek. Want wie heeft er nog geld over voor kwaliteitsjournalistiek?

Extra Bronnen

Le Monde Diplomatique and the Crisis in Journalism, Don’t blame the Internet, Serge Halimi (CouterPunch)

take down
the paywall
steun ons nu!