In het jaar 1960 schrijft een 11-jarige jongen zich in aan het Gentse Sint-Lievenscollege voor de Latijns-Griekse humaniora. Een onbekende wereld ontvouwt zich in de lessen geschiedenis, filosofie, kunst, ….
De piramiden van Gizeh, de zonnegodsdienst van Echnaton, de val van Troje, de eeuw van Pericles, wereldveroveraar Alexander de Grote, de veldtochten van Hannibal, het Romeins imperium, … hoe de mensheid haar wereld vorm, zin, schoonheid gaf.
Het college hanteerde wel een eenzijdige, elitaire Westerse lens, wars van historische kritiek. De verheerlijking van de sluwe listen van Odysseus had weinig oog voor zijn vele slachtoffers. Listen en geweld leverden macht, geprezen als de standaard van succes.
Naarmate de collegejaren verliepen, schoven de geschiedenislessen op naar de Franse Revolutie van 1789, naar de ‘Moderne Tijden’ en naar de 20ste eeuw. De geur van nationalisme en het eigen gelijk hing over de Wereldoorlogen.
De Tweede Wereldoorlog kreeg nauwelijks aandacht. De lestijd was op, de Wereldtentoonstelling in 1958, het daarbij horende Atomium1 en de stralende toekomst van de atoomkernenergie kwamen nog ter sprake.
Tussen december 1947 en januari 1949 werden meer dan 700.000 Palestijnen uit hun dorpen verdreven. Foto: zochrot.org/Public Domain
De Palestijnse nakba van 1948 was die collegejongen onbekend, net als de staatsgreep in Iran van 1953 en de Israelisch-Arabische oorlog van 1967 kon hij niet plaatsen vanwege een tekort aan goede informatie.
Nu bleek een vriend van hem bijzonder begaan met de Tweede Wereldoorlog. Hij las het Duitse weekblad Der Spiegel dat toen aan de weg naar een democratisch Duitsland timmerde en de Duitsers hielp hun rol in het nazisme te erkennen en verwerken.
AVV-VVK op de IJzertoren. Foto: klasse.be
Die vriend worstelde ermee dat zijn ouders Vlaamsgezind waren, met passieve sympathie voor de Duitse bezetter. Vlaamsgezind waren toen velen, ook deze jongen fietste in de jaren 1960 naar Diksmuide waar de AVV-VVK-bedevaart2 plaatsvond. Hij zag er enkele fanatici die de rechterarm strekten als Hitlergroet.
Van de vriend had de jongen geleerd dat er tijdens de Tweede Wereldoorlog wel meer was gebeurd dan D-Day3 en de Slag om de Ardennen4 in de winter van 1944-45. Toevallig zag hij in een winkelvitrine van de Lange Munt een boek Opkomst en neergang van het Derde Rijk5.
Hij kocht het boek met veel foto’s die het nazi-verhaal van 1933 tot 1945 illustreren. Het heeft lang geduurd voor hij de vreselijke werkelijkheid kon vatten. Vanaf het nazi-begin was ontmenselijking en vernietiging van tegenstanders aanwezig.
Gevangene 562 Carl von Ossietzky. Foto: Bundesarchiv/Public Domain
Eerst gebeurde dit met ethische en politieke tegenstanders, zoals met Carl von Ossietzky6 in Kamp Papenburg vanaf 1933. Ook de resten van het linkse verzet werd uitgeroeid. Dan volgden ongewenste groepen, zoals mensen met een handicap, Roma en Joden.
Jaren voor de term Holocaust in zwang kwam als verhaal van, en ook voor vreselijke daden, werd deze collegejongen alert voor de kenmerken en uitingen van nazisme en fascisme. Het begon hem te dagen dat fascisme altijd en overal de kop kon opsteken. Het is daarom belangrijk de karakteristieke kenmerken en uitingen van dit verschijnsel te benoemen.
Kenmerken en uitingen van het Europese nazisme, ontstaan in de jaren 1920-40
Deze opsomming is niet volledig en kan door persoonlijke ervaring en visie bepaalde klemtonen leggen. De lezer kan ze overwegen, met meer informatie, andere ervaring en visie.
- Gebruik van een echt gebeurd onrecht uit het verleden om de nationale trots van het volk om te zetten in extreem nationalisme dat het eigen volk plaatst boven andere volkeren. In nazi-tijden werd dat het Übermensch-Untermensch verhaal. Nu is apartheid de benaming van dergelijke willekeurige, mensonwaardige indeling.
- Desinformatie en propaganda spelen een grote rol in het verblinden van het eigen volk en het monddood maken van tegenstand. De naam NSDAP (Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij) is op zich al een sterk staaltje van misleiding. Joseph Goebbels7, zijn kompanen en Leni Riefenstahl8 hebben getoond hoe massamedia een erg perfide invloed op de samenleving kunnen uitoefenen.
Leni Riefenstahl (midden) tijdens de verfilming van de Olympische Spelen van 1936 in Duitsland. Foto: Bundesarchiv/CC BY-SA 3:0
- Het nazi-regime heeft de macht veroverd via verkiezingen en beslissingen van officiële politici. Het heeft de macht behouden via propaganda en geweld, maar ook door de steun, uit blindheid of lafheid, van de meerderheid van het eigen volk voor deze regimes. Dit is gebeurd in Westerse landen als Duitsland en Italië. Dit zijn landen met historisch uitzonderlijke bijdragen aan de menselijke cultuur door grootse kunstenaars, dichters, filosofen, wetenschappers, …. Alleen de totale nederlaag en ontbinding van het nazisme en fascisme bracht bezinning, hoewel fanatische kernen zijn blijven bestaan.
- De grootindustrie als bondgenoot van fascistische denkbeelden en praktijken was een belangrijke factor in de uitbouw van het nazisme, de energie-, chemie- en wapenindustrie voorop.
- Opbouw van een absurd groot en zwaarbewapend leger met vele keren meer vliegtuigen, pantsers, kanonnen, bommen, en aanvalswapens dan de verdediging van het eigen volk nodig heeft.
- De gefingeerde bedreiging vanuit andere landen bestrijden fascistische landen met preventieve aanvallen, deels via illegale acties door hun geheime diensten. Dit gaat gepaard met diaboliseren van volkeren wiens land de nazi’s willen bezetten, de bevolking onderdrukken of uitroeien als gevaarlijk voor de nationale veiligheid, of gewoonweg vanwege haar minderwaardigheid als soort.
- De geheime diensten van nazi-landen zijn bovenmatig sterk uitgebouwd en actief in het uitschakelen van tegenstanders in binnen- en buitenland. Fanatieke aanhangers van het fascisme in het buitenland vormen een vijfde colonne die de invasies en bezettingen door fascistische landen faciliteert.
- Ondermijning van het gezag en de werking van de internationale instellingen die als enige boven de landen staan en kunnen staan. In de jaren 1930 was het de Volkerenbond, vandaag de Verenigde Naties. Het beleidskader van de mondiale instellingen wordt genegeerd en stelselmatig overtreden.
- Het lange tijd ontkennen en vergoelijken van de duidelijke misdaden van fascistische regimes door sympathiserende landen en door zogenaamd neutrale landen.
Deze collegejongen laat het over aan de lezer om na te gaan hoeveel van deze kenmerken vandaag eigen zijn aan de as Israël-VS-EU en in welke mate wij de andere kant willen blijven uitkijken. Negationisme van de feiten vandaag is even gevaarlijk als negationisme van de nazi-geschiedenis.
Veel later in zijn leven las deze collegejongen het ontstellend verhelderend boek van Democracy Incorporated. Managed Democracy and the Specter of Inverted Totalitarianism van Sheldon Wolin. Hij beschrijft in detail hoe het modern fascisme in de VS is ontstaan en welke kenmerken en uitingen het vertoont.
“Wir haben es nicht gewusst” was een Duitse leugen. Vandaag een Amerikaans-Europese leugen?
Notes (nvdr):
1 De stalen constructie met negen bollen die een uitvergroot ijzeratoom (Fe) voorstellen was oorpsronkelijk slechts bedoeld om in 1958 zes maand te blijven staan, zoals de meeste artifacten van elke Wereldtentoonstelling. Het is een van de iconische zichten van de hoofdstad.
2 De jaarlijkse IJzerbedevaart heeft sinds 1920 plaats op een grasveld aan de rivier de Ijzer in Diksmuide. De AVV-VVK-leuze op de Ijzertoren betekent Alles Voor Vlaanderen – Vlaanderen Voor Kristus (in de toenmalige spelling).
3 Op D-Day 6 november 1944 (Disembarcation Day – dag van de ontscheping) landden de geallieerde troepen onder leiding van de VS op de kusten van Normandië.
4 De Slag om de Ardennen van 16 december 1944 tot 25 januari 1945 was de laatste grote Duitse tegenaanval op de geallieerde troepen, waarbij een aantal Ardeense dorpen opnieuw werden ingenomen na hun bevrijding, waarbij verschrikkelijke wraak werd genomen door de Duitse bezetters. Het was een wanhoopspoging om door te breken naar Antwerpen om de aanvoer van geallieerde troepen in de haven te stuiten.
5 William Shirer. Opkomst en Ondergang van het Derde Rijk. 1961, laatste bekende herdruk 1993, vertaling van The Rise and Fall of the Third Reich (1960).
6 Carl von Ossietzky (1889-1938) was een Duitse journalist, pacifist, een boegbeeld van het verzet tegen het nazisme van Adolf Hitler. In 1935 kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede. Hij stierf in Kamp Esterwegen aan de gevolgen van tuberculose die waar de gevangenisautoriteiten elke medische hulp aan weigerden.
7 Joseph Goebbels (1897-1945) was Rijksminister voor Propaganda (zoals dat toen letterlijk werd genoemd). Hij was de tweede man achter Hitler en de enige van de regering die weigerde Hitler te verlaten in zijn bunker in Berlijn tijdens de Russische invasie. Hij liet al zeven van zijn acht kinderen vergiftigen (zijn oudste zoon zat in het leger), doodde zijn vrouw en pleegde zelfmoord één dag na Hitler.
8 Leni Riefenstahl (1902-2003) was een briljante, innovatieve filmregisseur, die haar talent onbeschroomd ten dienste stelde van Hitler met het maken van documentaires en films die het nazisme verheerlijkten. Zij kwam er desondanks na de oorlog van af met een berisping voor ‘meeloperij’. Tot de jaren 1970 leefde ze in armoede, tot ze met documentaires over diepzeeduiken en onderwaterfauna en als fotograaf van filmsterren en popmuzikanten terug naam maakte. In 2000 – rijkelijk laat – zou ze naar verluidt in een interview haar spijt hebben uitgedrukt over haar verleden.
Naam en adres van deze auteur zijn bij de redactie bekend
