Om het hoofd te bieden aan de economische crisis en de VS-boycot, past Cuba zijn socio-economisch model aan. Het is de bedoeling om de economische groei te stimuleren en tegelijk de sociale verworvenheden van de revolutie te vrijwaren. Hoe pakt de overheid dit aan voor de gezondheidszorg in het land?
Een poster die wijst op de kost van gratis gezondheidszorg voor de overheid (Reporters)
Een efficiënte en duurzame gezondheidszorg
Het is duidelijk dat de aanpassingen ook gevolgen voor de gezondheidssector hebben. De centrale vraag is: hoe kan Cuba de gezondheidszorg voor de bevolking op peil houden en tegelijk de kosten onder controle houden? Midden 2011 lanceerde het ministerie van Gezondheid een tweesporenbeleid: de inkomsten verhogen en de kosten onder controle houden. Roberto Morales Ojeda, minister van Gezondheid, verklaarde op een persconferentie op 14 maart dat Cuba de ambitie heeft om de gezondheidszorg zelfvoorzienend te maken. De grote brok aan inkomsten komen van de export van gezondheidsdiensten en medisch personeel naar het buitenland. Maar hij voegde er meteen aan toe dat de steun van de bevolking en van het medische korps meer dan nodig zal zijn.
Meer inzetten op eerstelijnszorg
Daarmee zitten we op de tweede piste. Zoals in vele ontwikkelde landen, kampt de Cubaanse gezondheidszorg ook met het probleem van overconsumptie. Mensen verkiezen blijkbaar om direct naar een specialist te gaan en staan er niet bij stil dat deze onderzoeken meestal veel duurder uitvallen. De familiearts en –verpleegkundige moeten opnieuw de basis van de gezondheidszorg worden. Het ministerie van Gezondheid reactiveert de werking van de 11.506 gezondheidscentra in het land. De afgelopen jaren was de dienstverlening verslapt. Het gebeurde dat de artsen onbereikbaar waren, omdat zij tijdens de consultatie naar vergaderingen werden geroepen. Met deze praktijken wordt komaf gemaakt. De familiearts en –verpleegkundige van elk centrum moeten terug alle aandacht geven aan hun basisopdrachten in de wijk waarvoor zij verantwoordelijk zijn: de promotie van een gezonde levensstijl, het toedienen van de eerste zorgen en het tijdig opsporen van ziektes.
Gratis gezondheidszorg is niet gratis voor de overheid
In het verleden ging de overheid er prat op dat alle Cubanen gratis toegang hebben tot alle nodige gezondheidszorgen, van een eenvoudige consultatie tot een ingewikkelde ingreep. Die trots blijft, terecht trouwens. Maar toch wijzigde de overheid vorig jaar haar discours. De overheid spreekt nu ook heel uitdrukkelijk over het economische aspect: de gezondheidszorg is niet gratis voor de staat. In de kranten verschijnen artikels om de bevolking te sensibiliseren dat de kosten voor gezondheidsdiensten door de overheid gedragen worden. Maar de middelen moeten wel efficiënt besteed worden. Een belangrijke rol bij het onder controle houden van de gezondheidskosten, is natuurlijk weggelegd voor de medische kaders. Het ministerie biedt nu een aantal bijscholingen aan om het financiële beheer (interne controle, budgetbeheer, auditsysteem, economische en financiële discipline, …) van de gezondheidscentra te verbeteren en om de strijd tegen corruptie, diefstal, gebrekkig functioneren van diensten, enz. aan te gaan.
Al deze maatregelen hebben een besparing op het nationale gezondheidsbudget mogelijk gemaakt; sinds 2010 daalde dit budget van 12 tot 10% van het BNP, of van 21 naar 19% van de overheidsuitgaven. Het ministerie beklemtoont dat deze daling geen waarneembare impact op de gezondheidsindicatoren tot gevolg had. In 2012 konden de reorganisatie en regionalisatie van het gezondheidssysteem -midden 2011 opgestart- met het oog op het verbeteren van de eerstelijnszorg, worden afgerond.
Veroudering van de bevolking: een nieuwe uitdaging
Nog dit: ook de Cubaanse samenleving staat voor de uitdaging om zich voor te bereiden op de veroudering van de bevolking. De levensverwachting ligt voor mannen op 78 jaar en voor vrouwen op 80 jaar. 18,3 % van de bevolking is ouder dan 60 jaar. Het gezondheidssysteem moet de progressieve veroudering van de bevolking opvangen en aangepaste infrastructuur, gespecialiseerd personeel en medische diensten voorzien. Het ministerie van Gezondheid heeft daarom al een strategie uitgewerkt. In Cuba is het nog de gewoonte dat de bejaarden zo lang mogelijk bij de familie blijven. Consequent met de hierboven toegelichte prioriteit, ligt de eerste verantwoordelijkheid voor de opvolging van de bejaarden bij de familiearts. Daarnaast kunnen de bejaarden op een reeks diensten beroep doen. Cuba telt twaalfduizend bejaardenclubs waar ze terecht kunnen voor ontspanning en sociale contacten. Deze clubs bieden ook gelegenheid om de fysieke conditie te onderhouden. Voor wie zorgbehoevend wordt, staan 229 dagcentra ter beschikking die maaltijden en medische zorgen aanbieden. Als de bejaarde echt niet meer thuis of bij familie kan opgevangen worden, wordt hij of zij opgenomen in een van de 156 bejaardentehuizen.
Auteur: Wim Leysens en Yves Van Gijsel
Contact: wim.leysens@fos-socsol.be
