Update: 21 uur: de soberheid van leven in de jaren zeventig. De biosfeermatrix én de economische 21 u 45; het verschil tussen heftige actie en doeltreffende: 6u45, 19XI24. Toemaatje: aanvaardbaar geweld en ander: 11u.  — Naar aanleiding van het interview en de analyse die De Standaard in het Weekblad van 17 november 2024 maakt van het milieu-activisme en van de Klimaatverstoring, een stukje gemaakt naar aanleiding van het boek “Laten wij eerlijk zijn zijn”, heeft zich op het Facebookprofiel van Anuna De Wever een levendig debat ontsponnen. Iemand maakt er bijvoorbeeld een kritische bedenking over het citaat dat door de redactie misschien toch met reden tot titel werd gekozen, een kritiek die ik moet onderschrijven, ook al ben ik diep onder de indruk van de visionaire kant en het bevlogen engagement van deze jonge ecologisten. Ik meen de sterktes en ook de zwakke punten in het discours goed te zien en te begrijpen. Ook juist nadat ik met hond en hoorn actief deelnam aan de grote meerderheid van de klimaatmarsen, iets waar ik geregeld over geschreven heb. Maar ook als natuurkenner en als sociaal-economisch historicus met kennis van de economische geschiedenis van de grote mogendheden, en met kennis in het achterhoofd over de ongelofelijke armoede die in de hele wereld lange tijd standaard was, ook bij ons in West-Europa. Mijn blik overspant zowel de kwetsbaarheid van natuur en klimaat, als de al bij al gigantische verdiensten van de gemengde economie en de parlementaire democratie zoals wij die kennen en mochten meemaken.

_____

______

Operation Market Garden en de E 314

Vandaag, tijdens een ritje op de e-bike door het winterse duister bedacht ik het: die uitspraak van de visionaire heldin van 2019, “Wat ons nog een beetje deugd doet, is met modder gooien naar ecologische zondaars” zou je “heerlijk jeugdig en onbesuisd” kunnen noemen. In onze kringen van WJ-natuurstudie en natuurbescherming in de jaren zeventig droomden wij er met enkele jonge mannen, zoals Herwig en Luc, ook wel eens van om de ramen van de bulldozers die in Holsbeek een stukje natuur, bos en moeras, veranderden in de nu overbekende en druk gebruikte autosnelweg E 314, met keien te gaan verbrijzelen. Dat is ook een enkele keer gebeurd, als ik het mij goed herinner. Dat gaf ons ongelofelijk veel voldoening.

Met terug-zicht, en met Jonie, de zeer gedreven militante in gedachten, een strijdmakker van Negentien, die mij onlangs, toen ik informeerde hoe zij het intussen maakte een foto toonde van haar blauwe knie, gevolg van een ontmoeting met een politieknuppel, ben ik fier dat de makkers dat toen hebben gedaan, maar toch vooral beschaamd en afwijzend.

_____

_____

De toen in onze harten gewraakte autosnelweg is er in elk geval gekomen. Die is intussen een “verkeersader” van de ongelofelijke Logistieke Operatie, vergelijkbaar met de grootste militaire operaties in de vorige grote oorlog, zoals Market Garden, die er elke dag in slaagt honderdduizenden gezinnen en eenzaten van lekker en gevarieerd voedsel te voorzien, van nieuwe meubelen, van brandstof. De E314 bracht mij geregeld al vlot bij mijn partner in de groenste provincie van ons land; geregeld rijden er ambulances overheen die mensenlevens redden en (groot)moeders die op weg zijn om hun (klein)kinderen een bezoekje te brengen; vele duizenden personen per dag rijden over die voor ons toen ondenkbare snelweg naar hun werkplek. En toch konden wij toen in onze kinderlijke puurheidsdenken, vanuit onze liefde voor de Natuur, niets goeds zien aan die strook beton die honderden bomen in onze eigen achtertuin zou komen vervangen.

Aan de kant van de Natuurbescherming en het bewustzijn over de absolute noodzaak de banden met Moeder Natuur aan te halen, is intussen ook zeer veel gebeurd en veranderd in de goede richting. Documentaires over de wonderen van die groene ecosystemen zijn nog veel mooier en indringender geworden, met aandacht voor de queeste van de makers; de Wielewaal en Natuurreservaten zijn na stevige onderhandelingen samengevoegd tot één nieuwe en invloedrijke, succesrijke en alom bekende vereniging: Natuurpunt. Toen wij in de jaren zeventig naar heuveltoppen in de akkers trokken rond deze tijd van het jaar om de overvliegende Veldleeuweriken en Sijsjes, de Kraanvogels en de Rode Wouwen te tellen, leek het ons toe of wij een aparte soort waren op een aparte planeet. Niemand wist van de passie waarmee wij deden wat wij deden. Dit najaar heeft de toonaangevende De Standaard artikels gebracht met advies hoe je best kan deelnemen aan dit netwerk van “trektellingen”, tips waar zelfs oude rotten in het vak iets van kunnen opsteken.

Met andere woorden: niet in heftige, hatelijke strijd ligt de vooruitgang.

Maar wel in geduldige, vasthoudende, ongewapende inspanningen; in vergaderingen, in bewustmakingsacties, in samenwerking, in onderhandelingen, in het opbouw van allerlei soorten “kapitaal”: van geldmiddelen tot geloofwaardigheid bij het grote publiek.

Wie van geweld met keien of modder droomt, is nog puberaal van persoonlijkheid.

Het lijkt mij voor iedereen, en voor de waarheid en het debat, goed dat iedereen, ook wij, ambassadeurs van een grondige en spoedige ecologische en energetische Transitie, die kant van klimaatjongeren openlijk zien, erkennen en benoemen.
Laten wij ook daarin eerlijk zijn.

Het punt lijkt mij ook dat Anuna De Wever positieve evoluties, verwezenlijkingen van “ons systeem” blijkbaar soms niet weet te zien, het lastig heeft die te erkennen. Zoals de wereldwijd serieus verminderende inkomens- en kansenongelijkheid. De verminderde armoede en ellende bij de straatarmen! Dat is niet niks. Ellendig moeten bestaan is balen in het kwadraat! “NO BREAD! I am Busted..!” zoals Ray Charles zingt.

Dat leidt mij tot een vraag. Kennen de jonge generaties, die nu bij monde van de strafste activisten luidruchtig en vooral digitaal eisen “het systeem moet op de schop”, nog voldoende de existentiële situatie van echt sober leven? Van relatieve Armoede, zoals een meerderheid van de jeugd die in de jaren vijftig, zestig en zelfs zeventig heeft meegemaakt?

Tot in het jaar 1980 hadden wij thuis, zoals de meeste schoolmakkers, geen centrale verwarming. Een paar jaar daarvoor pas werd in onze woning een ligbad geplaatst. Voordien wasten wij ons meestal met koud leidingwater. Af en toe werd met veel geduld en langzaam een grote “marmite” met water op de Leuvense stoof opgewarmd tot dat doel. In de winter waren en tijdens de vrij talrijke dagen met vorst “ijsbloemen” op de vensters. Dat betekent dat de ramen aan de binnenkant aan de oppervlakte een temperatuur van nul graden Celsius of minder hadden! Zoals ikzelf kregen heel wat jongeren de opdracht toegewezen in de ochtenden al eens zelf de stoof aan te maken. Dat betekende een handigheid vereisend werkje met tot bollen gerold papier, houtjes die je vooraf in de tuin op een kapblok had gekloven, en tenslotte goot je uit de zware kan daar bovenop de zwarte steenkolen. Het duurde dan meestal een vol uur voor de leefkamer een beetje warm was. Tenminste als de schouw voldoende trok, soms sloeg de bittere rook naar binnen, prikte in je ogen en benam je de adem. Het waren dagen en jaren zonder eigen telefoon, natuurlijk, zonder sociale media, zonder apps om de bus zonder tijdverlies op te wachten, zonder tv op de handcomputer, zonder spelletjes op schermen. Tijdens de nacht was er zeven uur lang geen radio uitzending, laat staan televisie. We genoten wel van veel buiten spelen, waarbij onze handigheid en fijne motoriek, uithouding en evenwichtsgevoel zich mooi kon ontwikkelen. En niet te vergeten, onze sociale vaardigheden. Gevoelens als sympathie, interesse, afkeer, tevredenheid, woede, ergernis.. op aanvaardbare manier uitdrukken. En samen dingen doen, in vier dimensies, en echte gezel-ligheid genieten.

Voelen de jongeren de sobere essentie van het menselijke bestaan vandaag in voldoende mate aan om die intussen gemaakte vooruitgang in arme landen te bevatten? En in onze eigen streken trouwens, tegenover 1945! Tot ca. 1950 stierven nog jaarlijks ongeveer een miljoen Duitsers van honger!! En tegenover de tijd van de verlichte Despoten zoals Lodewijk de XIVde. Toen koningen bij de troonsbestijging de plechtige belofte deden er zich voor te zullen inspannen dat in elk gezin op zondag een haantje kon klaargemaakt en verorberd worden. Er was dus eeuwenlang in Europa voor de meeste mensen in weken geen stukje vlees beschikbaar.

____

Natuurelementen en elementaire bestaansmiddelen

En laten de overijverige jongeren vooral niet vergeten dat ons leven zich niet alleen afspeelt binnen de matrix van de biosfeer, als dier tussen de dieren en onderhevig aan de elementen, zoals temperatuur, klimaat, nuttige en soms gevaarlijke dieren groot en klein, en de seizoenen. Het mensenleven speelt ook binnen een matrix van “economisch leven”. Het is niet evident dat wij vandaag kunnen streven naar een beter leven: eeuwenlang, duizenden jaren lang was er een sterk aspect van “overleven” voor zowat iedereen in het spel. Gaandeweg is dat verzorgen van de meest basale noden van eten en gezondheidszorg beter en beter gelukt. Als je “het systeem” gaat omver boksen, dan zouden hele naties wel eens zeer diep kunnen (her)vallen. De jonge generatie zou wel eens lelijk op de neus kunnen kijken als zij zonder het goed te beseffen, “het Acquis van de vaderen en de moeders” zou verspelen. Het is geen detail dat zij, nog minder dan wij in onze jonge tijd, weten wat dat is, “honger”. Helemaal niet genoeg te eten hebben. En in het verleden, ook vorige eeuw, dus vaak genoeg: mensen rondom je zien sterven aan dat probleempje.

Er lijkt mij enige positieve evidentie om te stellen dat de jongeren van nu lichtjes verwend leven, alvast op het materiële vlak, en dat het denken en de analyse die zij maken, daaronder af en toe lijdt.

Visionairen en klokkenluiders

Iemand stelt : Anuna is een visionair en dat soort mensen moeten wij koesteren en steunen in hun pogingen overeind te blijven in de harde wereld van het politieke debat.

Een visionair is De Wever Vander Heyden zeker. Dat betekent veel en dat verdient aandacht en eerbied.  Maar zij en heel wat medestanders zijn ook jong en onervaren,  zowel existentieel als wat kennis en wetenschap, geleerdheid betreft, ondanks haar scherpe intelligentie.

De jongeren in kwestie lijken soms wat verblind door het historisch hoge comfortniveau waarin zij mochten opgroeien.  Dan wordt het kennelijk moeilijk te vatten en te waarderen wat het betekent dat de inspanningen van generaties politici, bedrijfsleiders en economen hebben bereikt voor de verbetering van het leven van vele miljoenen straatarme mensen. En voor de gigantische vooruitgang op vele vlakken die het Systeem in nauwelijks 80 jaar heeft bereikt voor ons allemaal.

_____

De ecologisch- maatschappijkritische jongeren moeten wij met gespitste oren en op scherp gesteld verstand beluisteren. Wie waarheid brengt, ook lastige “klokkenluiders” kan je als maatschappij niet ongestraft negeren. De Wetenschappen staan trouwens op vele punten aan hun kant. Wij, volwassen geworden tussen 1980 en 2000, hebben geleerd dat die Wetenschap een stem is die groot gezag verdient. Zij heeft letterlijk miljoenen mensen het leven gered, niet alleen de bio-medische Wetenschap.  Zij heeft het leven en het denken van miljarden mensen diepgaand verrijkt, niet alleen de menswetenschappen zoals de Geschiedenis,  de Psychologie,  de Sociologie, de kunstwetenschap, de filosofie, de literatuurstudie, de filmkritiek, de biografie en de musicologie. Tegelijk blijft kritische doorlichting de boodschap. Jong betekent niet zonder meer onschuldig, onpartijdig of heilig en onfeilbaar wat de uitspraken betreft.

Laat hen maar af en toe een venster kapot gooien, of een wonderbaar schilderij omarmen met behulp van secondelijm. Er zit zeker iets rechtvaardig en behartenswaardig in hun doelstellingen, maar die trend naar baldadigheid, dat is ook gewoon heftig gedrag dat een deel van de jongeren in alle tijden vertonen.

We zijn het als dienst aan het blijvende Welzijn van onze gemeenschappen en personen, aan de Waarheid en de Wijsheid echter verplicht hen wanneer nodig te beletten de kinderachtige droom van zoekende pubers te realiseren “gewoon effe alles naar de verdoemenis te helpen”.

____________________________

WAT TRAAG GROEIT, GROEIT BETER

Daarom is het hout van de eik het hardste en het duurzaamste.

De eco-Transitie is onvermijdelijk op termijn.

Maar wie geweld gebruikt, zal meestal snel ervaren dat zij een boemerang hanteert.

Dat lijkt mij een formulering die niet alleen voor het militante individu,

maar ook voor Systemen en Economieën opgaat.

 

__

P. S. Herwig is intussen leraar biologie, vader en illustrator van boeken over vogels; Luc heeft succesvolle projecten van ontwikkeling van economie en landbouw opgezet in Kongo.Voor zover mij bekend hebben zij elke kinderlijke droom van gebruik van geweld al heel lang volkomen afgezworen.

__

TOEMAATJE

Dat jongeren, zeker jongens, in alle culturen die op de onze lijken, en zelfs bij inheemse mensen, geregeld graag geweld gebruiken, is in feite de normale modus operandi en modus vivendi. Jongeren zoeken op die manier hun weg. De grote antropoloog René Devisch duidde het fenomeen als “jongens die gefrustreerd toegang wensen te krijgen tot de vrouwen. En op die manier tot volwaardig lid van de gemeenschap willen worden”. De Evolutie-kenner en schrijfster Griet Vandermassen wees erop dat er nadelen zitten aan de hedendaagse opvoedingsstijl die jongeren zoveel mogelijk verbiedt eens op de vuist te gaan. “Zo leren de jongens nooit de kracht van hun vuisten kennen. Dat riskeert dat ze op latere leeftijd mensen in de vernieling slaan, zonder dat ze goed beseffen wat ze doen”. Zoals ik al eerder heb betoogt, ben ik aanhanger van de vermaning die structuurpsycholoog Paul Verhaeghe geeft in zijn boek Identiteit: we moeten mensen kanalen blijven bieden die een aanvaarde manier vormen van uitlaat voor de woede en agressie die er altijd zal leven.

Ook wanneer we dit existentiële, demografische gegeven kennen, en met begrip leren kijken naar jongeren die wat spierkracht inzetten of luid roepen, is het de taak van de gemeenschap van volwassenen om duidelijke grenzen aan te houden. Van een lezer ontving ik intussen bijgaand beeld; het zou gaan om een activiste voor de Palestijnse zaak die een eeuwenoud schilderij van de betekenisvolle politicus Lord Balfour flink beschadigd. Dat soort gedrag onbestraft toelaten is naar alle waarschijnlijkheid niet wat jongeren zelf zouden willen.

Illustraties

Hoofdafbeelding: Kring van vooraanstaande klimaatjongeren met Greta Thunberg en Anuna De Wever bij een manifestatie in de hoofdstad van ons land op 5 maart 2020. Het is een metaforisch beeld, waarbij mensen zich moeten beschermen tegen het weer, tegen het klimaat. Greta kijkt “bovenmenselijk ernstig” en alle jongeren stralen bezorgdheid uit. Foto: François Dvorak via Facebook. Hij is de gedreven en getalenteerde amateurfotograaf die zowat alle klimaatmarsen prachtig versloeg in het revoltejaar Negentien; zijn werk sierde menige cover in binnen- en buitenland.

Foto met speels gekaderde blauwe knie: gedeeld door Jonie op het profiel op Facebook.

Cartoon raket-boemerang: Gie Campo, De Wereld Morgen, 16 nov. 2024

Cartoon vechtende jongens: circuleert op Facebook, met dank aan Rita.

Beeld activiste bij schilderij: met dank aan Daniël.