Twelve years a slave
Nog
steeds 21 miljoen dwangarbeiders wereldwijd.
150 miljard aan winsten gepuurd uit dwangarbeid. De essentialia van de inzet kreeg u al eerder via de
IAO-blog van het ACV: https://www.dewereldmorgen.be/blog/iaoblog/2014/05/31/21-miljoen-dwangarbeiders-oh-brother-where-art-thou. Neem er zeker ook de bijdrage Twelve years a slave bij, van Gijs Justaert van Wereldsolidariteit,
over de dwangarbeid via het kafala
systeem bij de opbouw van de voetbalstadions voor het WK voetbal in Qatar in
2022 (http://community.dewereldmorgen.be/blog/iaoblog/2014/06/01/wk-voetbal-in-qatar-12-years-a-slave). Niet in het minst omdat de Qatarese
misstanden ook een belangrijke driver waren voor het debat.
Europa niet immuun
Wie
denkt dat dwangarbeid ver van het bed moet worden gesitueerd heeft het overigens
lelijk mis. Mensen hun identiteitspapieren
ontnemen en dan als “mens zonder papieren”, zonder alternatief elders, uitbuiten
door hen 15 à 16 uren per dag te laten werken. Hen laten slapen in een kelder en verbieden het
pand verbieden. Hen zelfs niet naar de dokter laten gaan wanneer ze ziek worden, omdat ze
eigenlijk niet bestaan, zonder identiteit. Hen niet betalen omdat ze toch geen
klacht kunnen of mogen indienen bij enige instantie, uit schrik te worden
uitgewezen. Dit alles is anno 2014 ook in Europa, ook in België, jammer genoeg
nog schering en inslag. Tot en met
mensenhandel: nog einde mei laatst werden mensenhandelaars veroordeeld in
België. Seksuele uitbuiting ook niet vergeten: mensen die naar het westen
worden gelokt om hier het beloofde land te vinden, maar die, eens hier
aanbeland, worden gedwongen tot prostitutie,…..
Protocol tegen
dwangarbeid komt er
Tegen
de achtergrond van die alarmerende cijfers rijpte binnen de IAO in elk geval de consensus om
een tandje bij te steken. Er was al wel
de Conventie 29, maar die dateert al van 1930. Waarbij de tekortkomingen almaar
duidelijker werden. Opvallend was ook de
toenemende sense of urgency: geen
ellenlange discussies, gespreid over enkele conferenties, maar één enkel debat
ten gronde, om te komen tot nieuwe IAO-normen op één enkele Conferentie. Met vanuit het Internationaal Arbeidsbureau
het concrete voorstel om te komen tot een aanvullend protocol bij de Conventie
29, gekoppeld aan een nieuwe IAO-aanbeveling.
Waarbij dat voorstel van protocol natuurlijk het belangrijkst was. Omdat
een protocol de waarde heeft van een IAO-conventie en – net als een conventie –
voor ratificatie wordt voorgelegd aan elk van de landen. Al was bij de aanvang van de conferentie nog
niet duidelijk of de werkgevers en de nationale regeringen zouden toehappen.
Tijdens
de besprekingen in de conferentiecommissie vielen die aarzelingen gaandeweg
weg. Zodat vrijdagavond, na twee weken intense besprekingen, een akkoord werd
bereikt over de inhoud van een protocol.
Vergezeld van een omstandige IAO-aanbeveling. Al moet dat volgende
week nog wel worden bekrachtigd door de plenaire vergadering.
84 jaren overgang ten
einde
Een
van de problemen met de conventie 29 van 1930 is dat ze dwangarbeid nog wel
tijdelijk toeliet voor publieke doeleinden en in uitzonderlijke
omstandigheden. Hetgeen ze zo lek als
een zeef maakte. En dus volgde na het
principiële verbod, vervat in artikel 1, vooral een hele reeks van voorwaarden
waaronder dwangarbeid tijdelijk nog wel kon.
Met wel een opdracht voor de Raad van Bestuur om 5 jaar na de
inwerkingtreding van de conventie de mogelijkheid te onderzoeken dwangarbeid
volledig te bannen. Die 5 jaren werden
uiteindelijk 84 jaren. Maar eindelijk is er overeenstemming over een volledige
ban. Waardoor de meeste artikelen van die conventie, die tijdelijk de
voorwaarden voor dwangarbeid moesten regelen, bij het oud papier kunnen worden
gezet.
Verenigde strijd
tegen dwangarbeid
In de
plaats komen vooral concrete regels voor de bestrijding van dwangarbeid en het
omgaan met de slachtoffers. Met inbegrip
van actie tegen de mensenhandel die gepaard gaat met of leidt tot dwangarbeid. En met een concrete vraag dat landen daartoe
ook internationaal samenwerken.
Met
voorop veel aandacht ook voor preventie:
- opleiding van en
informatie aan potentiële slachtoffers; - idem naar werkgevers;
-
uitbreiding, indien
nodig, van alle wetgeving, inclusief het handhavingsbeleid, die van belang is voor het voorkomen van
dwangarbeid; - versterking van de
inspectiediensten; - bescherming van
werknemers, in het bijzonder migranten, tegen malafide praktijken bij
rekrutering en plaatsing; - ondersteuning, zowel
naar privé- als publieke sectoren, van due
diligence: onderzoek dat derden waarmee ze samenwerken zich niet schuldig maken
aan dwangarbeid; - en tot slot: aanpak van de
onderliggende risicofactoren voor gebruik van dwangarbeid.
Slachtofferhulp
Van elk land wordt ook
verwacht dat het effectieve maatregelen neemt om slachtoffers van
dwangarbeiders op te sporen en te beschermen.
Alle slachtoffers welteverstaan: ook dezen die niet verblijven op het
nationale grondgebied; en ook zij die er niet wettelijk verblijven. Dwangarbeiders moeten compensatie kunnen
vragen en bekomen. En ze mogen ook niet
vervolgd of gestraft worden in geval van dwangarbeid in illegale activiteiten.
Een mens van goede wil
Dit alles werd dan verder
gefinetuned en aangevuld in een nieuwe IAO-aanbeveling. En dat alles uiteindelijk in consensus. Ook met volle steun van de werkgeversbank,
geleid door de bijzonder gerespecteerde Ed Potter. Die was jarenlang woordvoerder van de
werkgeversgroep in de Commissie voor de Toepassing van de Normen. De laatste jaren figureerde hij vooral als
woordvoerder in andere commissies. Voor
hem was dit zijn laatste Conferentie.
Die hij met die nieuwe normen rond dwangarbeid dan ook in schoonheid kan afsluiten. Opvallend trouwens hoe hij donderdag in zijn
korte plenaire toespraak beklemtoonde hoe essentieel het bij zulke
consensusvorming is dat mensen van goeie wil, people of goodwill., aantreden. Hij zij er net niet bij: in
tegenstelling tot wat we vandaag zien op de werkgeversbank van de Commissie
voor de Toepassing van de Normen. Maar
niet weinigen van de toehoorders meenden dat tussen de regels te mogen
verstaan.
Niet zonder slag of stoot
Denk nu niet dat het protocol
en de nieuwe IAO-aanbeveling er zonder slag of stoot kwamen. De voorbereiding was
weliswaar prima verlopen. Inhoudelijk
werd gestart met een besprekingstekst van het Internationaal Arbeidsbureau, met aangehecht ineens een eerste ontwerp van
nieuwe IAO-normen. Zonder dat toen al mocht
worden gesproken van een protocol. Maar dan moest dit nog
door de Commissie dwangarbeid van de Conferentie worden besproken. Die is tripartiet samengesteld, -met vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers en overheden. Het vergde twee weken van intens overleg, dag na dag en in de laatste week ook een stuk
in de nacht. Met voorafgaand aan elke
onderhandeling ook heel veel intern overleg in de werknemersgroep. Bijzonder
tijdsintensief allemaal. Bijzonder
gespannen soms ook. Elke paragraaf, zin, woord en leesteken moest worden gewikt en
gewogen. Tot soms twee uren van onderhandeling over een moeilijke zin, om andere interpretaties uit te sluiten.
Maar met uiteindelijk een
resultaat waar alle banken zich kunnen achter zetten. Met dan ook een navenante ontlading wanneer de
voorzitter van de commissie, na afhandeling
van de bijna tweehonderd amendementen, het ontwerp van protocol en het ontwerp
van aanbeveling afklopte. Letterlijk: want dat afkloppen gebeurt hier met de
voorzittershamer.
Weer drie jaar wachten op ratificatie?
Daarmee zit het werk er niet
op. Protocol en aanbeveling moeten
volgende week immers nog plenair worden goedgekeurd op de Conferentie. Al
verwacht niemand nog enig probleem.
Uitdagender wordt het werk nadien in de diverse landen. Met als eerste
uitdaging uiteraard zoveel mogelijk ratificaties van het nieuwe protocol te verkrijgen.
Vraagje daarbij: hoe lang zal het dit
keer weer in België duren? Neem de
conventie 189 voor het huispersoneel van 2011. Nog steeds niet geratificeerd
door al onze overheden. Hopelijk moeten
we weer niet zo lang wachten voor de dwangarbeid.
Kris Fortie
Chris Serroyen
