Er beweegt iets in Duitsland. ‘Funkenflug’ (rondvliegende vonken) is een collectief van scholieren en studenten dat ijvert voor een nieuw onderwijssysteem en een betere maatschappij. Op 5 juni 2013 kwamen een 20-tal jongeren aan in Berlijn, na ruim zes weken stappen. Daar ontmoetten ze andere scholieren die ook, te voet of per fiets, aankwamen in de Duitse hoofdstad.

Onderweg hielden ze halt aan scholen en verzamelden daar wensen van andere scholieren, ouders en leraren. Ze maken zich sterk dat een nieuw onderwijssysteem, zonder prestatiedruk, selectie en individuele strijd mogelijk is en dat iedereen daaraan kan bijdragen.

Ondersteund door een enthousiaste directeur, ouders en de Duitse pedagoog Otto Herz vertrokken een viertal jongeren op 24 april 2013 in Freiburg im Breisgau te voet naar Berlijn. Ze werden vrijgesteld van school en hun examens werden opgestuurd naar de scholen die de jongeren onderweg tegenkwamen, zodat ze ook onderweg konden studeren.

Onderweg sliepen ze in kloosters, scholen, kerken en sportclubs, ze spraken met lokale politici, geestelijken, boeren, journalisten en ouders en schreven over hun tocht op een internetblog. Overal in Duitsland volgden geïnspireerde medeleerlingen hun voorbeeld en sloten zich aan bij deze Funkenflieger, zoals de jongeren zichzelf noemen.

Een school die voorbereidt op het leven

Tijdens de tocht probeerden de jongeren te leven zoals ze zich het leven in de perfecte school voorstelden. Iedere avond namen ze tijd om terug te blikken op de afgelopen dag. “Zouden scholen geen plaatsen moeten zijn waar gereflecteerd wordt? Waar ervaringen en noden van individuen op de voorgrond geplaatst worden en waar effectief gewerkt wordt aan die dingen die er voor ons toe doen?”, schrijft één van de jongeren op de blog.

Tijd voor zulke zaken is er aan conventionele scholen niet volgens de jongeren. Tijdens de reis schreven ze ook beoordelingen voor elkaar. Welke indrukken laat iemand na, wat is zijn of haar bijzonder potentieel en waarin kan iemand groeien? “Dit was een uiterst constructieve en leerzame methode, waardoor wij onszelf – gespiegeld in de ander – beter begrijpen”, aldus één van de jongeren.

Doorheen alles wat ze doen spreekt vooral een verlangen naar meer menselijkheid. De jongeren reageren sterk tegen een prestatiecultuur van testen en examens, waarbij een kind enkel afgerekend wordt op het produceren van leeruitkomsten en er geen aandacht is voor een holistische persoonlijkheidsontwikkeling. In Duitsland waar centrale examens, in de vorm van het Abitur, een grote invloed hebben op de verdere school- en beroepsloopbaan van jongeren is dit een actueel en veel besproken thema. Deze scholieren zijn ervan overtuigd dat teamgeest, solidariteit, echte democratie en engagement een veel betere basis zijn voor een onderwijssysteem. Ze willen meer levensechte en praktische inhouden in het onderwijs, zoals koken, tuinbouw of een schoolvak als ‘zelfkunde’ en verlangen naar meer menselijk contact tussen leerlingen en leraren.

En ze gaan nog verder: “Het gaat ook niet enkel om de school. Het gaat om de hele maatschappij en de waarden van waaruit wij leven. Willen wij in een wereld leven, die gevormd wordt door mondige, creatieve, vrijdenkende, gevormde mensen, dan is de school een aanknopingspunt om daaraan te werken. Het gaat om een algemeen herdenken van onze huidige maatschappij, dat we samen kunnen meemaken, als we samen leren en samen leven.”

“Het is zo duidelijk dat de wandeling enkel slaagt wanneer we andere mensen raken, wanneer de vonken overspringen”

Het doel van Funkenflug laat zich niet in enkele eisen tot verandering samenvatten, omdat iedereen en elke groep verschillende noden en voorstellingen heeft. Veel meer willen de jongeren bereiken dat ieder individu in zichzelf de kracht ontdekt zijn school of zelfs zijn levenswereld vorm te geven. Samen met ouders, leraren, politici en ondernemers willen ze zoeken naar oplossingen voor een beter onderwijssysteem.

Onderweg bezochten de jonge wandelaars maar liefst 60 scholen, waar ze berichtten over hun tocht en over hun idealen en wensen. Aan elke school vroegen ze leerlingen om hun wensen voor een betere school op papier te zetten. Zo verzamelden ze 4000 wensen van jonge mensen, leraren en ouders. De jongeren willen scholieren activeren om datgene wat hen niet goed doet te veranderen. Ze willen als het ware vonken laten overspringen naar andere mensen, die geïnspireerd worden en vervolgens hun dromen in realiteit kunnen brengen.

Dit stopt niet in Berlijn

Aangekomen in Berlijn spraken de scholieren en studenten met elkaar over gedeelde wensen, dromen, verlangens en plannen. Ze organiseerden een flashmop aan de Branderburger Tor in Berlijn, om een keerpunt in het onderwijssysteem in te luiden. Ook transformeerden ze samen met Professors Axel Kufus van de Universität der Künste in Berlijn de 4000 notitiepapiertjes met wensen tot een kunstwerk.

Deze zomer organiseren de jongeren een zomerkamp, waar ze een boek willen samenstellen met wensen en inspiratie. Hiermee willen ze andere scholieren en studenten in scholen en universiteiten bereiken, “om hen te tonen dat ze met hun gedachten en gevoelens niet alleen zijn”, aldus één van de jongeren. Ook organiseren ze workshops voor andere jongeren, in circustechnieken, muziek of communicatie met tegenstanders.

Maar ook daar houdt het enthousiasme van deze jongeren niet op. Eén van de jongeren: “Het maakt niet uit of we met honderdduizend zijn of slechts een handvol enthousiaste jongeren: wij zullen stappen. Vanuit iedere school en iedere stad in Duitsland. En we zullen niet opgeven tot we een beter onderwijssysteem gerealiseerd hebben”. De wandeltocht naar Berlijn was slechts een begin. In de toekomst willen de enthousiastelingen jaarlijks een dergelijke wandeltocht organiseren, gesprekken over een betere school levend houden en misschien zelfs een experimentele wandelschool oprichten.

De jonge generatie staat op

Deze jonge mensen zijn op zoek naar leraren. Naar leraren die hen niet leren wat ze ook in boeken of tegenwoordig online kunnen lezen. Ze zijn op zoek naar leraren die hen iets leren over het leven. “We moeten leren hoe je leeft. We moeten leren ons te verwonderen en vragen te stellen. We moeten leren te vertrouwen en te dromen. We moeten leren ons voor anderen in te zetten en met anderen mee te voelen. Wanneer we de school verlaten en vol levensvreugde zin hebben om de wereld te begrijpen en te verbeteren, dan hebben we alles wat belangrijk is geleerd.”, aldus één van de jongeren op de blog.

Wat jongeren willen leren, is leren voor het leven. Jongeren willen de mens achter de leraar ontmoeten, jongeren willen elkaar ontmoeten, jongeren willen de wereld leren kennen. Jongeren willen van ons iets leren, maar niet datgene wat wij hen vandaag bieden.

Funkenflug, dat zijn jonge mensen die opstaan en iets willen veranderen. De jongeren liepen naar Berlijn als protest, maar vooral ook om zichzelf te tonen aan de wereld. Ze willen tonen dat zij meer zijn dan datgene waar in de school vandaag aandacht aan wordt gegeven. “De school zou een plek moeten zijn waar onze talenten en potentiëlen zinvol ingezet kunnen worden. Niet enkel voor ons, maar voor de hele maatschappij”, schrijft één van de jongeren.

Men is in Duitsland vandaag getuige van een vernieuwingsimpuls vanuit de jonge generatie om gezamenlijk een betere school te maken. Een school die voorbereidt op het leven en menselijk is. De wereld heeft nood aan creatieve, actieve en toegewijde jonge mensen die maatschappelijke normen en structuren in vraag durven te stellen, maar die tezelfdertijd in staat zijn te reflecteren op hun eigen rol in de maatschappij. De kern van sociale verandering ligt bij de nieuwe generatie. Aan de oudere generatie stellen zij de vraag serieus genomen te worden, omdat de maatschappij waarin wij vandaag leven geen status quo is, maar telkens weer veranderd en vernieuwd kan worden.

Kunnen wij in Vlaanderen op het gebied van onderwijshervormingen iets leren als we kijken naar wat er vandaag in Duitsland gebeurt?

Meer weten: Internetblog: http://funkenflug.surrandom.com/

De jongeren in gesprek met pedagoog Otto Herz: https://www.youtube.com/watch?v=KS_Dry6tTNs