De Stiftung Wissenschaft und Politik, een belangrijke organisatie in de BRD die denkwerk levert over buitenlandse politiek, publiceerde op 29 juni een artikel met de titel “Duurzame veiligheid voor Oekraïne”. (1) Dat is precies getimed, kort voor de komende NAVO-top van 11-12 juli, en de tekst dient zich dan ook aan als gespreksstof en als beïnvloeding van het Duitse standpunt.
Nu de militaire, diplomatieke, financiële en humanitaire ondersteuning van Oekraïne functioneren, gaat het erom, zo stelt het artikel, een concept te ontwikkelen voor de veiligheid van dat land op lange termijn. “Een NAVO-lidmaatschap zou daarbij centraal zijn. Dat ligt binnen de geostrategische en normatieve belangen van de NAVO, ook al is de realisatie ervan vol risico’s en moeilijk. De geallieerden zouden Oekraïne op de top in juli praktische stappen voor de toetreding moeten voorleggen, om zo de overgang te maken van beloftes naar garanties voor veiligheid.”
Daarmee is de Stichting al meteen op ramkoers met Rusland, dat de oorlog immers begonnen is omwille van het dreigende NAVO-lidmaatschap van Oekraïne. Rusland eist een neutraal buurland, dat geen NAVO-lid is. De Oekraïense president Zelenski was – zo merkt het document op – in maart 2022 wel bereid tot neutraliteit en het opgeven van de vraag om NAVO-lidmaatschap als er veiligheidsgaranties zouden komen van de vijf vaste leden van de VN-veiligheidsraad en van andere partners, maar dat standpunt is nu voorbijgestreefd.
Dat komt volgens het artikel door de Russische slachtingen in Boetsja en Irpin, de militaire successen van Oekraïne, en het verlies van vertrouwen in eventuele toezeggingen van Rusland voor de Oekraïense veiligheid. In september 2022 heeft Zelenski om een versnelde toetreding tot de NAVO gevraagd, en een overweldigende meerderheid van de bevolking steunt hem daarin. (SWP differentieert die bevolking niet. Denkt het Russische deel daarvan hetzelfde als de Oekraïense nationalisten?)
De veronderstelde kwade bedoelingen van Poetin
In het artikel wordt verwezen naar een essay van Poetin, “Over de historische eenheid van Russen en Oekraïeners”. (2) Dat biedt een historiek van de relatie tussen Oekraïne en Rusland, en beklemtoont hoezeer hun geschiedenis verweven is en hoezeer ze samen horen. Voor hem zijn de inwoners één volk. En hij sluit af met: “Rusland is nooit tegen Oekraïne geweest en zal dat ook nooit zijn. En wat Oekraïne zal zijn, het is aan zijn burgers om dat te beslissen.”
Het SWP-artikel ziet hier agressieve intenties achter, en leest dat Poetin de territoriale integriteit, de staatkundige soevereiniteit en de nationale identiteit van Oekraïne in vraag stelt. En het artikel concludeert ook dat hij oorlogsvoering als een legitiem en efficiënt middel ziet om zijn belangen door te drukken. Maar dat blijkt helemaal niet uit Poetins tekst.
Bovendien is dit een “de pot verwijt de ketel”-geval. De NAVO (en ook de EU) zien oorlogsvoering immers als een vanzelfsprekend middel om hun belangen door te drukken. De politieke insiders wisten heel goed dat een NAVO-lidmaatschap van Oekraïne voor Rusland een rode lijn was, een casus belli, een directe reden tot oorlog. Dat de NAVO toch dat lidmaatschap in het vooruitzicht stelde, maakte vanuit Rusland gezien een militair ingrijpen noodzakelijk, dat is toch evident?
Wat het SWP-artikel een “neoimperialistische” en “agressieve” aanpak vanwege Rusland noemt, is toch maar de logische reactie op het feit dat de NAVO volop bezig is met Rusland in te sluiten. Dat provoceert een militaire reactie, natuurlijk. Het is alsof Russische troepen en raketten zouden geïnstalleerd worden in Mexico, op Cuba en in Canada. Zouden de VS daar vreedzaam en begrijpend op reageren? Of als België morgen zou besluiten uit de NAVO te stappen en een akkoord zou sluiten met Rusland om hier Russische raketten te plaatsen, hoe zou dat verlopen? De NAVO zou natuurlijk zeggen dat België een soeverein land is en zelf beslist over zijn beleid?
Rusland breken via een militaire nederlaag
Dat het uiteindelijk om een machtsstrijd tussen twee machtsblokken gaat, het VS-blok met de NAVO (en steeds meer ook de EU) en Rusland, blijkt elders in het SWP-stuk: “De stationering van Russische troepen op Oekraïens grondgebied, samen met de uitbouw van Wit-Rusland tot een militaire voorpost, zou Ruslands capaciteiten van machtsprojectie tegenover de EU en de NAVO kunnen vergroten. Een Russisch succes zou in Moskou de overtuiging kunnen creëren dat belangen in de internationale politiek met militaire middelen kunnen worden doorgedrukt.”
Maar is dat geen overtuiging die de VS, de NAVO en de EU voortdurend uitstralen? En dan vervolgt het SWP-artikel: “De twee peilers van de militarisering van de Russische buitenlandse politiek – capaciteiten en intenties – zijn maar te breken als Rusland een duidelijke nederlaag lijdt en de staatkundige en territoriale integriteit van Oekraïne op lange termijn verzekerd worden.”
Niet de NAVO, maar een coalitie van bereidwillige landen zouden in Oekraïne kunnen meehelpen
Volgens het SWP-artikel moet Oekraïne in elk geval tot de NAVO toetreden, maar dat lukt niet zomaar. Joe Biden, het opperhoofd van de NAVO, heeft die toetreding al afgewezen, toch alvast voor de korte termijn. Een lidmaatschap zou, omwille van de NAVO-regel die zegt dat alle leden een aangevallen lid moeten verdedigen, meteen een oorlog van de VS en alle NAVO-landen tegen Rusland ontketenen, met een ongehoorde escalatie tot gevolg. Daar hebben de meeste NAVO-partners geen zin in. Ze willen wel geld, munitie en wapens leveren, maar niet zelf betrokken partij worden.
Om dat probleem op te lossen heeft het SWP-artikel een lumineus idee: een coalitie van staten die wel bereid zijn om de militaire confrontatie met Rusland aan te gaan, een “coalitie van de bereidwilligen” die militaire steun verleent, zonder dat dat onder NAVO-embleem gebeurt. (In de Baltische staten is daar allicht meteen interesse voor.)
Vooruitblik naar de NAVO-top in Vilnius
Het SWP-artikel sluit af met de bewering dat de eisen van Oekraïne begrijpelijk zijn, maar als geheel niet realiseerbaar. Maar de kwestie van de toetreding van het land tot de NAVO weer uitstellen is problematisch. Dat zou door Rusland als een signaal van zwakte kunnen worden opgevat, en van twijfel. Daarom zou het best zijn concrete tussenstappen naar een lidmaatschap voor te stellen, die van direct nut zijn voor Oekraïne. Uiteindelijk is het zo dat hoe succesvoller Oekraïne is in de oorlog, hoe realistischer een toetreding wordt, want dat is dan echt een structurele bijdrage tot de stabiliteit en de veiligheid van Europa. Zo stelt het SWP.
Nawoordje
Het is stuitend te zien hoe het SWP-artikel (en de NAVO) niet in staat zijn enig begrip op te brengen voor de zelfgekozen vijand, Rusland, en alleen praten over vechten en verslaan en niet over onderhandelen en het conflict oplossen. De NAVO gaat het niet om vrede en welzijn, maar om expansie en absolute dominantie. Daar ligt het echte gevaar voor Europa.
(Wordt vervolgd.)
Margarete Klein, Claudia Major: Dauerhafte Sicherheit für die Ukraine. SWP-Aktuell 2023/A 44. Berlin, 29.06.2023.
https://www.swp-berlin.org/10.18449/2023A44/
