De Doomsday Clock, een indicator van atoomwetenschappers, werd ooit opgericht door Einstein om de mensheid te waarschuwen. Tachtig jaar na Hiroshima werd de klok gereset naar het hoogste niveau ooit.

Het Trump-tijdperk. Het panel bekeek dit in de politieke evolutie in de wereld met Trump, die de aanpak (Klimaatconventie, Wereldgezondheidorganisatie) van zulke problemen schrapte. De wapenwedloop raast zonder ongekend voort. Feiten tellen niet meer mee. De pers stelt oorlogen met groter wordende vernietigingscapaciteit en migratiegolven als spektakel voor in de media.

De klok staat 89 seconden voor middernacht

De klok staat 89 seconden voor middernacht en geeft een signaal naar politieke leiders in de wereld, ook bij ons. Het paneel verwijst naar het Nobelcomité dat in 2024 al voor de vierde maal de prijs voor de vrede gaf aan de pleitbezorgers van nucleaire ontwapening, recent aan de slachtoffers van Hiroshima.

The Bulletin of Atomic Scientists herhaalt zijn pleidooi om het UNO-verdrag tot ontmanteling van alle kernwapens te ondertekenen. “Neem 12.000 kernkoppen in de wereld ernstig!” klonk het bij het panel.

Het enorme budget voor nucleaire wapens is in vijf jaar tijd met 34 procent gestegen

Het is de grootste vernietigingsdreiging ooit. Het enorme budget voor nucleaire wapens is in vijf jaar tijd met 34 procent gestegen. Het hervatten van kernproeven is bovendien uiterst riskant, omdat het een doos van Pandora opent.

Voorzitter Juan Santos van de Wijzen van de organisatie, waartoe ook wijlen president Carter behoorde, citeerde Mandela in zijn oproep tot de drie wereldleiders, Trump, Xi en Poetin: “Sit down and talk.” Praat over hoe de wereld te redden, want de bewapeningswedloop is zo contraproductief voor iedereen. De EU bleef in het debat nagenoeg onvermeld.

De organisatie houdt de evolutie in de kernarsenalen nauwgezet bij. Ze zijn bezorgd voor een escalatie naar een atoomconflict want politici spelen met psychologische oorlogsvoering. Spektakelverhalen in de media voeden allerhande technologische hypes die meer droom dan werkelijkheid zijn.

Nieuwe pandemieën kunnen weer snel om zich heen grijpen

De andere uitdagingen voor de planeet krijgen bij de Doomsday Clock elk jaar ook meer aandacht. Nieuwe pandemieën kunnen weer snel om zich heen grijpen in een geglobaliseerde wereld door slechtere sociale omstandigheden en door het klimaat. Het design van een beschermingssysteem voor de globale gezondheid is verre van rond en heeft de VN (WHO) broodnodig om een herhaling van Covid te voorkomen. Bio-veiligheid moet beter georganiseerd worden.

Men stuwt AI zo snel mogelijk vooruit zonder oog voor de gevolgen ook binnen elk van deze risico’s. Risico’s van AI zijn reëel, klonk het. De Deepseek-ontwikkeling van Chinese AI is een positief signaal dat hoop brengt dat AI-ontwikkeling minder energie zal vergen en toegankelijk is.

Een Amerikaanse Prof merkte op dat andere landen blijkbaar nog kunnen tonen dat ze zonder de VS kunnen. AI kan bijdragen om energiegebruik efficiënter te maken en kan minder energie vereisen dan big tech vooropstelde met kerncentrales.

De internationale politiek moet weer over vrede praten

Voorzitter Santos besloot dat het een mirakel is dat er geen atoombomincident gebeurde de voorbije 80 jaar. Dat kan zeer snel omslaan. De internationale politiek moet weer over vrede praten en mogelijkheden aftasten om risico’s voor de planeet te beheersen met nucleaire en andere verdragen.

Een boodschap aan de Belgische politiek: met de geschetste uitdagingen voor de planeet is het essentieel om vooral weer naar vrede te streven, ook in Oekraïne, en de bewapeningswedloop te stoppen.

Daarnaast het verdrag voor afbouw van kernarsenalen te ondertekenen, bio-veiligheid op punt te stellen met actievere steun aan WHO en hulp aan landen in nood voor vaccinatie. En ten slotte het AI-gebruik Europees reguleren en nauw opvolgen met een Technology Assessment.

Bekijk hier het evenement Closer than ever: It is now 89 seconds to midnight.

Gilbert Eggermont, emeritus professor aan de VUB, is ambassadeur van Grootouders voor het Klimaat. Hij was voorzitter van de Belgische Vereniging voor Stralingsbescherming en is actief binnen de Hoge Gezondheidsraad