De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

District 9

District 9

dinsdag 15 oktober 2013 14:35
Spread the love

Komende weken zullen er op deze blog meerdere analyses van science-fiction films komen te staan. De sci-fi als ingang voor een gesprek over urgentie in de toekomst, het heden en de parallelen met de ‘realiteit’. Elke schrijver bepaalt zelf zijn of haar insteek. In November zal er nog een speciale sci-fi avond worden georganiseerd in de cinema RITS, de preciese datum en verdere informatie zullen o.a. op deze blog verschijnen. Komt dat zien!!! 

Analyse; T. van de Loo

District 9, of hoe de invoering v/d neoliberale gedachte Zuid-Afrika opnieuw verdeelde, rascisme of economisch Darwinisme als breuklijn in de maatschappij.

1982, dat is het jaar dat in Neill Blomkamp’s onheilspellende sciencefictionfilm, District 9, een donkere schaduw over de wereld trekt en in fysieke vorm boven Johannesburg blijft hangen. Een donker ruimteschip dat er 30 jaar later, 2012 is het heden, nog altijd hangt. Hieronder probeer ik te verklaren wat (mogelijk) de symbolische betekenis van het onheilspellende schip boven Johannesburg is, en parallellen met de ‘echte’ wereld zoeken. Blomkamp gebruikt het sciencefiction genre als instrument, plaatst een filter over de realiteit, fictie helpt afstand te nemen en stelt hem in staat een  pessimistisch verhaal te vertellen, dat ook nog een spannend en vermakelijk is. Ik zal niet de hele film beschrijven, enkel de punten die van belang zijn bij de analyse.

De film begint als nieuwsitem,  met realistisch ogende documentaire stijl schets Blomkamp  de verschijning van een enorm zwevend spookruimteschip boven Soweto, een hoofdzakelijk zwart gekleurd deel (40%) van Johannesburg. Na 3 maanden zonder reactie boven de stad te zweven,  belichaming van het noodlot, openen reddingswerkers het immense schip. Het schokkerige beeld toont echter niet het gedroomde historische, door de filmindustrie geromantiseerde muzikale contact moment. De beelden tonen slijmerige wezens, ziek en getraumatiseerd, vluchtend voor het licht. De beelden gaan de hele wereld over en het dwingt de Zuid-Afrikaanse staat  om  in actie te komen. Om ‘humanitaire redenen’ worden de wezens opgevangen in een kamp dat al gauw uitgroeit tot een krottenwijk, vertelt een wetenschapper. De evacuatie, opvang en bewaking van de miljoen tellende kolonie vluchtelingen wordt niet uitgevoerd door de staat zelf, maar uitbesteedt aan particulierbedrijf MNU (Multinational United).  Zakelijk flitsen de gebeurtenissen  in documentaire stijl over het scherm. De inwoners van Soweto zien de Schrimps als bedreiging van hun inkomen en de geïnterviewde laten weten ze weg te willen. Ze pakken ons werk af, ze horen hier niet. We zien beelden van rellende jongeren, de ‘Schrimps’ worden niet meer getolereerd en MNU sluit ze permanent op in het eerder nog vrij toegankelijke kamp. Een grote ghetto, een ommuurde krottenwijk, beveiligd door gewapende MNU mensen. De enorme wijk met huisjes en afval is een haard van criminaliteit, wapenhandel en prostitutie. Deze onbeschaafde en gevaarlijke situatie moet worden opgelost. Het plan is een massale razzia en verplaatsing van de hele gemeenschap naar een nieuwe, 100% op een concentratiekamp lijkende plek. De poging District 9 te verplaatsen is waar het verhaal rond draait.

Wicus van der Merwe is door zijn schoonvader (directeur MNU) aangesteld als projectleider van het verplaatsen van de ‘Schrimps’ naar hun nieuwe kamp. MNU blijkt wapenfabrikant te zijn, waarschijnlijk met een beveiligingtak. De bio wapens en het monopoly van de technologie is de enige reden dat het bedrijf betrokken is bij de ‘Schrimps’. Dat de ‘Schrimps’ nog leven, komt door het DNA-slot op de wapens, het is nog niet gelukt ze te gebruiken. De razzia heeft als verborgen agenda de achtergebleven wapens van de ‘Schrimps’ mee te nemen, humanitaire redenen worden ook nu weer als valse reden gebruikt. De uitzetting gaat gepaard met de verplichte 24 uur bedenktijd. Dus als ze tekenen kunnen ze de dag daarop pas worden weggehaald. Of ze nu tekenen of het formulier wegslaan,  het maakt niet uit. Het is een ritueel dat de uitzetting een soort wettelijke basis geeft. Als stateloze en niet erkende mens kan de ‘Schrimp’ onmogelijk zijn recht halen.

Wicus maakt gedurende de film letterlijk en figuurlijk een transformatie door. Aan het begin van de film hoort hij bij een Kapitalistisch bedrijf dat enkel winst belangrijk vindt. Wicus is zich niet bewust van zijn perspectief en denkt er verder niet over na. Door het noodlot krijgt hij DNA van een ‘Schrimp’ binnen en begint zijn lichaam te veranderen in dat van een ‘Schrimp’ . In het ziekenhuis blijkt dat zijn eerder enkel verwonde arm al bijna helemaal is veranderd in dat een ‘Schrimp’. Het ziekenhuis draagt Wicus meteen over aan  MNU. De overdracht van Wicus aan MNU is geen punt van discussie. Het individu heeft geen recht als het kapitaal iets wil. In dit geval is Wicus door zijn verandering drager van het DNA van beide soorten en de sleutel bij het het kraken van het DNA slot van die wapens. Binnen de visie dit bedrijf dat winst laat gaan boven ethiek en familie is hij van persoon naar kapitaliseerbaar product getransformeerd. De vader van zijn vrouw, zijn schoonvader ziet Wicus al niet meer als family. Hij heeft zijn dochter verteld dat ze er niet teveel van moet verwachten. Dat Wicus seks zou hebben gehad met ‘Schrimps’. Wicus wordt gedwongen alle wapens te testen en tegen zijn wil richten ze zijn geweer op levende ‘Schrimps’. In een vlaag van woede weet hij te ontsnappen en rent door Johannesburg. Op de radio hoort hij dat hij seks heeft gehad met ‘Schrimps’ weer een bevestiging dat zoiets futiels als privacy en bescherming tegen laster niet een recht zijn, maar een zege verleend door het grootkapitaal. Aan het einde van de film gaat Wicus naar District 9 omdat hij daar veilig is. De transformatie in lichaam en ook in perspectief is compleet. De boodschap lijkt me duidelijk. Iedereen kan zijn positie kwijtraken en aan de andere kant van het systeem komen. Dit besef is helaas niet genoeg, de angst om zelf aan terreur te worden onderworpen is groter dan het mededogen met de ander.

District 9 en de ontmaskering van het Neoliberalisme als totalitair regime en de stelling dat Neoliberalisme in 1982 bewust is als strategie om de apartheid in een effectievere  vorm stand te laten houden.

1984, een jaartal dat voor altijd verbonden is met George Orwell’s onheilsprofetie, een  beangstigende beschrijving van een dystopische maatschappij . De bevolking is onderworpen aan willekeur en terreur, het instrumentarium van een totalitaire staat. In de werkelijkheid was de USSR in 1984 al lang geen totalitair regime meer, het politiek en economisch systeem was in verval en  met Brezhnjev sterft in 1982 feitelijk het communisme. Pas in ’91 valt de USSR werkelijk uit elkaar, en meteen ook in handen van het liberalisme.  In 1982 vinden ook grote economische hervormingen plaats die privatisering van staatsbedrijven en decentralisering mogelijk maakt. Reagan en Thatcher beginnen met de sloop van de welvaartstaat en de bescherming van de burger tegenover het groot kapitaal, het Neoliberalisme als project is begonnen. In Zuid-Afrika was het apartheidsregime weliswaar verzwakt maar nog steeds aan de macht. In 1976 op 16 juni had het regime een protest, 10.000 studenten met geweld tot staan gebracht. De Soweto uprising koste aan 200 jongeren het leven. Internationale verontwaardiging heeft het regime verder in verlegenheid gebracht en resulteerde in verbeteringen van leefomstandigheden (elektriciteit, etc). 1983 was het jaar dat Soweto voor het eerst haar eigen zwarte gemeenteraadsleden mocht kiezen. ’82 was overigens het jaar dat er een mondiale financiële crisis uitbrak, niet elk land maar in enkele extreem. Een van de zwaarst gedupeerde landen was Zuid-Afrika. Dat jaar moest er zoveel geleend worden van overzeese banken dat het de economische groei, maar vooral ook de emancipatie van de zwarte bevolking in de jaren die daarop volgden heeft geschaad. Deze crisis was de belangrijkste reden van de verdere liberalisering van de globale financiële  markt. Dat het jaar 1982 is gekozen voor de verschijning van het ruimteschip zie ik als een boodschap van Blomkamp. Boven Soweto hangt een donker noodlot. De apartheid loopt ten einde,  de racistische basis voor de onderdrukking is niet meer te houden. Het donkere noodlot dat echter nu boven hun hoofd hangt, is het gedereguleerde Neoliberale systeem. De liberalisering van de financiële markt en de toetreding van nieuwe liberale markten (USSR) is voor bedrijven met kapitaal een zege. Verplaatsing van productie naar lage lonenlanden, belastingvoordelen, etc. Vlak voor het einde van de apartheid openen de markten zich, maakt de staat gigantische schulden  om bedrijven te helpen. De eerste ANC-regering moet meteen een groot deel van de staatsbedrijven privatiseren als ze beginnen met regeren. Dat is denk ik de boodschap die Blomkamp afgeeft. Een nieuw soort van uitsluiting hangt de arme zwarte gemeenschap boven het hoofd. Ditmaal niet omdat het systeem ze weigert maar omdat het vorige systeem een ongelijkheid heeft veroorzaakt.

Het ruimteschip is naar mijn mening ook een metafoor voor de behandeling van de vluchteling. In 2006 vluchten Zimbabwaanse vluchtelingen massaal over de grenzen in de hoop op een beter leven. De werkelijkheid is dat de Zimbabwaan ‘onbestaand’ is. Hij is als de ‘Schrimp’ geen wettelijke status, geen geld en dus als consument onbruikbaar. Onbruikbaarheid is een doodzonde in het liberale systeem en hij verliest daarmee zijn humaniteit. Humanitair geeft recht op voorzieningen en hulp. Hulp komt niet voor in Ayn Rands woordenboek omdat de natuurlijke doorstroom van kapitaal dan in gevaar komt. Binnen een Neoliberaal systeem dat volledig is gestript van elke checks and balances is de mens ondergeschikt aan het systeem en mag hij enkel humaan zijn in zoverre het systeem hem tolereert.

Het enige dat de Zimbabwaan heeft, is zijn lichaam en zijn bereidwilligheid om het absoluut laagste minimum loon te accepteren. Dit creëert net zoals in de film spanning tussen de Zuid-Afrikanen en de wanhopige vluchtelingen. Sinds 1994 is er een groot aantal  moorden gepleegd die xenofobie als belangrijkste motivatie hadden. Het Neoliberalisme maakt de buitenstaander en de vluchteling tot concurrent en vijand.

Het Neoliberalisme is in zijn sektarische vorm een totalitair regime. Het staat geen andere vormen van handel toe. Dat is in feite ook de essentie van de film. Mensen, ideologieën of anderszins de zieke efficiëntie in vraagstellen zijn een ziekte, een beperking voor optimale resultaten. Xenofobie lijkt mij de basis voor alle mogelijke concurrentie van jouw positie,   afgunst als je naar boven kijkt. Afgunst alleen al omdat iets hoger op de ladder of de piramide, de kans om alles kwijt te raken kleiner is. 

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!