Religie staat in onze tijd weer stevig in de belangstelling. Men hoort apologetische, christelijke gelovigen weer verkondigen dat godsgeloof rationeel is en dat moraal niet zonder God kan. Daartegenover hoort men ook de schrille geluiden van militante atheïsten die vooral via retoriek proberen godsgeloof te ridiculiseren. 

Wat door deze publieke controverses aan het oog wordt onttrokken, is dat er een stille revolutie plaatsvindt. Enerzijds is religieus geloof aan verandering onderhevig. Klassiek godsgeloof – “theïsme” – slinkt weliswaar, maar dat betekent niet dat men steeds atheïstischer wordt, wel dat er voor velen een sterkere nadruk is komen te liggen op persoonlijke invullingen van spiritualiteit. Anderzijds vragen ook steeds meer atheïsten zich af of atheïsme werkelijk zonder eigen levensbeschouwelijke invulling kan.

Wil atheïsme aantrekkelijk worden, dan zal het een alternatief en vooral constructief zingevend kader moeten bieden. Daarbij rijzen een aantal prangende vragen. Hoe gelovig zijn sommige atheïsten eigenlijk? Hoe atheïstisch zijn sommige gelovigen? Of is het beter om categorieën als “geloof” en “ongeloof” maar helemaal af te schaffen? 

In mijn lezing wil ik de veranderingen in dit religieuze en a-religieuze landschap wat nader illustreren en vervolgens betogen dat er vormen van spiritualiteit ontstaan die al voorbij de polarisatie van “theïsme versus atheïsme” zijn. Zijn de termen “geloof” en “ongeloof”, “religieus” en “atheïst”  nog wel bruikbaar? Wie of wat ermee wordt aangeduid, hangt immers af van wie spreekt. Het wordt al gauw een kwestie van retoriek en uitsluitingsdenken. Termen als “geloof” en “ongeloof” zijn wellicht eerder als constructies te beschouwen, die een werkelijkheid creëren waar er wellicht geen is…

Heb volgende notities gemaakt:

We leven nog altijd in de nasleep van 9/11…

Is er na het einde van de Koude Oorlog een nieuwe tijd gekomen?

Is het dualisme van “geloof” en “ongeloof” nog vol te houden?

Enkele boeken hierover:

Clash of Civilizations van Samuel P. Huntington

The end of Faith van Sam Harris

The God delusion van Richard Dawkins

Breaking the Spell van Daniel C. Dennett

Allemaal boeken van het jaar 2006: het jaar van het nieuw atheïsme

Het nieuw atheïsme stelt dat religie infantiel, irrationeel, kwaadaardig, een maatschappelijk en moreel probleem is.

Nieuwe apologetiek: God bewijzen van Stefaan Paas & Rik Peels en En dus bestaat God van Jeroen de Ridder & Emanuel Rutten.

Tussenstand: de True Believers en de True Unbelievers – nieuwe apologeten/een gepolariseerd beeld van “geloof versus ongeloof”.

Atheïsten zijn minder ongelovig.

Nieuwe spirituelen, buitenkerkelijke ongelovigen: 20 procent hebben “god” ervaren, 77 procent een mystieke ervaring die bij 34 procent van blijvende aard is.

Een kop in de krant Trouw van 16/01/2015: “ongelovigen halen de gelovigen in”: 41 procent van de Nederlandse bevolking noemt zich spiritueel mens.

Alles wordt diffuser.

De atheïstische religiositeit, zie Religion without God van Ronald Dworkin en A common Faith van John Dewey, zorgt voor een heroriëntatie, een nieuwe manier om in de wereld te staan of anders te zijn. De polarisatie voorbij, het religieuze is vloeibaar geworden.

Het “sacrale”, de ervaring primeert…

Het heilige is onzijdig, onpartijdig.

Er is een verbindingslijn tussen religieus atheïsme en religie.

Het is tijd voor een “nieuw-wij” voorbij de polarisatie maar met oog voor de verschillen die ons verbinden.

Respons: Theïst en Atheïst wisselen elkaars standpunten: er is dus geen verschil! Wel een nuanceverschil.

Zie bv het boek van Howard Wettstein The Significance of Religious Experience – To say that we should not start with metaphysical questions…

Repliek: de grens is overschreden maar in de media wordt nog steeds de atheïst tegenover de theïst geplaatst. De verschillen verbinden ons.

“God” is een gebeurtenis wat je overkomt.

Er dient een nieuwe koers gevaren te worden.

Men heeft een andere mening! Clash of Opinions.

Extreme meningen krijgen meer media aandacht.

In vele ons omringende landen is religie booming business.

Nood aan meer informatie voor de jeugd: “wat is religie?”

Met de berichtgeving over de aanslag in Parijs zien we dat er zoveel onwetendheid is!

Gelovig zijn is niet hetzelfde als religieus zijn.

“Spiritueel” neigt meer naar “New Age” maar is het niet. Het is moeilijk in taal te vatten. Definiëren is heel lastig.

Wetenschap is kennis vergaren en van daaruit komt ontzag.

Alles komt neer op een vertrouwen in de goedheid om je heen.

Het universum is een thuis waardoor we met alles verbonden zijn.

Er is meer communicatie nodig tussen wetenschap-religie-filosofie.