We staan er niet altijd bij stil. De nieuwe lichting studenten die zich vandaag voor een eerste keer aanmelden aan universiteiten en hoge scholen hebben de big bang van het digitale tijdperk gemist. Het moment waarop het world wide web toegankelijk werd voor de gewone sterveling. Deze e-generatie is gespaard gebleven van schrille geluiden van analoge 56k modems en de opkomst van cybercafés.
De mogelijkheden die deze internet-revolutie met zich mee hebben gebracht maakt dat we veel meer opties hebben om informatie in te winnen maar ook om aan informatieverstrekking te doen. Vroeger had je weinig alternatieven dan informatie te vergaren in de plaatselijke bibliotheek -wat nog steeds een fijne plek is om te vertoeven- maar verdronk je om te beginnen al in het zoeken naar informatie an sich. Snel en efficiënt zoeken zijn skills die je maar beter onder de knie krijgt in het digitale walhalla aan informatie, desinformatie en alternatieve feiten.
Samen met deze revolutie maakte de vertrouwde zwijgcultuur stilaan plaats voor een nieuwe tendens. Waar eerder bereik zich beperkte tot lokale hobbyclubs of je dagboek kon je je ei plots kwijt op fora en blogs. Wat ons bezig houdt delen we graag. Helaas ontstond in de schoot van de deelcultuur een ontembaar beest. Vandaag worden we geconfronteerd met een overdaad aan meningen die ons anders nooit zouden bereiken. Gebruikelijke barrières worden digitaal geëlimineerd waardoor de grenzen van fatsoen worden verlegd. Diplomatie en politieke correctheid krijgen zware klappen waarbij bepaalde politieke strekkingen helaas het voortouw nemen. Denk maar aan de recente twitter-rel waarbij een aantal politici als ongeremde tieners het hadden over ‘tijd voor je pilletje’ en ‘ga nog een boke met choco eten jongen’. Een allegaartje aan meningen swipen over smartphones en dringen zich op in onbekende huiskamers en kleffe treinwagons. Maar over de platvloersheid van politici en meningen die geen steek houden wil ik het eigenlijk niet hebben, wat mij vooral bezig houd is de frisse wind die de zwijgcultuur doorbreekt en oudere generaties de gordijnen injaagt.
Heet van de naald is er de “how dare you” speech van Greta Thunberg die als een schokgolf door de wereld raast. Ook de openhartige getuigenis van Kyra Gantois kon iedereen vanop de eerste rij volgen. Onlangs zag ik een vriend de kat de bel aanbinden. Het was een onomwonden reactie op een vaag verhaal over de interne keuken van een politieke partij waar hij publiek de vinger werd gewezen. Uiteraard werd hij niet bij naam genoemd al was het kinderspel te ontrafelen dat de aanval op hem was gericht. Nog niet zo lang geleden vond je ook in de voortuin van mijn digitale wereld zo’n onthulling. Het was een onverbloemd en transparant neerpennen van de impact van plagiaat op mij als persoon.
Is de wereld klaar voor deze vorm van communicatie?
Rauwe en openhartige boodschappen de wereld insturen en de ongeschreven regels rond anonimiteit ronduit negeren door de andere bij naam te noemen. Zelfs als betrokken partij je stem laten horen op een rechtstreekse en frontale manier: het kan behoorlijk wat stof doen opwaaien en mensen emotioneel maken. Als je op zoek gaat naar dit type revelaties zie je niet alleen een duidelijk verschil in generaties, ook de klassieke hiërarchie komt op de helling te staan. Het is eigen aan deze tijdsgeest.
De generaties die zijn opgegroeid met een stoffige zwijgcultuur zie je al snel in een verkrampte taboe-reflex schieten en proberen halsstarrig de publiek gestelde informatie de kop in te drukken. Mensen zijn bang voor dit soort openheid. Meer nog, de angst voor repercussies zit zo diep geworteld dat men details die richting waarheid zouden kunnen leiden het liefst weggelaten ziet. Er wordt een sfeer gecreëerd waarbij de boodschapper fout of zelfs labiel zou zijn. Het gaat soms zo ver dat er geïntimideerd en geschoffeerd wordt. Elk mogelijk afleidingsmaneuver wordt in de strijd gegooid.
Zelfs neurologisch trekt het menselijk brein harde grenzen. ‘Je kan alleen begrijpen wat je hersenen toelaten te begrijpen’ schrijft professor George Lakoff in Don’t think of an elephant. ‘Indien feiten niet passen in wat je hersenen je fysisch toelaten worden feiten genegeerd, geridiculiseerd of gezien als immoraliteit waartegen moet gevochten worden.’ Het maakt ons blind voor de boodschap zelf. ‘Wat een emotionaliteit! Dit is infantiel! Waar is de ernst?’ Het is voor sommigen onmogelijk de diplomatieke correctheid te laten varen. Het gevestigde etablissement kan maar moeilijk overweg met dit soort open communicaties maar laat ons eerlijk zijn, dit is wat ons menselijk maakt en in ieder van ons schuilt.
Ik begrijp anderzijds dat mensen kiezen om een leven lang te zwijgen. Machtsverhoudingen, angst voor misbegrip, risico’s op een machtsboemerang zijn reële gevaren en houden de zwijgcultuur in leven.
Sommigen vinden het moedig, anderen vinden het zwak. Reacties zijn doorgaans hevig over heel het spectrum. Vandaag biedt de sociale media ons tools aan om als gewone sterveling ons verhaal te doen. We kunnen de wereld betrekken al was het een digitaal dorpsplein. Wat vroeger pertinent in muffe achterkamers werd besproken en het daglicht niet mocht zien wordt meer en meer uit de taboesfeer getrokken.
Samen met die digitale revolutie, en met het doorbreken van de zwijgcultuur kregen wij iets kostbaar in handen: sociocratie en de mogelijkheid tot transparantie.
Het zal best pijn doen aan het adres van macht en status maar we moeten meer dan ooit beseffen dat elke stem gehoord kan worden en telt. Digitalisering is zeggenschap. Het is de nieuwe wereld van gelijkwaardigheid en evenwaardigheid voor ieder van ons.
