De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Digitale dementie versus democratie

Digitale dementie versus democratie

maandag 15 juli 2013 13:34
Spread the love

Nog niet zo lang geleden brak mijn klomp. Aanleiding daartoe was een korte reportage in een zogeheten verdiepende reportage op de Nederlandse tv over de productie van iPads (of hoe die technisch vernuftige dingen ook mogen heten) voor kleuters. Moet dat nu echt? Blijkbaar wel, want als we de promotors ervan mogen geloven, leven we in een digitale wereld en hebben we er alle belang bij om zo vlug mogelijk met de technologie vertrouwd te raken. De papegaaiende reporter van dienst vond dat dit statement geen wederwoord verdiende.

Nochtans is niet iedereen het eens met deze stellingname die in de goegemeente van langsom meer aanhangers telt. Brainwashing door de marketeers, gespecialiseerd in het optrekken van rookgordijnen en promobabbels, van de informatica-industrie is daar ongetwijfeld niet vreemd aan. Want hun broodheren Apple, Microsoft, Google, Facebook en al die andere ICT-bedrijven zijn enkel maar geïnteresseerd in de noteringen op de beurs. Maar dat is een ander boek.

Kindermishandeling

“Voor onze gehele samenleving geldt: als het om onze welstand en het behoud van onze beschaving gaat, zijn de hoofden van de volgende generaties het enige wat we hebben. Laten we dus ophouden die hoofden systematisch met vuilnis te vullen.” Zo luidt de slotzin van het boek ‘Digitale Dementie. Hoe wij ons verstand kapot maken’ van de Duitse psychiater Manfred Spitzer, directeur van de afdeling psychiatrie van het universiteitsziekenhuis in Ulm.

“Een iPad voor kleuters is kindermishandeling”, stelt hij in een veel geciteerde oneliner. Computers zouden volgens hem slechts mogen verkocht worden met een bijsluiter: “Hoegenaamd niet geschikt voor de ontwikkelende hersenen van jonge kinderen, plus een groot risico op verslaving en slechte schoolprestaties.” Ouders en andere opvoeders moeten die bijsluiter natuurlijk ook nog wel lezen en niet meteen in de prullenmand gooien.

Spitzer heeft een eigen tv-programma bij onze oosterburen, waar de discussie over het computeriseren van de schoolopleiding in volle hevigheid woedt. Hij heeft er de reputatie een dwarsligger te zijn die de sloten kritiek op zijn opvattingen kordaat naast zich neerlegt, onder meer door de verwijzing naar een overvloed van wetenschappelijke studies die zijn gelijk moeten onderstutten. De bibliografie van zijn boek is overigens omvangrijk. En vermits het beeld zeer belangrijk is in het digitale tijdperk, worden in het boek talloze grafieken, tabelletjes en fotootjes afgedrukt.

Luiletterland

Wie gelijk heeft, laat ik het midden. Mijn eigen kennis van de psychiatrie en aanverwante reikt niet verder dan de sofa van Sigmund Freud die in zijn jaren in Wenen, waar zijn inzichten tot stand kwamen, voornamelijk (gefrustreerde) dames en heren van stand als patiënt had. Maar uit eigen ervaring weet ik dat Spitzer niet zomaar wat uit zijn nek lult. Ik maakte destijds mijn artikels op een Olympia-schrijfmachine. Concentratie was een must, want de delete-toets moest nog worden uitgevonden. En in het telkens weer opnieuw een blanco vel papier in de machine draaien na de ontdekking van de zoveelste blunder in de tekst, daar had ik destijds echt geen zin in. Helaas, nog meer dan destijds zijn de media een luiletterland. Er is een nieuwe taal ontstaan, waar de niet-ingewijde geen snars van verstaat. Dankzij de digitale revolutie die bij de gebruikers van diverse pluimage bovendien veel stress en depressies aanjaagt.

Ik weet nog minder over wat er onder mijn hersenpan gebeurt. Ik doe daar trouwens geen moeite voor, want ik lijd gelukkig (nog) niet aan digitale dementie, waarvoor de pillenindustrie natuurlijk al wel een oplossing heeft bedacht. Spitzer gaat wel dieper in op dat neurologisch gebeuren in het digitale tijdperk. En dat is niet bepaald fraai te noemen.

Iedereen een computer

In een democratie is informatie – geen beeldvorming noch twitternonsens – cruciaal en iedereen moet er toegang tot hebben. Gelijke kansen voor iedereen. ICT kan daarbij zeer behulpzaam zijn. Maar wat dat betreft kan ik Spitzers bedenkingen en verwijzingen naar de resultaten van talloze studies alleen maar onderschrijven.

“Uit wetenschappelijke inzichten blijkt dat je bij het leerproces een computer even hard nodig hebt als een fiets om te zwemmen of een röntgenapparaat om schoenen te passen”, schrijft Spitzer. “Omdat de sociaal zwakke gezinnen voortdurend te horen krijgen hoe belangrijk een computer is bij het leerproces, zijn het juist deze huishoudens die van hun toch al bescheiden spaargeld zo’n apparaat aanschaffen: uit zorg om de toekomst van hun kinderen. En daarmee bewerkstelligen ze precies het tegenovergestelde van wat ze voor hun kinderen wensen, namelijk betere opleidingskansen. Want computers komen de opleiding van jongeren niet ten goede, maar verhinderen eerder een opname van kennis. De industrie speelt dus handig in op de angst van ouders uit sociaal zwakke milieus om hun het laatste geld uit de zak te kloppen.”

En: “Wanneer we de gegevens oppervlakkig bekijken, zien de resultaten voor computerondersteunend leren er goed uit.: een leerling met computer leverde bij rekenen en leven betere prestaties dan een leerling zonder… Wanneer we namelijk de invloed van de sociaaleconomische thuissituatie (inkomen, opleidingsniveau van de ouders, beroep of zelfs het aantal boeken in huis) en van de school meerekenen (klassenomvang, opleidingsniveau van de leerkrachten, fondsen voor leermiddelen, enzovoort), zien we het volgende: een computer thuis leidt tot geringere schoolprestaties, en de aanwezigheid van computers p school heeft geen invloed op schoolprestaties.”

Er mag dan al heel wat kritiek zijn op Spitzers selectieve keuze van onderzoeksresultaten die zijn gelijk bevestigen, deze staat als een paal boven water: er is wel degelijk een verband tussen het sociaal-economische milieu waarin men vertoeft en de resultaten op school. Daarom lijkt me het niet slaafs maar slim gebruik van ICT als hefboom voor een meer democratischer samenleving niet eens zo een dwaze gedachte.

take down
the paywall
steun ons nu!