Om de paar weken duikt het weer op, het debat over de hervorming van justitie. Meestal als er een gevangene ontsnapte, een parketmagistraat een verdachte fout beoordeelde, of assisen een vreemd vonnis velde. En dan mogen Stefaan De Clerck, Brice De Ruyver en de onvermijdelijke Jef Vermassen weer opdraven in ‘De Ochtend’, ‘Ter Zake’ en ‘De zevende dag’, alwaar ze gezamenlijk besluiten dat het allemaal de schuld van de PS is.
Intussen blijft de gerechtelijke achterstand aanhouden, klagen voorzitters van rechtbanken over te hoge werkdruk en wrijven advocaten in hun handen als ze denken aan de erelonen die ze de laatste dagen weer opstreken. En de juridisering van de samenleving blijft toenemen. Persoonlijk vind ik dat een allesbehalve opwekkende tendens.
U rijdt veel te snel over een landweg en knalt in een gat in het wegdek? Dan klaagt u toch gewoon uw gemeentebestuur aan wegens slecht onderhoud van het wegenstelsel. Uw puberdochter heeft buitensporige last van hormonen, voert geen zak uit en zakt voor haar examen wiskunde? Dan probeert u toch dat A-attest via een advocaat te behalen. De takken van de boom van uw buurman hangen naar uw bescheiden menig wat te ver over uw stuk land? Een bezoek aan de vrederechter lijkt aangewezen. U pest uw personeel tot stakens toe? Een kortgeding biedt uitweg uit de blokkade van uw poorten. Zoonlief zit altijd op de bank bij de miniemen, een storm laat uw dakpannen vliegen, er staat een windmolen in uw zicht, ze willen een brug bouwen in uw straat, uw BMI heeft de kaap van 40 overschreden? Er is altijd wel een rechtbank bevoegd, altijd een advocaat bereid, altijd een tegenpartij om te beschuldigen.
Want dat laatste, daar draait het om, natuurlijk. Bij alles wat gebeurt, moet iemand schuldig zijn. Vroeger, in de diepgelovige samenleving van voor het tweede Vaticaans concilie, was dat allemaal veel simpeler. God bestuurde hemel en aarde en was verantwoordelijk voor al het kwade, maar ook voor al het goede op de wereld. En alles wat gebeurde, moest wel een reden hebben, ook al was God de enige die deze reden kende. Nu God niet meer verantwoordelijk is, moeten er menselijke schuldigen gezocht worden. Want niets gebeurt toch zomaar? Nooit heeft iemand toevallig pech. Altijd heeft iemand anders schuld aan rampspoed en ellende.
Intussen gniffelt het verzameld baliegild bij zo veel goedgelovig en diep in de buidel tastend cliënteel. Deurwaarders stappen blijgemoed in hun dure SUV om weer ergens te velde een vonnis te gaan betekenen, een staking te gaan breken of een misdaad tegen de menselijkheid vast te stellen. En dat alles wordt voor het nageslacht bewaard in duizenden pagina’s dossiers, waarachter rechters zich de pleuris werken om ze in vonnissen omgezet te krijgen. Wie weet kunnen we hier niet iemand aanklagen voor de ontbossing van het Amazonewoud?
Zouden we de juridisering geen halt kunnen toeroepen? Alleen naar rechtbanken stappen voor die zaken waar we zelf niet uitgeraken? Stoppen met voor alles absoluut een schuldige te moeten zoeken? Wat doodnormale communicatie lost al veel op. De buurvrouw waarmee u regelmatig een praatje maakt en elke zomer samen de haag snoeit, zal u niet dadelijk aanklagen als u al eens op zondag de grasmaaier bovenhaalt. Werknemers en werkgevers die mekaar respectvol behandelen, hoeven doorgaans niet richting arbeidsrechtbank te trekken. En de verantwoordelijkheid voor je eigen daden opnemen, helpt dikwijls ook om uit justitiepaleizen weg te blijven.
Veel draait, tenslotte, ook om de manier waarop regels en wetten, decreten en besluiten worden opgesteld. En als je dan vaststelt dat zowat een derde van de verkozenen des volks juristen of iets van die aard zijn, zijn deze dames en heren minstens zwaar oververtegenwoordigd in de parlementaire assemblees. Daarom deze tip voor politieke partijen: zet volgende keer wat meer bouwvaksters, verplegers, garagistes en onthaalvaders op uw lijsten. De samenleving en de gerechtelijke achterstand zullen er wel bij varen.
Luc Purnelle
Secretaris ACV-Limburg
