Wat is levenskunst? Hoe kunnen we vorm geven aan de dynamiek en beleving die kunst is? Terwijl men tegenwoordig de culturele sector maar al te graag in een vergeten hokje duwt en als bijzaak beschouwt in een veranderende samenleving, is er nood aan een fundamentele herwaardering aan wat ons tot mens maakt.
Als er e?e?n post-moderne kunstenaar is wiens ideologie meer dan ooit betekenis kan geven aan de hedendaagse functie en ontplooiing van onze kijk op kunst, dan is het wel Joseph Beuys. Het is met nameBeuys’allesomvattende theorie,genaamd:“socialsculpture”diedemensalsproductvanzijn omgeving e?n vormer hiervan centraal stelt. Joseph Beuys is een Duitse, beeldend kunstenaar geboren te Krefeld op 12 mei 1921 en overleden op 23 januari 1986 te Du?sseldorf. Wat hem onderscheidde van toenmalige beeldend kunstenaars was zonder twijfel zijn enorme werkveld. Zowel als professor aan de universiteit van Du?sseldorf, maar ook als politiek theoreticus en conceptueel kunstenaar gaf Beuys vorm aan zijn overtuiging dat iedereen een kunstenaar is en dat we enkel door het scheppen van de ons omringende omgeving en mogelijkheden de uitdagingen van deze tijd kunnen doorstaan. Hij vertrok dan ook vanuit de grondstelling dat de aard en constellatie van materialen enkel konden worden achterhaald doormiddel van een complex proces van constante interactie en oefeningen met de lichamen waaruit onze wereld is opgebouwd. Net als de Amerikaanse filosoof Mark Johnson constateerde Beuys dat de kunst (en bijgevolg ook de filosofie) enkel terug een relevante positie in ons leven kunnen bekleden als we ons terug in verbinding stellen, en letterlijk gronden vanuit de lichamelijke dimensies van ons kennen en kunnen, die betekenis geven aan ons leven en de zich voordoende situaties. Beuys erkende dus ook de mogelijkheden en limieten van de taal als hoofdmiddel van de communicatie en betekenisgeving. Dat hij de marginale positie die kunst heeft ingenomen in ons leven vaststelt en bekritiseerd is een feit. Hij zag kunst dan ook als een evolutionair proces, de manier waarop wij letterlijk onze omgeving e?n onze eigen cognitie en aard vormgeven.
Het woord “houwen”, “sculpteren” krijgt een uiterst brede betekenis. De mens staat niet meer buiten het vormgeven van materialen en zijn omgeving, maar maakt er ze?lf deel van uit. Hiermee gooit Beuys ook wagenwijd de deuren open voor de kunst als evolutionair en creatief proces dat iedereen aangaat, daar het de dagelijkse ervaring van onze wereld schept. Hij merkt ook op dat de kunst tezamen met de wetenschappen en het academisme een soort parallelle ontwikkeling heeft ondergaan waarbij mensen niet langer wisten waarmee ze bezig waren.
De nood aan een nieuwe ethiek en betekenisgeving in ons leven lijkt groter dan ooit. De kunst en filosofie als (enige) werktuigen hiervoor lijken gemarginaliseerd in een maatschappij waar het “praktische nut” en presteren, in de zuivere betekenis van het woord, primeren boven alles.We zijn beter gei?nformeerd dan ooit, we zijn allen beter verbonden dan ooit, en vooral mondiger dan ooit. Het lijkt alleszins alsof we het allemaal alreeds weten en goed op de hoogte zijn. Maar is dat wel zo?
We zouden ons niet mogen focussen op de ontwikkeling van een definitief idee over wat wij als mensheid zouden moeten doen, dat is immers onmogelijk. Maar we moeten het toelaten om allerhande zaken te laten ontstaan uit de energie die eigen is aan ons als mensen. Het is ook deze kracht die men kan terugvinden in kunst uit de klassieke oudheid, waarbij de mens primeerde als studie-object bij uitstek. Men ging uit van een immanente introspectie die gepaard ging met het bestuderen van e?e?n van onze belangrijkste voorbeelden: de lichamelijkheid. De mens lijkt
gaandeweg ergens zijn spiegel te zijn kwijtgeraakt, misschien is de tijd aangebroken om deze terug eens voor te houden.
