Macht is een spiegel die niet terugpraat. Ze toont ons vooral onszelf—vergroot, vereenvoudigd, soms vervormd. Niet wie we denken te zijn komt naar voren, maar wat in de schaduw al lag te wachten.
Wie macht krijgt, verliest vaak iets anders: het vermogen om werkelijk te luisteren. Niet omdat de oren sluiten, maar omdat het fluisteren van de ander overbodig lijkt. De wereld wordt een spiegelzaal waarin je jezelf terugziet—in bewondering, gehoorzaamheid, of angst.
De filosofie wantrouwt macht. Bij Plato is de ideale heerser een filosoof die niet wil heersen. Bij Foucault stroomt macht door structuren, lichamen, woorden: niemand bezit haar volledig, maar iedereen reproduceert haar. Toch zijn er altijd figuren die macht tot een persoonlijke stijl verheffen.
Dat maakt de overgang naar Freud bijzonder vruchtbaar. Voor Freud is de mens een verdeeld wezen, gedreven door spanningen tussen Es, Ich en Über-Ich—tussen driften, realiteit en moraal. Macht schuift dat innerlijk evenwicht uit balans. Het Ich, normaal de bemiddelaar, raakt overspoeld. Het Es—onmiddellijk, verlangend, egocentrisch—krijgt vrij spel. Het Über-Ich—de stem van het geweten—verstomt in het applaus.
Macht verlost het individu van twijfel. Maar juist daarin schuilt het gevaar. Twijfel is geen zwakte, maar een moreel anker. De machtige die nooit meer vraagt “Waarom luisteren ze eigenlijk naar mij?” verliest het vermogen tot zelfinzicht. Macht vergroot—maar niet alleen visie. Ook blinde vlekken worden groter.
In dit licht verschijnt Donald Trump als een klinisch geval van openlijk onbewuste macht. Niet als uitzondering, maar als spiegel. Hij is het Es dat spreekt: impulsief, zelfverzekerd, zonder rem of reflectie. Zijn taal is de taal van het onmiddellijke verlangen: “Ik wil”, “Ik win”, “Ik alleen”.
Freud zou hem niet veroordelen, maar interpreteren. Trump is de narcistische wond die roept: ik ben niet klein. Elke kritiek wordt afgeweerd, elke tegenspraak herschreven als aanval. Wat ontbreekt is niet intelligentie, maar innerlijke grens. Het Über-Ich wordt vervangen door het publiek. Moraal is wat werkt.
En dat werkt. Want macht is ook projectie. Trump toont iets van wat onze cultuur verlangt: leiderschap zonder twijfel, zichtbaarheid zonder inhoud, begeerte zonder rem. Dat hij bewonderd wordt, zegt niet alleen iets over hem—maar over het collectief onbewuste dat hem mogelijk maakt.
Misschien is ware macht niet dat je krijgt wat je wilt, maar dat je durft te blijven luisteren naar wat je liever niet hoort. Dat je, ook als niemand je tegenspreekt, de stem van het andere nog toelaat.
De ware ethiek van macht is dan misschien niets anders dan psychoanalyse: leren leven met de mogelijkheid dat je niet het middelpunt bent—en toch blijft.
