In haar lijvige boek van 460 blz. “Een heel klein beetje vrede. Een geschiedenis van de wereldpolitiek sinds WOII“, dat tegelijk cursusboek voor studenten én boek voor het groot publiek is, speelt de russofobie van de professor haar parten. De mengeling van vooroordelen en oppervlakkigheid en het gebrek aan historiografische ernst schaden het boek en doen zware twijfels rijzen over de academische kwaliteit van haar lessen.

De Cubacrisis van 1962

De Sovjetunie was in 1962 vrijwel ongemerkt bezig met het plaatsen van nucleaire raketten op Cuba. Toen de VS het op 14 oktober ontdekten, werd er druk vergaderd door de president, John F. Kennedy, en zijn medewerkers. De president maakte de zaak bekend via een televisietoespraak en er ontstond paniek bij de bevolking. Ondertussen werd er via telegrammen onderhandeld met Rusland. Ria Laenen: “Chroesjtsjov beantwoordde het verzoek van Kennedy over de wapenterugtrekking met een brief waarin hij het o.a. had over het krankzinnige karakter van een nucleaire oorlog en de rakettenkwestie verbond aan de Amerikaanse houding t.a.v. Cuba. Hij wilde de garantie dat de VS geen troepen zou sturen naar Cuba en ook dat de Amerikanen hun middellange afstandsraketten uit Turkije, die daar door de VS werden geplaatst in 1959, zou weghalen.”

De VS gaven te kennen dat ze bereid waren af te zien van een invasie op Cuba, mits Rusland zijn raketten zou weghalen. Ria Laenen: “De Sovjet-Unie ging meteen over tot de terugtrekking, die uitgebreid in beeld werd gebracht op de Amerikaanse televisie. Aan het thuispubliek probeerde Chroesjtsjov de afloop van de crisis te verkopen als een overwinning voor de Sovjetzijde omdat hij van de VS de belofte had verkregen dat er geen invasie op Cuba meer zou komen. Maar uiteindelijk zou de Cubacrisis een belangrijke rol spelen in het feit dat hij op 16 oktober 1964 aan de kant werd geschoven en opgevolgd werd door Leonid Brezjnev.”

Een overwinning voor de Sovjetunie

Aan de VS-raketten in Turkije, op schietafstand van Rusland, besteedt professor Laenen geen aandacht. Die zijn normaal? Vanzelfsprekend? Dat de onder schot gehouden Sovjetunie haar slag thuishaalde doordat de VS hun raketten weghaalden, verdoezelt zij en zij spreekt denigrerend over Chroesjtsjov die probeerde “de afloop van de crisis te verkopen als een overwinning voor de Sovjetzijde.”

Het waren de Amerikanen die de afloop van de onderhandelingen als een overwinning van de VS voorstelden. Bij Chomsky kan je lezen: “De VS beloofden hun verouderde raketten uit Turkije terug te trekken, maar wilden dat niet publiekelijk doen en ook geen geschreven aanbod doen: het was belangrijk dat men zou zien dat Chroesjtsjov capituleerde. Een interessante reden werd daarvoor gegeven, en die is als redelijk aanvaard door de geleerden en de commentaren. Zoals Dobbs [de auteur van een boek over de Cubacrisis] stelt: ‘Als de indruk zou ontstaan dat de VS eenzijdig hun raketbasis ontmantelden, onder druk van de Sovjetunie, dan zou de alliantie [NAVO] kunnen barsten (…)’   (The Week the World Stood Still: The Cuban Missile Crisis and Ownership of the World)

De zaak MH17  

In juli 2014 werd het Maleise burgervliegtuig  MH17 neergeschoten boven Oost-Oekraïne, een oorlogsgebied. De 298 inzittenden kwamen om. Ria Laenen: “Er waren al snel aanwijzingen die wezen in de richting van de verantwoordelijkheid van Rusland voor het leveren van de BUK-raket waarmee het vliegtuig werd neergehaald. Rusland ontkende elke vorm van betrokkenheid bij de vliegtuigramp en voedde allerlei alternatieve theorieën via desinformatiecampagnes. Een gezamenlijk onderzoeksteam waarin Nederland, Australië, België, Maleisië (de landen waarvan er burgers omkwamen in de ramp) en Oekraïne (het land waar de ramp gebeurde) samenwerkten in het strafrechtelijk onderzoek naar de oorzaken van de ramp leverde bewijsmateriaal voor Ruslands betrokkenheid en leidde naar vier verdachten. In november 2022 deed de rechtbank van Den Haag uitspraken over de rechtszaak. Drie verdachten werden veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf, de vierde werd vrijgesproken.”

“Het vonnis stelde ook dat de Russische autoriteiten vanaf de tweede helft van mei 2014  zulke verregaande betrokkenheid hebben gehad bij de strijd van de DPR (Donetsk People’s Republic) in Oost-Oekraïne dat sprake was van overall control van de Russische Federatie over de DPR. De Rechtbank wees ook op de banden en contacten tussen de leiders van de zelfverklaarde republiek en de Russische inlichtingendiensten, de Russische presidentiële administratie en adviseurs van het Kremlin en had het over ‘een overvloed aan aanwijzingen dat de Russische Federatie een coördinerende rol op zich heeft genomen en instructies gaf aan de DPR.’ ”

“Acht jaar later, om precies te zijn op 24 februari 2022 startte Rusland een grootschalige militaire operatie met de bedoeling heel Oekraïne in te nemen. Dat was het begin van het meest grootschalige geweld dat het Europese continent heeft gezien sinds de Tweede Wereldoorlog.”

Dat laatste is een erg tendentieuze samenvatting van het oorlogsgeweld van de voorbije decennia, waarbij beschuldigend naar Rusland gekeken wordt. Alsof de door de VS uitgelokte oorlog in Oekraïne een verder vreedzaam gebied kwam verstoren. Daarbij vergeet of verdoezelt professor Laenen de burgeroorlog in Oekraïne die al acht jaar bezig was voor Rusland ingreep, en de NAVO-oorlog tegen Joegoslavië. En buiten het Europese continent had je dan nog de oorlogen zoals in Irak en in Libië, gestart door de VS en hun bondgenoten. Laenen neemt ook het NAVO-narratief over dat Rusland de “agressor” was in Oekraïne, wat onzin is, zeker als je niet ook de NAVO als agressor in Joegoslavië bestempelt.

Even tendentieus is het dat professor Laenen Rusland beschuldigt van desinformatiecampagnes, waarmee zij het recht op verdediging van een aangeklaagde onderuithaalt. Zij vindt het zelfs niet nodig het Russische standpunt mee te delen.  En waarop steunt haar bewering dat Rusland “heel Oekraïne” wilde innemen? Heeft Poetin dat ooit gezegd? De troepenmacht die hij inzette was toch duidelijk te klein voor een dergelijk project?  Ongefundeerde, wilde kletspraat, opgepikt uit het anti-Russische discours van elke dag.

Een onaanvaardbaar proces  

Maar terug naar MH17: de rechtszaak was een farce, waarbij a priori Rusland als schuldig  werd beschouwd en Oekraïne als mogelijke verantwoordelijke voor het neerhalen van het vliegtuig werd uitgesloten.  Ook de mogelijkheid dat dat neerhalen een vergissing was, werd niet geopperd. Er werd alleen aan kwaad opzet gedacht, en wie anders kon er zo kwaadaardig zijn dan Poetin? Dat is allemaal tegen de regels van het recht. Het onderzoeksmateriaal was bovendien onvolledig en een essentieel onderdeel ontbrak: de zwarte dozen van het vliegtuig, die door Engeland opgehaald waren en door het ICC niet gebruikt werden: niet gevraagd of niet gekregen? (In beide gevallen wijst dat op kwaadwilligheid in de hele zaak, Engeland had de dozen meteen moeten aanbieden!)

De vraag naar de betrokkenheid van Oekraïne werd niet gesteld, en hoewel er in het Nederlandse parlement gevraagd werd die te onderzoeken, kwam daar niets van terecht. De Nederlandse premier was toen Mark Rutte, nu secretaris-generaal van de NAVO, en anti-Russische propagandist. Er werd dan ook opgemerkt dat het gerechtshof erg parallel liep met de Nederlandse regering.

Meteen na het neerhalen van MH17 startte er in de internationale media ook een felle campagne tegen Rusland en president Poetin, waarbij zij zonder bewijzen en zonder dat er een onderzoek en een rechtszaak had plaatsgevonden als de schuldigen werden voorgesteld. Zo publiceerde in Duitsland Der Spiegel al op 28/7/2014 een militante cover met een portret van Vladimir Poetin, omringd door gezichten van slachtoffers van de vliegtuigramp. Een neutraal, objectief onderzoek werd niet gevraagd en niet verwacht.

De ontbrekende basisliteratuur  

Over de zaak MH17 beschikken we over uitgebreide en degelijke documentatie, die professor Laenen niet kent of simpelweg negeert. Er is het lijvige boek van Eric van de Beek, “Het MH17bedrog“, 608 pagina’s, en enkele maanden voor het cursusboek van de professor gepubliceerd. Maar al eerder, in 2023 verscheen “De tragedie van Oekraïne” van Kees van der Pijl, waarin een nauwgezette, op een uitgebreid bronnenapparaat steunende behandeling van de kwestie MH17. Hij stelt dat het vliegtuig niet door een Boek-raket kan zijn getroffen, omdat het dan geëxplodeerd zou zijn. Het vliegtuig vertoonde duidelijke gevolgen van een beschieting, wat wijst op een aanval door een jachtvliegtuig, en dat wijst in de richting van Oekraïne.

Bij dat alles blijft de vraag naar het motief van een aanval op een passagiersvliegtuig. Een Russisch geïnspireerde aanval lijkt nogal absurd: een burgervliegtuig neerhalen heeft geen enkel militair nut, en is voorspelbaar negatief voor je imago en zal internationale woede opwekken. Een Oekraïense aanval heeft wel nut, hoe immoreel hij ook is: als je de vijand, Rusland, ervan kan beschuldigen en geloofd wordt, heb je gescoord in de psychologische oorlogsvoering. Met de bekende techniek van de operatie-onder-valse-vlag.

Maar als Oekraïne het toestel heeft neergehaald, kan dat ook wel een vergissing geweest zijn in plaats van het immoreel en crimineel opofferen van de inzittenden: een half uur achter MH17 vloog het Russische presidentiële vliegtuig met Vladimir Poetin aan boord op zijn terugreis van Latijns-Amerika op dezelfde route, maar het sloeg, eens Warschau gepasseerd af naar het Noorden. Wat de vraag oproept of Kiev eigenlijk dit vliegtuig wilde neerhalen, en per vergissing de MH17 afschoot.

Maar goed, het is hier niet de plaats om de juiste toedracht te achterhalen en ik zie dat ook niet als mijn taak. Wat vaststaat is, dat het proces en zijn uitspraak niet acceptabel zijn, dat er anti-Russische kwaadwilligheid in het spel was, en, om terug te komen op de professor: dat Ria Laenen haar werk niet gedaan heeft. Noch het boek van Eric van de Beek, noch dat van Kees van der Pijl heeft zij verwerkt, zij lijkt er zelfs geen weet van te hebben, want zij vermeldt ze niet eens. Uit een biografische notitie verneem ik dat zij niet alleen slavistiek gestudeerd heeft, maar ook een doctoraat in de politieke wetenschappen behaald heeft. Daar is in haar boek niets van te merken. En van enige kritische zin evenmin. Zij praat de gangbare vooroordelen na, vooral die over Rusland, en verknoeit zo haar boek.