Halim El Madkouri ? 26/08/11, www.volkskrant.nl

Chaos, terroristische aanslagen en burgeroorlog in Libië zijn niet uit te sluiten. Maar een stabiel Libië is van levensbelang voor de regio.

Nu Kaddafi het niet meer voor het zeggen heeft in Libië en de opstandelingen de controle lijken te hebben over grote delen van het land vraagt menigeen zich af hoe het verder zal gaan met het land.
In tegenstelling tot Tunesië en Egypte waar eerder volksopstanden met betrekkelijk weinig bloedvergieten tot vertrek van de machthebbers leidden, heeft de opstand in Libië in de afgelopen zes maanden veel slachtoffers geëist en werd de vitale infrastructuur van het land veel schade toegebracht.

Wrede dictator
Het spreekt voor zich dat het Libische volk, dat ruim vier decennia onder het juk van een ongekend wrede dictator moest lijden, naar vrijheid, democratie en vooral vrede snakt. Maar zal het die ook krijgen? Wellicht. Maar de weg daar naar toe lijkt nu al uiterst moeizaam.

Door de gemeenschappelijke vijand leek het verzet een blok te vormen. Maar in werkelijkheid werd de oppositie gevormd door uiteenlopende fracties en stromingen. Van jihadisten tot westers georiënteerde liberalen. Nog afgezien van de stammenstructuur en familieverbanden. Vooral in het Westen en bij de directe buren van Libië leeft de zorg over de aan Al Qaida gelieerde groepen. In de berichtgeving was er, om begrijpelijke redenen, haast een consensus ontstaan omr niet al te veel aandacht besteden aan de rol van deze gevreesde groepen. Maar wie de jihad-media heeft kunnen volgen wist dat hun rol van groot belang was. Vooral tijdens grondgevechten.

Immers, het gaat hier om mannen die al veel ervaring hebben opgedaan in nog moeilijkere gebieden zoals Afghanistan, Tsjetsjenië, Kasjmir en Bosnië. Ook de leiders van de Nationale Overgangsraad (NOR) zijn zich bewust van de risico’s die de mujahedin vormen voor de (nabije) toekomst. Daarom haastten zij zich iedere keer als er zich een mogelijkheid voordeed om deze islamistische strijders op een of andere manier in diskrediet te brengen. Zo verklaarde minister Tarhouni van olie vlak na de moord op rebellencommandant Abdel Fatteh Younes dat dit het werk was van extremistische moslims.

Extremisten

Ook de voorzitter van de raad Mustafa Abdul Jalil sprak zich in vergelijkbare bewoordingen uit tijdens een omsingeling van de woning van Moammar Kaddafi. Ook hij zei dat het het werk van extremisten was. Hij dreigde zelfs met aftreden als dat soort acties niet op zouden houden. ‘Ik wil geen voorzitter zijn van een raad waar dit soort mensen deel van uit maken’, zei hij tegen Al-Jazeera. Op de avond van de aanval op Tripoli zond Al-Jazeera live een interview met Abdelhakim Belhaj als zijnde de veldcommandant van het Tripoli-bataljon. Ook verscheen deze Belhaj later op televisie als eerste die Bab al-Aziziya, het hoofdkwartier van Kaddafi, binnendrong.

Ook hier haasten woordvoerders van de NOR zich om te verklaren dat Belhaj’s rol minimaal was en dat hij een gewone strijder was die na de bevrijding weer boer wordt. Niet onbegrijpelijk.

Abdelhakim Khoweildi Belhaj alias Abu Abdallah al-Sadiq is de voormalige leider van de Libische Islamitische Groep voor gewapende Strijd. Hij vocht in verschillende gebieden, waaronder Afghanistan. Deze sluimerende strijd zal zeker niet ophouden na de definitieve beëindiging van het Kaddafi-tijdperk. Deze zal zich zeker op verschillende manieren voortzetten.

Het is tekenend dat verschillende Al Qaida-ideologen, zoals de in London verblijvende Hani Sebai en Abu Basseer al-Tartoussi, de ‘broeders’ in Libië waarschuwen voor complotten die om hun heen worden gewevend door het Westen en zijn ‘marionetten’ binnen de NOR.

Naast dit complexe probleem is er nog de moord op de rebellencommandant Younes. In een interview met het Arabische blad al Sharq al Awsat verklaarde de jongste zoon van de vermoorde militair dat niet alleen zijn familie maar ook zijn stam is woedend op de NOR.

Wraak

Zij sluiten niet uit dat de raad enige betrokkenheid bij de moord zou hebben. Als de raad er niet snel in slaagt een gedegen onderzoek te doen naar de moord dan is het niet uit te sluiten dat de stam – niet de geringste – nog harder om wraak zal roepen. Ervaring leert dat de meeste burgeroorlogen in de regio op deze manier zijn begonnen.

Een andere uitdaging waarmee de nieuwe machthebbers geconfronteerd zullen worden is het uitleveren van Kaddafi en de zijnen aan het Internationaal Strafhof in Den Haag. Het is geen geheim dat er nauwelijks animo is in Libië voor zo’n uitlevering, behalve het kleine groepje liberalen in de NOR. Islamisten in deze raad, inclusief de meer gematigden, zijn hier geen voorstander van. Zij willen Kaddafi zelf berechten, en liefst volgens de sharia.

De vooral uit het Westen teruggekeerde liberalen, zouden Kaddafi liever gisteren dan vandaag aan het Internationale Strafhof uitleveren. Voor de jihadisten staat samenwerken met zo’n hof gelijk aan het aanbidden van de satan!

Libië staan moeilijke tijden te wachten. Chaos, mogelijke terroristische aanslagen en zelfs, al is het in beperkte mate, burgeroorlog.

Maar omdat Libië voor veel partijen van groot belang is en voor de stabiliteit in de regio zelfs van levensbelang, zal het misschien niet zo ver komen. Daarvoor zullen westerse landen en Arabische landen als Egypte en Tunesië moeten zorgen. Veel Libiërs willen niets anders dan feestvieren op dit moment. Want erger dan de afgelopen vier decennia kan het in hun ogen niet worden.

Halim El Madkouri werkt bij Forum, Instituut voor Multiculurele Vraagstukken.