Na maandenlang debatteren en vele adviezen van de Raad van State later wordt zo meteen de pandemiewet gestemd in een speciaal daarvoor georganiseerde plenaire vergadering van de Kamer.
De Liga voor Mensenrechten is blij dat er gewerkt is aan een wettelijk kader, maar blijft tegelijkertijd bezorgd. Voor de Liga is hier duidelijk een kans gemist. De Belgische pandemiewet moest een ambitieuze wet zijn. Deze wet moest een voorbeeld worden van hoe bescherming van grondrechten en een adequate reactie op een pandemie hand in hand gaan. Wij zijn er namelijk van overtuigd dat respect voor onze grondrechten de enige manier is om een gedragen beleid te voeren tijdens een langdurige crisis.
Tegelijk zien we dat de pandemiewet, zoals die vandaag zal gestemd worden, de mensenrechten niet voldoende beschermt in toekomstige crises. Nadat het parlement de epidemische noodsituatie bekrachtigd heeft, kunnen maatregelen die onze grondrechten beperken door de regering worden genomen. Dit zonder verder parlementair debat. “Dit is een manier van werken die in een langdurige crisis niet houdbaar is, dat hebben we het afgelopen anderhalf jaar ook gezien”, besluit Liga-voorzitter Kati Verstrepen.
Daarnaast had de Liga graag criteria gezienvoor het vormgeven van adviesorganen, voor de selectie van experten en voor het waarborgen van hun onafhankelijkheid. Om transparantie te verzekeren moet er gecommuniceerd worden wie deel uitmaakt van de adviesorganen en waarom. Dit in tegenstelling tot de wet die zal gestemd worden. Die voorziet enkel dat de minister beroep kan doen op experten en dat zij een verklaring moeten tekenen waarin hun eventuele belangenconflicten openbaar worden gemaakt.
Vervolgens voorziet de wet nog steeds in de mogelijkheid om het advies van de Afdeling Wetgeving van de Raad van State niet in te winnen in uiterst dringende omstandigheden. Dat is een gevaarlijk achterpoortje aangezien het bestaan van uiterst dringende omstandigheden in een epidemische noodtoestand relatief makkelijk te argumenteren valt. Er zijn niet voldoende waarborgen dat dat niet kan misbruikt worden om geen advies te moeten inwinnen. Het betrekken van de rechterlijke macht is uitermate belangrijk, zeker wanneer de wetgevende macht al buiten beschouwing wordt gelaten.
Ten slotte legt de wet geen specifieke nadruk op het gelijkheidsbeginsel. Als er iets is wat we de voorbije maanden geleerd hebben, dan is het wel dat mensen willen bijdragen aan een collectief doel en tijdelijk vrijheden willen inleveren als het aangetoond is dat die opoffering noodzakelijk is, in verhouding staat met wat we als samenleving willen bereiken én de lasten gelijk verdeeld zijn. Voor de meest kwetsbaren in onze samenleving heeft deze crisis nochtans nog meer kwetsbaarheid betekend. Dit moet absoluut vermeden worden in de toekomstige aanpak van deze crisis en in volgende noodtoestanden. Daarom wat het een sterk signaal geweest indien de wet de rechten van de kwetsbaren in de samenleving voor toekomstige noodtoestanden extra had beschermd.
De Liga betreurt in conclusie dat hier niet meer geluisterd werd naar de experten die gehoord werden tijdens de hoorzittingen om tot meer creatieve, gedragen oplossingen te komen.
