De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Foto: Revue Politique
Opinie - Viktor Heylen

De oplossing voor de regeringsonderhandelingen zit in het collectief bezit

De regeringsonderhandelaars struikelden een tijdje geleden over een ideologiekloof. Belasten we meerwaarde uit vermogen meer of minder? De oplossing moet in ieder geval gezocht worden in de richting ‘meer’. Tenzij we een manier vinden om dit debat van tafel te vegen.

dinsdag 14 januari 2025 11:48
Spread the love

 

De federale regeringsonderhandelingen zijn ondertussen meer dan zes maanden bezig. Volgens de formateur zou de Arizona-coalitie op het eind van deze maand vallen of staan. De onderhandelende partijen hebben grote ideologiekloven. 

Zo ging het publieke debat eind november over het al dan niet belasten van inkomen uit vermogen. Vooruit pleit voor de grootste schouders die de grootste lasten moeten dragen. MR daarentegen weigert eender welke vorm van belastingverhoging te accepteren. Het belasten van inkomsten uit vermogen is iets waar ik achter kan staan. Alhoewel, deze belasting impliceert een recht op vermogen, in andere woorden, privaat eigendom. Bestaat dat recht wel?

Belastingen genoeg?

Theo Francken, federale onderhandelaar voor N-VA, noemde in De Afspraak Op Vrijdag op 29 november de te onderhandelen meerwaarde belasting nog “immoreel en onethisch”.   Terzijde dat dit een onnodige tautologie is, zullen we Francken in zijn redenering proberen te volgen. 

Ten eerste zijn er reeds voldoende belastingen en vindt Francken dus niet dat het overheidsbeslag nog zou mogen vergroten. Daarnaast benoemt hij een veel voorkomend argument op basis van merites: een ondernemer die risico’s neemt, moeite in een bedrijf, in vermogen, steekt, verdient het om daar de vruchten van te plukken.

Het is een alomtegenwoordig argument dat er al genoeg belastingen zijn. Al mag daar de kanttekening bij gemaakt worden dat er voornamelijk al genoeg belastingen op inkomen uit arbeid zijn. 

“Werkgevers of mensen met vermogen zijn niet de enige die risico’s nemen”

Meneer Francken zijn ideologie, de conservatieve neoliberale ideologie, is er één die belastingen accepteert. Belastingen an sich problematiseren kan dus niet. Met dat in het achterhoofd blijkt dit argument enkel te gelden voor een bepaalde groep mensen. Een groep mensen met kapitaal, een groep mensen die we de ‘bourgeoisie’ noemen.  

Werkgevers of mensen met vermogen zijn niet de enige die risico’s nemen en moeite doen. Een werknemer draait lange uren, in vele sectoren ook zware uren. Er is het risico voor de werknemer zomaar ontslagen te worden en geen brood meer op de plank te kunnen leggen. Al mag dat wettelijk niet, bestaat die kans altijd. 

De arbeid die een werknemer heeft verricht, wordt beloond met een loon. Eén die hen reeds heeft vervreemd van de arbeid, aangezien dit loon een vast bedrag voor vaste uren bedraagt, en niet het resultaat is van de meerwaarde die ze hebben gecreëerd. Dit mag wel hoog belast worden, maar de meerwaarde (die dus eigenlijk is gestolen) van een aandeelhouder niet?

Limitarisme

Ingrid Robeyns, professor filosofie en economie, introduceerde een jaar geleden in haar gelijknamige boek de term ‘limitarisme’. Ze bepleit in haar boek voor een limiet op wat iemand mag en kan verdienen. Professor Robeyns zegt dat vanaf een bepaald vermogen het niet anders kan dat het geld op onethische wijze is vervaardigd. 

Grote vermogens staan toe dat een kleine groep mensen te veel politieke macht hebben. Denk daarbij in de eerste zin aan rechtstreeks lobby werk, maar ook aan politieke macht in een bredere zin. Het politieke is niet enkel wat er in het parlement en de regering gebeurd, maar over alles wat ons als sociaal wezen aan gaat. Meer vermogen hebben betekent meer bezit hebben. Meer bezit hebben betekent meer controle hebben.

De vraag of privaat eigendom ethisch is, mag ook gesteld worden

In een interview met De Standaard zegt professor Robeyns dat de limiet dat ze naar voren schuift, namelijk tien miljoen euro, een compromis is. Als ze haar eigen redenering droog volgt, zou de limiet lager liggen. Maar het zou te begrijpen zijn dat mensen materiële prikkels nodig hebben, de prikkel van de hoop naar rijkdom, om te innoveren en te investeren.

Haar betoog is er dus één in de goede richting, maar mag heus wat radicaler. Meerwaarde uit vermogen is altijd gestolen van degene die de meerwaarde effectief geproduceerd heeft. Niet alleen dat, de vraag of privaat eigendom an sich ethisch is, mag ook gesteld worden.

Het probleem van privaat eigendom 

Laten we vooraleer we aan het antwoord beginnen een conceptuele verheldering maken. Zo is kapitaal, quasi-gelijk aan vermogen, volgens Adam Smith een samenraapsel van het product van arbeid dat achteraf nog ingezet of gebruikt kan worden. Het is geen idealistisch gegeven van wat cijfertjes op een computer of een zomaar verschenen stuk grond. Vermogen en kapitaal ontstaan uit effectieve, materialistische arbeid.

Daarnaast is er de meerwaarde, wat het verschil is tussen de waarde van wat iemand heeft geproduceerd en het loon dat die daarvoor ontvangt. Winst is dan weer wat overblijft nadat alle kosten (de huur, loonkosten, productiekosten) zijn gemaakt. 

Die meerwaarde en winst ligt in de handen van degene die bezit. Van de bourgeoisie of de kapitalisten. Zij beslissen wat daarmee gebeurt, wat één van de oorzaken is van de eerder vermelde vervreemding van arbeid. De controle ligt niet in de handen van de werknemer. Die ziet hun verrichte werk opgaan in het industriecomplex.

“Het natuurlijk recht is niet even universeel voor iedereen”

De meerwaarde is al reeds gestolen van een arbeider. Een conclusie waarop we komen via marxistische stellingen. Daarnaast heeft Proudhon, een achttiende-eeuwse filosoof die zichzelf de eerste anarchist noemde, ook een stelling gecreëerd om aan te tonen dat dat eigendom problematisch is. Hij gaat zelfs zover om eigendom diefstal te noemen.

Proudhon argumenteert dat eigendom geen natuurlijk recht is dat nodig is voor individuele vrijheid. In de woorden van hemzelf: “als de vrijheid van de mens heilig is, deze in gelijke mate heilig is in alle individuen; dat, als het eigendom nodig heeft voor zijn objectieve actie, dat wil zeggen, voor zijn leven, de toe-eigening van materiaal in gelijke mate noodzakelijk is voor iedereen”.

Proudhon gaat dus uit van de universaliteit van een natuurlijk recht, en toont de contradictie die daarin sluipt. Eigendom en vermogen hebben namelijk een arbeidersklasse nodig. 

Het is onmogelijk dat elk individu zich eigendom gaat toekennen. Jezelf eigendom toewijzen, welke is ontstaan door arbeid van iemand die zichzelf het nooit zal kunnen veroorloven ook eigendom te bezitten, is volgens Proudhon diefstal.

Zolang er een klasse is die niet bezit en moet werken voor een loon, tegenover een klasse die productiemiddelen in privébezit heeft, is de arbeidersklasse de noodzakelijke conditie voor dat eigendom. Zonder, in Adam Smith zijn woorden, kan dit niet bestaan. Ofwel, het natuurlijk recht is niet even universeel voor iedereen. 

Regeringsonderhandelaars, lezen jullie mee? Ik heb de oplossing voor jullie. Laten we niet meer discussiëren over het belasten van gestolen meerwaarde uit gestolen vermogen. Laten we de discussie starten over hoe we het eigendom allemaal kunnen delen. 

 

Viktor Heylen is filosofie student.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!