De nood aan een economische ethiek
We kunnen er niet omheen: de sociaaleconomische ongelijkheden worden met de dag scherper. Een loutere vaststelling: de selecte club van miljardairs groeit gestaag en dat ondanks de financiële en economische crisis. De Forbes’ miljardairslijst geeft ons alvast een ontluisterende kijk in mens’ rijkdom en weelde, terwijl de cijfers van het Committee for the Abolition of the Third World Debt als een cynisch verhaal lezen:
– de 500 rijkste mensen bezitten meer kapitaal dan de 416 miljoen armsten;
– de 1.210 rijkste mensen staan voor 4.500 miljard dollar;
– een jaarlijkse taks van twee procent op het patrimonium van 1.011 dollarmiljardairs verzekert de basisbehoeften van alle mensen op onze planeet.
Het verschil tussen de laagste en hoogste belastbare inkomens is in ons land sterk toegenomen. In tien jaar tijd noteerden we een toename van 22,4 %. Enkele vaststellingen uit het rapport De armoede in België:
– de verdeling van de beschikbare inkomens is iets gelijkmatiger dan gemiddeld in de EU;
– ongeveer 15 % van onze landgenoten leeft onder de armoedegrens;
– de armoede van de eenoudergezinnen is opvallend hoger dan het Europees gemiddelde;
– de armoede zou in ons land hardnekkiger zijn dan gemiddeld in de Europese landen.
De cijfers van de EU-SILC-bevraging sluiten daarbij aan. De European Union Statistics on Income and Living Conditions peilt naar de inkomens en levensomstandigheden van de Europese burgers
In de geschetste context is het verhelderend even stil te staan bij enkele denkbeelden van de Amerikaanse filosoof John Rawls (1921-2002) en de Britse arbeidseconoom Richard Layard. In zijn standaardwerk A Theory of Justice heeft Rawls het o.m. over de condities waaraan sociaaleconomische ongelijkheden moeten voldoen. Primo: deze ongelijkheden moeten samengaan met posities en ambten, die voor iedereen toegankelijk zijn onder voorwaarden van gelijkheid van kansen. Secundo: ze moeten in het grootste voordeel zijn van die burgers van de samenleving die het minst bevoordeeld zijn.
Layard onderzocht jarenlang de relatie tussen inkomens en geluk. Het streven naar economisch geluk beschouwt hij als een economische variabele. Volgens Layard zal het geluksniveau van de mens hoger liggen naarmate de inkomensverdeling gelijkmatiger is. Meer inkomen betekent wel meer geluk, maar het geluk neemt niet toe samen met het inkomen.
Het is overduidelijk, de economie spreekt meer dan ooit de brute taal van het geld. Maar economie moet om meer gaan dan het louter denken aan geld en materiële zaken. In een (ideale) samenleving staan billijkheid, maatschappelijke verantwoordelijkheid en sociale rechtvaardigheid voorop. Met deze drie normen kunnen we beslissingen van de economische actoren aftoetsen. De morele economie is m.a.w. het kompas voor het sturen en corrigeren van hun gedrag en handelingen. Er is daarom dringend nood aan een reveil van de economische ethiek. Wishful thinking of niet?
Verken even
www.cadtm.org/
http://statbel.fgov.be – Enquête naar de inkomens en levensomstandigheden (SILC)
http://www.nbb.be/doc/TS/Publications/EconomicReview/2010/ – De armoede in België door Y. Saks en Ph. Delhez, juni 2010
http://vorige.nrc.nl/opinie/article1675829.ece/De_stellingen_van_Richard_Layard
