Almaar meer mensen voelen zich vandaag aangetrokken tot het neo-liberale gedachtengoed. Een rode draad daarin is het heilige geloof in de maakbaarheid van het eigen leven. De overtuiging leeft dat iedereen op gelijke voet aan zijn leven begint en dat succes daarin niet meer is dan een kwestie van ‘goed uw best doen’. Ik zou graag op basis van twee korte, fictieve levensverhalen duidelijk maken waarom ik hier niet in geloof.
Uit het leven gegrepen
(Het hieronder geschetste beeld kan erg zwart-wit overkomen. Ik ben mij daarvan bewust. Beide verhalen zijn echter reëel en hebben daarom het recht vermeld te worden)
Stel u eerst een jongen voor die het thuis erg goed heeft. Vijf jaar geleden ging hij naar de universiteit. Dat was bij hem thuis niet meer dan vanzelfsprekend, hij moest alleen nog een studierichting kiezen. Vier jaar en duizenden euro’s belastinggeld later bleek die te hoog gegrepen. Wat nu? Een andere richting, vanzelfsprekend. In zijn vrije tijd gaat die jongen gezellig uit, legt hij contacten, debatteert hij, heeft hij plezier. In de vakanties gaat hij op reis, soms meerdere keren. Hij bezoekt tientallen steden, van Parijs tot Washington. Hij doet indrukken op en ontwikkelt zichzelf. Na zijn studies krijgt hij van zijn ouders een mooi spaarpotje mee om aan zijn leven te beginnen. Hij stapelt de ene troef na de andere op om van zijn toekomst een succes te maken. Als je hem in de aanloop naar de vakantie vraagt of hij een studentenjob zoekt, antwoordt hij ‘ik zal zien, ik heb geld genoeg en betere dingen te doen’. Je kan het hem niet kwalijk nemen, uiteindelijk komt alles in zijn leven toch op zijn pootjes terecht. Deze student is er bovendien heilig van overtuigd dat iedereen met dezelfde kaarten aan de start van zijn volwassen leven komt. Meer zelfs, dat iedereen de kans heeft om zijn kaarten in te wisselen, wanneer er niet genoeg troef tussen zit.
Stel u nu een meisje voor dat thuis alleen maar problemen heeft gekend. Geboren, heel toevallig, uit het zaad van een gewelddadige vader. Bijna heel haar jeugd bracht hij in de gevangenis door. Haar moeder moest helemaal alleen zorg dragen voor haar en haar twee broers. Dat liep niet altijd van een leien dakje, niet elke moeder is even liefhebbend. Van verder studeren na de middelbare school was er in dit huishouden gewoon geen sprake. Je kunt het een kind niet kwalijk nemen dat het daaraan probeert te ontsnappen. Zij koos de verkeerde, maar één van de weinige uitwegen die ze had: drank, drugs en rock ‘n roll. Slechte vrienden volgen dan vanzelf. Een dochtertje is in zo’n situatie eveneens geen wonder. Financiële steun kreeg ze van niemand en dat is vandaag niet anders. Op een bepaald moment besloot ze dat het genoeg geweest was. Haar ouders zouden haar niet klein krijgen, ze zou bewijzen dat ze het ook zonder hen kon. Vol goede moed zocht ze naar hulp, ging ze in behandeling en huurde ze een klein appartementje. Meer zelfs, ze wil gaan studeren, haar kansen op de arbeidsmarkt vergroten, iets maken van haar leven, haar dochter een toekomst schenken. Ze doet alles wat ze kan om betere kaarten in haar hand te krijgen. Herinner u de student van daarnet, voor wie de troeven als het ware uit de lucht kwamen vallen.
Pogingen om een leven terug op de rails te krijgen kosten geld. Te veel geld. Op haar ouders moet ze hiervoor natuurlijk niet rekenen. Heeft iemand die zich zo graag wil herpakken en ervoor wil vechten dan recht op financiële steun van de overheid? Absoluut. Maar volgens de bevoegde instanties toch niet genoeg om zelfs maar een leefloon te krijgen. Ze kon toch gaan werken en studeren tegelijkertijd? En daarbovenop in behandeling blijven voor haar alcoholverslaving? En haar dochter elke ochtend naar de kinderopvang brengen en later naar school? Ze moest het zelf maar allemaal zien bol te werken. Over de kosten van al het pendelen tussen werk, school, opvang, ontwenningskliniek en thuis nog niet gesproken.
Een kwestie van afkomst
In zo’n context kan je toch onmogelijk volhouden dat iedereen met gelijke kansen aan zijn volwassen leven begint?
Zelfs in onze rijke en welvarende Belgische samenleving heerst nog te veel armoede om die overtuiging hoog te houden. Het leven is veel meer dan een kwestie van uw best doen. Afkomst bepaalt in te grote mate hoe de rest van iemands leven er uit zal zien. Want wie deed echt het meest zijn best in bovenstaand verhaal? En wie zal met het meeste succes aan de finish komen? Een hint: het is twee keer iemand anders.
Een goede financiële basis is een absolute noodzaak om vandaag te kunnen bouwen aan een mooie toekomst. Zo lang niet iedereen die heeft, is een beleid dat bespaart op sociale uitgaven in mijn ogen niet legitiem.
