De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

De meerwaarde van de Mens

woensdag 15 september 2021 14:17
Spread the love
Een vrouw vroeg zich in een debatje over de wolf luidop af: “Zijn wij een elite?” Zij bedoelt in deze context iets als “Is de mens echt beter dan het dier?”Ik herinner mij nog helder dat ik als tiener mij dezelfde vraag stelde. Dat mijn ervaring was dat veel van de maatschappij, veel van de (nog erg mannelijke) (mens)wetenschap erg elitair was, in de zin dat veel te weinig met dieren (en kinderen en vrouwen) werd rekening gehouden. Dat paradigma, dat mensbeeld is intussen grondig bijgesteld. Dat is hoopvol. De mens zal later deze eeuw wellicht menselijker zijn geworden én dichter bij de dieren staan.
Doorheen de jaren is mijn begrip van het vraagstuk verdiept. Ik ben gelukkig gestoten op fijne mannen, professoren filosofie, geschiedenis, psychologie, antropologie en op biologen die een diepe, mooie visie hadden op de waarde van de mens. Een van de antwoorden die een prof ons gaf, bleef mij lang bij, gaf mij te denken: het zelfbewustzijn van de mens is veel groter. [Maar anderzijds moet de mens leren zichzelf niet te hoog in te schatten en de andere levensvormen geen schade te berokkenen, of zo weinig mogelijk]. Als jongere vormde dit antwoord een eye opener. Pas met de jaren heb ik dit mogen ervaren: dat mijn Zelfbewustzijn zich heel fel mocht zien verbreden en verdiepen. Je beseft pas na je veertigste waar je eigenlijk vandaan komt. Je begrijpt pas rond die tijd een beetje wat het voor je vader en moeder moet zijn geweest, een ouder en opvoeder te zijn. Wie zij echt waren. Je begint jezelf te kennen, in je voorkeuren, van liefde tot muziek en voedsel, je gevoeligheden, je kwetsbaarheden, je taalvaardigheden, je deugden en ondeugden, je karaktertrekken. Je weet in steeds meer gevallen ook waarom je op een bepaalde manier reageert als je wordt uitgedaagd of bevraagd.
Zelfbewustzijn dus in een mate die zo goed als zeker geen enkel dier ontwikkelt. Daarnaast is er natuurlijk humor en ironie. Voor de mens maakt deze capaciteit het leven veel meer dragelijk. Ook juist omdat de mens “altijd al is gekwetst” (Ton Lemaire in “De tederheid”) En omdat hij /zij weet heeft, ook in toenemende mate doorheen het leven, van het feit dat zijn leventje op een dag zal eindigen. De dood. Dat is een pijnlijke last die geen dier meedraagt. Een dier denkt niet na over de dood.
Daarnaast is de mens “meer en beter” omdat hij tot veel rijkere ontwikkeling kan komen. Zelfbewustzijn, maar ook gaat het bij velen over allerlei creatieve talenten. Van schrijven tot musiceren, confituur maken, kruiden herkennen en gebruiken, kinderen begrijpen en opvoeden, fotograferen, verzamelingen aanleggen en veel meer. Samenwerken ook in hoge mate. Van de kantoorbedienden tot de sportmannen en –vrouwen en de soldaten in vredestijd of op missie of in oorlogsgebied.  Ook onze meest nabije broeders in het dierenrijk, de Mensapen, zijn op samenwerking, zorg en contact gericht. Ook al kennen chimpansees en gorilla’s “war parties”: groepjes die erop uittrekken om soortgenoten te doden (en op te eten, zie o.a. “Gorilla’s in de mist” van Diane Fossey, een boek dat ook verfilmd is).
Expressie
Samenwerking dus. Daarnaast is de waaier aan Expressiemogelijkheden van een mens wonderlijk veel groter, natuurlijk. De taal is daar wellicht het belangrijkste exclusieve “instrument”. Van liefdesbrieven tot romans, gedichten, persoonlijke en lezersbrieven, publieke opiniestukken, goed gekozen verjaardagscadeautjes, tekeningen, goede gesprekken, lekkere gerechten, standbeelden, keramiek, mode kleding, stripverhalen, documentaires, films… : de mens schept. Hij creëert. Klassiek zeggen ook juist daarom filosofen dat de mens meer dan de dieren iets van de Goden in zich heeft.
De menselijke Creativiteit dus. De (ontwikkelde) Mens drukt de unieke rijkdom van zijn ziel, hart en geest uit in een regenboog van vormen: een weldadige rijkdom. Dat is iets om je zeer goed van bewust te zijn en iets om zeer trots op te zijn, toch? Ook iets om voortdurend mee aan te werken. De menselijkheid en de medemenselijkheid bevorderen.
Ik persoonlijk ervaar het als een groot voorrecht en genoegen lid te mogen zijn van deze “diersoort”.
Het komt bij deze kwestie ook juist neer op een term die ik te weinig lees in opiniestukken, romans en op sociale media:
Innerlijke Rijkdom.
Een andere bijna vergeten term die hier past is deze: schoonmenselijkheid. Misschien is dit geen wonder, in een samenleving waar materieel comfort en materieel verworven genot (verwarming, stortbad, auto…) sinds 1945 zeer centraal zijn komen te staan. Waarin Madonna zong “I am a material girl in a material world”. (Intussen heeft zij zich op de Joodse spiritualiteit en kaballa toegelegd).

 

Het ultieme Criterium

Als we over het verschil tussen de mens en het dier nadenken, komen we vrij direct uit bij het verschil tussen een buitenkant met pels (of veren, of een schild) en de naakte huid van de mens. Hebt u daar al bij stil gestaan? De verklaring die ik na jaren zoeken aantrof en waar ik lang ben blijven bij stil staan is heel mooi en diepzinnig. Ethologen en dierkundigen die de mens vanuit hun expertise bekijken zoals Desmond Morris geven volgende verklaring: de huid zonder pels laat ons toe zo dicht bij elkaar te komen als geen ander dier. De mens is het Liefdesdier bij uitstek. Seksuologen zoals de befaamde Leuvense professor Piet Nijs bevestigen dit, onder andere in zijn boek “Honderd vragen over seksualiteit”, dat ik persoonlijk heb gebruikt als bezinningsbegeleider voor laatstejaars. “De huid is het belangrijkste seksuele orgaan” lezen we daar. Als mensen eens vaker en aandachtiger dicht bij elkaar gingen liggen en staan, ik meen dat dan veel meer geluk zou heersen. Minder  negativiteit rancune, teleurstelling en bijhorend cynisme ook.

 

Toekomst

Hoe gaat dit evolueren? Wel, mijn verwachtingen zijn positief. Wanneer zullen mensen in staat zijn elkaar inniger aan te voelen via huidcontact? Misschien toch wanneer een bepaalde lichaamsvijandige erfenis tot het verleden zal behoren. Ik voorspel dat tegen 2030-35 de jongeren dit beter zullen doen. Waarom? Omdat sinds zowat 2015 de babies (opnieuw en overal) tijdens de eerste duizend dagen op het lichaam van hun ouders worden gedragen. Jong geleerd is oud gedaan. De Homo sapiens zal na vele eeuwen van overmatig op technologie en (geld)bezit te zijn gericht geweest, weer wat menselijker worden. Humaner. En ja, op dit vlak zal hij dan ook juist meer lijken op een grote groep andere warmbloedige zoogdieren.

Illustratie
De mens geeft blijk in zijn samen leven van een rijkdom die zijn gelijke  niet kent in het Dierenrijk. Op voorwaarde natuurlijk dat hij genoeg tijd en energie aan zorg, vriendschap, lichamelijkheid en liefde besteed. (Vitrine van de Socialistische Mutualiteit in Leuven).

Bessen. Vasilli Kolotev, 1953

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!