Uit onze studie geschiedenis die tot de titel historicus leidt, herinneren wij ons iets over “mentaliteiten”. Die veranderen doorheen de tijd traag maar gestaag en kunnen op termijn flink veranderen. Dirk Draulans brengt de laatste tijd berichten op sociale media die zeer diepgaand nadenken over essentiële waarden en fenomenen, zoals oorlog (hij was 15 jaar oorlogscorrespondent), empathie, jacht, mannelijkheid en vrouwelijkheid, moraliteit van handelen bij mens en dier, de wat in onbruik geraakte filosofische positie van de mens als “koning van de natuur”, liefde voor de natuur en de noodzaak haar bescherming te bieden. Op 16 december schreef de wetenschapsjournalist een bericht bij het nieuws dat een populaire kater in een Vlaamse stad een soort publieke begrafenis had gekregen. Voor Dirk Draulans is dat vooruitgang: “Dat heet empathie en liefde.” Een man die opkwam voor een meer afstandelijke houding naar dieren, zij op een wat ongelukkige manier, kreeg de wind van voren, ook al omdat het een jager bleek. Dit bericht was voor mij aanleiding tot een diepere reflectie over de onmiskenbare waarde van “empathie”, maar ook over de vraag waarom dit soort sentimenten vandaag zo populair zijn, of dit in de toekomst zo zal blijven, en of dit altijd het beste is voor de samenleving als geheel. Mijn conclusie, met concrete voorbeelden geïllustreerd, zal zijn dat ook de typisch mannelijke kant van de mens volop zijn waarde en (dus) zijn bestaansrecht verdient.

Eerst geef ik het bericht van Dirk Draulans weer, dan mijn kritische opmerkingen bij de belangrijkste stellingen die erin verdedigd worden. Tot slot geef ik enkele voorbeelden van historische ontsporingen van gedrag van vrouwen, in antwoord op de suggestie van lezers dat oorlog een gevolg is van verwerpelijke mannelijke eigenschappen. Dat is immers vandaag niet de mening van enkelingen of van louter nobele onbekenden. Onlangs gaf de schrijfster Gaea Schoeters op haar sociale media-profiel luchtig mee dat tijdens debatten in Duitsland rond haar boek Trofee, zij en de panelleden het er over eens waren: alle problemen zijn te wijten aan de man. In eigen publicaties heb ik het al aangeraakt: sinds de kritiek van schrijfster Monika Van Paemel in haar roman “De vermaledijde vaders”, lijkt het hek van de dam. Waarheid en wijsheid lijken soms opgeofferd te worden om de vrouwelijke kanten van de mens toch maar op te waarderen, ten koste van de meer mannelijke eigenschappen. Aan u, lezer, om te beoordelen of enige kritiek op dit stuk populaire tijdsgeest terecht is.

Dirk Draulans op Facebook bij de begrafenis van kater Hermes

Het was een mooi en pakkend bericht, Geachte Lezers, Beste Vrienden: hoe er in Ronse een wake werd gehouden voor de overreden kater Hermes. Het dier was een bekende kat in zijn stad, zwierf rond, nam zelfs de trein, en bezorgde veel mensen veel vreugde. Tot hij slachtoffer werd van het moordende verkeer, zoals zoveel dieren.

Dat zijn dood mensen trof, is een mooi bewijs van het feit dat er in onze dieronvriendelijke wereld steeds meer aandacht is voor wat individuele dieren doen en laten. Hét dier overstijgt stilaan het populatieniveau en wordt iets als onze soort: een bundeling van individuen met hun eigenheden, hun karakters, hun liefdes en hun levens.

Ik was van plan het hier eventjes niet over jagers te hebben, hun gezever begint me echt de strot uit te komen. Maar ik kan nu niet anders. Het bericht over de kattenwake schoot in het verkeerde keelgat van een arrogante klojo uit de schietgrage sector, die regelmatig meent op deze pagina ongevraagd zijn gal te moeten komen spuwen – ik had het zelfs niet eens over de kattenwake gehad. Hij schreef: ‘Dit is immoreel. Een kaarsjesprocessie voor een dode kater, terwijl er eind vorige week een 14-jarige jongen is omgekomen in een ongeval. Sommigen zien dieren echt liever dan mensen.’

Dat laatste is er vér over. Alsof mensen die treuren om het verlies van een dier dat hen nauw aan het hart ligt, niet zouden geven om een mens die slachtoffer wordt van een ongeval. Wat heeft het ene met het andere te maken? Wat je wel kunt afleiden uit zijn oprisping, is dat sommigen echt geen enkele vorm van empathie voor een dier kunnen opbrengen. Het hoeft niet te verbazen dat zoiets vooral in jagerskringen aan de orde is – anders kun je niet uit vrije wil en puur voor je plezier dieren afknallen.

Voor veel mensen kan een dier echt lid worden van hun gezin, van hun buurt, van hun leefomgeving. Veel mensen rouwen maanden om het verlies van een kat of een hond, en volgen rituelen om dat verlies te plaatsen die vergelijkbaar zijn met het afscheid nemen van een mens. Dat is begrijpelijk. Dat heet liefde, inlevingsvermogen.

Daarvoor moet je wel een compleet andere houding ten opzichte van dieren aannemen dan jagers doorgaans doen. Ik vind het fantastisch dat mensen zo meeleven met dieren. En ik ben er zeker van dat de meeste van hen ook zouden meeleven met het verlies van een mens. Maar voor sommige jagers kan dat niet, het is blijkbaar het ene of het andere.

Onlangs kwam er een bericht dat ergens te lande een loslopende hond een jonge ree had doodgebeten. Een schande natuurlijk, een zoveelste bewijs van het feit dat honden in onze natuur aan een leiband moeten. Ik heb regelmatig ambras met eigenaars van loslopende honden, die volharden in de boosheid. Ook de jachtsector meende zich met dat verhaal te moeten moeien door te wijzen op het belang van het aangelijnd houden van honden, met als argument dat reetjes anders slachtoffer konden worden.

Het siert hem, maar het geeft toch weer blijk van hypocrisie. Ik zie zelden jachthonden van jagers aan de leiband. En elk jaar worden er in Vlaanderen meer dan vijfduizend reeën doodgeschoten – in 2021 piekte het op meer dan zevenduizend. In die context zal dat ene reetje dat door een loslopende hond gepakt werd, niet veel verschil maken. Waarmee ik niet wil zeggen dat het niet belangrijk is dat honden aan de leiband blijven, wel dat jagers slecht geplaatst zijn om er een punt van te maken.

(..)

Kritiek. Houdt dit veelgehoorde pleidooi steek? Moet iedereen meer empathisch gaan leven?

Een leuke, doorleefde reflectie, zoals gewoonlijk. Die toch ook zeer persoonlijk is en strijdlustig, en daardoor enigszins eenzijdig en gechargeerd. “Dat heet liefde en empathie”. Het zal wel. Als historicus en kenner van het fenomeen oorlog lijkt het mij niet moeilijk om te stellen: nooit eerder in de drie miljard jaar leven op aarde was de tijdsgeest (in het westen van Europa!) zo danig lief en empathisch. [Vanavond ontving ik nog een signalement van een lezer die verwijst naar de Nederlandstalige editie van National Geographic Magazine, waarin een stuk duidelijk maakt dat in Australië bijna geen empathie voor dieren heerst. Wolfsklemmen zijn er bijvoorbeeld toegestaan bij de bestrijding van vossen en wasberen, zoals foto’s aangeven.]

En verder: dat tijdperk van de empathie als koningin van de gevoelens zou wel eens een korte periode kunnen meegaan. Als er over drie jaar weer oorlog is in Vlaanderen en de Ardennen, dan zou een zekere gehardheid tegenover verdriet, zeker naar dieren, wellicht snel terugkeren. Wij hebben een nooit eerder geziene lange periode van tachtig jaar vrede gekend. Dat heeft de sentimenten gekleurd.

Een tweede grote factor die nog te vaak niet wordt geduid in de analyses is de Feminisatie. Nooit eerder was de invloed van de denk- en voelwereld van de vrouw groter. De eigenheden van die vrouwelijke manier van zijn mogen om ‘”seksueel politieke” redenen liever niet meer luidop vernoemd worden (de vrouw moet immers “gelijk” zijn aan de man), maar het is evident, ook na grondig onderzoek dat is gevoerd voor de hype rond gender ontstond en het denken over man/vrouw gekaapt werd door vrouwelijke “specialisten”, dat vrouwen vaker met meer intense emoties geconfronteerd worden , meer aanleg tot empathie hebben, en daardoor minder goed kunnen ingezet worden bij taken die een meer afstandelijke houding vereisen; van frontlijngevechten tot huisvuil ophalen. De liefde voor de huisdieren heeft dus ook met het maatschappelijk gezag van de vrouw te maken.

Net zoals de Vrede lijkt die gezagvolle positie echter niet noodzakelijk voor altijd verworven. Met “grab-the-pussy”-Trump aan het stuur in het Oval Office & Poetin in het Kremlin wellicht nog minder volgend dan afgelopen jaar. Wat de houding van de jagers betreft, is de journalist er bijna. Bijna heeft hij begrepen en uitgespeld dat om te kunnen jagen, ook een minder emotioneel nabije houding vereist is. Als je dan in rekening brengt dat om verschillende goede redenen de jacht nodig is, van de gastronomische wensen van honderdduizenden burgers over beheer van populaties (van soms zeer schadelijke soorten), tot het mentaal welbevinden in tijden met veel nieuwe stress, dan is de cirkel rond.

Oorlogomstandigheden

Vergelijk met het onderwerp van een volgend bericht op het profiel van Dirk Draulans: oorlog. Sommige lezers wrijven de Man de volledige verantwoordelijkheid aan voor een voorspelbaar louter negatief begrepen fenomeen als oorlog. Vooraf: dat is niet geheel onlogisch als gedachtegang, in een vorig leven heb ik precies hetzelfde gedaan in een opiniestuk in De Standaard over “Vrouwelijke waarden als maatschappelijk medicijn” (in 1997): ik schreef “Oorlog is te beschouwen als ontspoorde mannelijke agressie”. Er is voldoende onderzoek gebeurd dat aantoont dat vrouwen zeer gemeen, laaghartig, wreed en onmenselijke kunnen zijn, ook al is het niet zozeer in de fysieke strijdlustige zin zoals de man. Daarbij mag ik graag het volgende opmerken, als illustratieve casus dat “boosaardigheid” niet het privilegie blijkt van de mannelijke mens. Recent worden er documentaires getoond in History Channel over de gruwelijke rol van vele honderden vrouwen in de kampen van de nazi’s. Medische proeven op mensen, hun huid na de dood afstropen om met de tatoeages lampenkappen te maken; martelingen, vernederingen… een ‘geweldig” scala alles bij elkaar. Conclusie: net zoals intelligentie even goed verspreid is over mannelijke en vrouwelijke wezens, wat logisch is in de al ongelofelijk lang durende strijd voor het leven die we kennen als De Evolutie, is ook (het vermogen tot) boosaardigheid “eerlijk verdeeld”.

Oorlogsomstandigheden zijn drager van nog meer inzichten. Er zullen altijd harde mannen nodig zijn om Para Commando te worden. Van die mannen mag je niet verwachten dat zij tot even hoge pieken van empathie komen als vrouwen, of nooit pieken van “ongevoelig” gedrag vertonen. Zoals een vrouw in een debat georganiseerd door Femma Limburg waaraan ik deelnam onlangs bekende: “Ik heb het begrepen, dat wij niet mogen eisen dat mannen overal en altijd vriendelijk zijn, toen ik mij realiseerde dat ik bij een noodsituatie als passagier in een lijnvliegtuig niet kan wensen dat de piloot een lieve man is; hij moet vakbekwaam zijn, en mij veilig aan de grond zetten”.

____

Dan hebben wij het nog niet gehad over de nood aan bekwame generaals in oorlogstijd; die hopelijk hun betrokkenheid en empathie bij het individu weten opzij te zetten, om duizenden soldaten in te zetten, met als doel het leven van honderdduizenden soldaten en burgers te beschermen.

Conclusie: er zijn best een waaier aan soorten mensen en persoonlijkheden beschikbaar in een samenleving; wie de ecologie begrijpt als een sterk samenspel van zeer verschillende soorten, moet dat direct inzien.

Foto

Geschilderd portret van Luitenant-Generaal Troy Middleton dat wij aantroffen op 16 december, de 80ste verjaardag van de start van het laatste tegenoffensief van de Duitse troepen, in het museum in de Bastogne Barracks, bij de War Rooms. Troy Middleton was hoogleraar voor de uitbraak van de oorlog, met ervaring als officier in de eerste wereldoorlog. Het portret toont een verfijnde persoonlijkheid, scherpe intelligentie maar ook vastberadenheid. Zijn bekwame leiding aan de 60.000 manschappen en 900 tanks van het VIII Corps van het First Army was van groot nut bij het terugdringen van “the Bulge”, de instulping in het front die een maand lang geschiedde vanwege de aanval van de Duitse troepen, met inzet van zowat 500.000 soldaten aan elke kant. Het zou de veldslag worden  die de meeste doden meebracht van de gehele oorlog, zelfs meer dan de befaamde slagen in de Pacific, en dit onder keiharde meteorologische omstandigheden, met name lang niet geziene vriestemperaturen en sneeuwval.

Foto Hermes: Facebook

Blog 968 met 1999 woorden en 420 lezers in 12h.