Update: het krachtenspel van de fysica en van de Darwiniaanse Natuur als paradigma; de geest van Stalin, van Eleonor Roosevelt en van Jezus Christus als spelers op het toneel van verleden én toekomst: 16 XI ’23

De verhelderende en pertinente analyse van prof Dries Lesage over de Israëlisch-Palestijnse tragedie inspireert me. De hoogleraar internationale politiek (UGent) leest op verfrissend polemische wijze een paar commentatoren de levieten in De Standaard van 15 november 23. Lesage trekt  terecht  de aandacht op de sluipende en straffeloos gebleven Landroof die Israëlische inwoners hebben begaan. Zijn conclusie, opgenomen als titel, dat mensenrechten en internationale verdragen niet meer worden gerespecteerd als voorheen, als in de decennia na de zware wereldoorlog, is dramatisch maar pertinent.

Voor mij brengt deze vaststelling gemengde gevoelens: als jonge tiener die de wereldpolitiek begon te volgen, zo herinner ik mij helder, had ik intuïtief het inzicht dat het wel zeer ijdel leek te vertrouwen en politiek of paradigma te bouwen op documenten en plechtige verklaringen. Ergens besefte ik dat deze optimistische ideologie te weinig rekening hield met een fenomeen als… rauwe kracht en tastbare agressie. Kortom: de geest van Eleonor Roosevelt die de Mensenrechten bezielt – want zij hield de pen vast – gaat het in de komende jaren lastig krijgen; dat lijkt voorspelbaar.

Die andere kracht – die van militaire macht – treedt in dit gevorderde jaar weer meer op het voorplan. Niet langer alleen in zeer verre streken; laat ons immers niet vergeten hoe onze Congolese vrienden bij Goma, de Rohinja in Myanmar, de vrouwen in Afghanistan onder Talibaans (militair) bestuur enzovoort al die tijd met deze beenharde realiteit van “de macht van geweld” geconfronteerd bleven.

Ach, die paradox der paradoxen: wij hier hebben 78 jaar de luxe van veiligheid en vrede gekend, en toch zullen in 2024 velen allicht hun stem – “gebelgd”! – op agressief-Vlaamse partijen uitbrengen. Het veelvuldig afreageren (van wat? van welke emoties) op sociale media zal voor sommigen niet volstaan. De zachte krachten worden ook in dit theater kennelijk weer in het defensief gedrongen. Laat ons hopen dat ik het fout heb met dit aanvoelen – maar dat geloof in verderzetten van de rustige wereldorde zou aan kinderachtige naïviteit lijken te grenzen.

De conclusie lijkt duidelijker te stellen met de dag: de macht van het geweld dicteert stilaan meer dan in de naoorlogse periode en met minder schaamte het internationale gebeuren. Als een soort mystieke “dictator” die de lakens uitdeelt. Niet met zachte hand en meelevend hart, maar met de vuisten in de aanslag. In ons werelddeel en op dit moment zijn we nog niet zo ver en zo ver gezonken als in de Sovjet-Unie van Stalin. Daar heerste zoals algemeen bekend niet alleen de kracht van geweld maar die van sadisme, wreedheid en ja,  moordlust.

Het lijkt me duidelijk: doordat 8 mei 1945 meer en meer achter ons ligt en vergeten raakt hoe verschrikkelijk de veldslagen en kampen zijn geweest – wordt het wereldtoneel weer meer onderhevig aan rauwe machtspolitiek. Het is niet zozeer het Recht van de Sterkste dat weer de kop opsteekt dan wel de macht van geweld. Dat lijkt ook onvermijdelijk voor de  nuchtere kijk: geweld heeft veel vandoen met kracht. En de macht van kracht… dat is pure fysica. Dat is de Natuur.

Tot verrassing misschien van natuurliefhebbers en klimaatbeschermers: de Natuur is ook dit. In de woorden van Charles Darwin – de grootste natuuronderzoeker ooit: “Nature is red in tooth and claw”.

In de komende tijd zal de Geest van Jezus Christus veel werk voor de boeg hebben; zoveel lijkt mij duidelijk. Ook al besef ik opnieuw een groep mensen te verrassen met dit inzicht. Christelijk leven en -waarden was niet meer zo populair de laatste tijd. Het menslievende ervan werd bij het afval gezet. Soms gooit de butler of de huisvrouw dingen te vroeg weg. Waardevol bezit. Dan is er tandengeknars komen er traantjes en ergernis in het huis. De dagelijkse leefwereld en de macro sfeer hebben meer met elkaar te maken dan we soms aannemen. Geweld is overal. De verzachtende krachten blijven onmisbaar om een inferno te vermijden of in te dammen.