In het Alibaba-dossier beschuldigt Jonathan Holslag gewezen Belgische bewindslieden van laffe centrumpolitiek die de verloedering van de democratie aanjaagt. Zij zouden gouden bergen hebben beloofd. Die kritiek is ongegrond. Een analyse van de feiten wijst eerder op nalatigheid van ministers van financiën en gebrekkig ondernemerschap.

“Laffe centrumpolitiek verantwoordelijk voor verloedering democratie”. Onder die beladen kop geeft VUB-professor Jonathan Holslag in het Nederlandse opinieblad EW¹ uitleg over zijn rapport² over de komst naar België van de Chinese webwinkel Alibaba. Premier Charles Michel en vicepremier Kris Peeters beloofden gouden bergen. Daar kwam niets van in huis, en ondanks die blunder kunnen de verantwoordelijken carrière maken in Europa. In het bedrijfsleven zouden ze eruit gevlogen zijn. [Dit soort] laffe centrumpolitiek draagt de meest verpletterende verantwoordelijkheid voor de verloedering van onze democratie. Haar opportunisme en schaamteloosheid jaagt mensen naar de extreme flanken en haalt het vertrouwen in de democratie onderuit, aldus Holslag.³

Beloften

Alibaba zou veel banen scheppen en KMO’s helpen hun export naar China te vergroten. Maar van meet af aan was duidelijk “dat die beloften nergens op sloegen. Alibaba was een façade van de Chinese Communistische Partij, die in haar strategieën schreef dat Alibaba onze bedrijven niet moest helpen, maar ze vooral moest omzeilen. Het doel van Alibaba was niet om de Europese uitvoer naar China te vergroten, maar het omgekeerde: Alibaba moest de oververzadigde Chinese industrie rechtstreeks toegang verschaffen tot de Europese klanten,” zo meldt Holslag nog in EW. Hij loopt over van kritiek, maar wijst niet op concrete voorbeelden van projecten met Belgische partners die Alibaba in opdracht van de Chinese Communistische Partij zou hebben moeten torpederen.

Hij loopt over van kritiek, maar wijst niet op concrete voorbeelden van projecten met Belgische partners die Alibaba in opdracht van de Chinese Communistische Partij zou hebben moeten torpederen.

Holslags rapport begint met Main observations, een soort Executive summary, waarin de auteur zijn zeven belangrijkste punten vermeldt. Hij valt met de deur in huis met de opmerking dat Alibabas van hogerhand opgelegde missie was om het Chinese staatskapitalisme vooruit te helpen. Blijkbaar doelt hij op het feit dat, anders dan in de VS, waar de financieel-economische-militaire elite het voor het zeggen heeft, het de Chinese overheid is die de economie aanstuurt⁴, en dus ook de internationale handel. Tegen die achtergrond beklaagt de auteur zich op p. 11 over het gebrek aan inzicht in de rol die Alibaba speelt ter ondersteuning van de productiesector, zijn positie als systeemintegrator in een door de staat gedomineerd economie en de vele strategische allianties met staatsbedrijven. Die kritiek houdt geen steek.

Regelgeving

Internationale handel stoelt op handelsovereenkomsten en wordt gereguleerd door de Wereldhandelsorganisatie (WTO). De regelgeving is universeel, los van de manier waarop landen hun economie organiseren. Handelsovereenkomsten kunnen voorzien in heffingen en importquota’s, maar ook in maatregelen om de eigen industrie te beschermen. Bij zijn toetreding tot de WTO in 2001 zegde China toe delen van zijn economie te liberaliseren. En in de investeringsovereenkomst tussen de EU en China van 30 december 2020 (Comprehensive Agreement on Investment, CAI) heeft China toegezegd een aantal belangrijke marktsectoren te openen en voor een faire behandeling van bedrijven uit de EU te zullen zorgen. Het CAI is nog niet geratificeerd, maar het is wel duidelijk dat China nog werk aan de winkel heeft.

Maar China is er nog lang niet. Armoedebestrijding op het platteland krijgt de hoogste prioriteit, maar ook in stedelijk gebied zijn volgens internationale normen veel mensen nog arm. Voor de overheid zijn collectieve welvaart en inkomensongelijkheid belangrijke doelstellingen.

Men moet het gedrag van China plaatsen binnen de context van zijn economische ontwikkeling. Vóór de revolutie van 1949 was het één van de armste landen ter wereld. In het vroeg-revolutionaire tijdperk kon het maar met moeite afrekenen met zijn koloniale erfenis. Pas eind de jaren 1970 sloeg het de weg in van economische hervormingen. De afgelopen vier decennia tilde het meer dan 800 miljoen mensen uit de armoede. Maar China is er nog lang niet. Armoedebestrijding op het platteland krijgt de hoogste prioriteit, maar ook in stedelijk gebied zijn volgens internationale normen veel mensen nog arm. Voor de overheid zijn collectieve welvaart en inkomensongelijkheid belangrijke doelstellingen. Tegen die achtergrond zal China geen haast maken met de radicale economische hervormingen die het Westen eist.

Ontzenuwen

Men kan de belangrijkste argumenten van Holslag gemakkelijk ontzenuwen. Nee, de Chinezen hebben ons geen rad voor ogen gedraaid. De media hebben van Jack Ma, Alibabas CEO, een godheid gemaakt. In 2017 stond hij op de 2e plaats van Fortune’s World’s 50 Greatest Leaders, en in 2021 zette Forbes hem op de 26e plaats op de Forbes Global Rich List met een vermogen van $48,4 miljard. Onze onderhandelaars, van hoog tot laag, hebben te weinig rekening gehouden met de culturele verschillen in het zakendoen met Chinezen. Flanders Investment & Trade zet die droogjes uiteen: heb geduld, Chinezen zijn gewiekste onderhandelaars, ons concept van ‘contract’ verschilt van dat van de Chinezen, lees tussen de regels door, en laat het gezond verstand niet varen.

Onze onderhandelaars, van hoog tot laag, hebben te weinig rekening gehouden met de culturele verschillen in het zakendoen met Chinezen.

Nog voor de ondertekening van het contract op 15 december 2018⁵ tussen Alibaba en de luchthaven van Luik leerden cijfers van de zakenkrant De Tijd dat het pakjesverkeer van China naar België explodeerde. Dat jaar kwamen er 5,8 miljoen pakjes aan, tegen 385.000 het jaar daarvoor. De verklaring voor dat succes was niet enkel de spotgoedkope producten, maar ook de lage verzendkosten. Alibaba maakt handig gebruik van het postverdrag uit 1874 om het internationale verkeer te vereenvoudigen. Landen verzorgen de last mile van elkaars pakjes van minder dan 2 kg bijna gratis. Als Alibaba pakjes verstuurt naar een distributiecentrum bij Luik, verzorgt Bpost die last mile. Sinds 1969 gelden dan wel vergoedingen, maar als ‘ontwikkelingsland’ geniet China een gunsttarief, ook in China zelf.

Blaam

Dat met de bouw van Alibabas distributiecentrum bij de luchthaven in Luik het “verkeer” verder zou exploderen en de douane dus dringend moest worden versterkt, kon een kind zien. Hier valt de overheid, in casu de federale ministers van financiën, onder wier bevoegdheid douane valt, wat te verwijten. Dat zijn de Vlaams nationalist Johan Van Overtveldt (11/10/2014 – 9/12/2018), de liberaal Alexander De Croo (9/12/2018 – 1/10/2020) en de christendemocraat Vincent Van Peeteghem (1/10/2020 – heden). Van Overtveldt, die in de drie jaar durende aanloop naar het contract moet zijn betrokken geweest, treft de meeste blaam: hij had moeten zorgen voor een continu groeiend aantal douaniers om de stroom pakjes degelijk te kunnen controleren.

Die leidraad volstaat met het noemen van Alibaba als grote speler voor consumptiegoederen en als site “voor productpromotie, educatie en om marktfeedback te beoordelen”.

Tenslotte Alibabas World Electronic Trade Platform (eWTP), dat Belgische KMO’s zou helpen hun export naar China te vergroten en daarmee veel banen scheppen in België. Nog eens, de Chinezen hebben ons geen rad voor ogen gedraaid. Flanders Trade & Investment, “hét aanspreekpunt voor internationaal ondernemen in Vlaanderen” die “een centrale rol [speelt] in de internationalisering van de Vlaamse economie” en daarmee zijn “schouders [zet] onder de grenzeloze ambities” van Vlaamse en internationale ondernemingen, publiceert een leidraad voor het zakendoen in China. Die leidraad volstaat met het noemen van Alibaba als grote speler voor consumptiegoederen en als site “voor productpromotie, educatie en om marktfeedback te beoordelen”.

Kansen

De Nederlandse KVK komt met heel andere informatie. De organisatie plaatst een exportinspanning in de context van het populaire online shoppen in China, waar de groeiende middenklasse steeds meer vraagt naar luxeproducten uit het Westen. “Dat biedt kansen voor jouw webshop. Bijvoorbeeld door het aanbieden van je producten via een Chinese online marktplaats”. De Chinese online sector “groeit hard en wordt steeds professioneler. De [Chinese] overheid stimuleert deze sector. Met je webshop kun je eenvoudig producten verkopen op de Chinese markt zonder dat je in China een eigen bedrijfsvestiging nodig hebt, aldus KVK.

De Chinese online sector “groeit hard en wordt steeds professioneler. De [Chinese] overheid stimuleert deze sector. Met je webshop kun je eenvoudig producten verkopen op de Chinese markt zonder dat je in China een eigen bedrijfsvestiging nodig hebt, aldus KVK.

“Voor online verkopen in China heb je lokaal geen fysieke vestiging nodig. Via een lokaal internetplatform kun je prima online zakendoen. Chinese consumenten zijn terughoudend met producten kopen bij een buitenlandse webshop. Door het aanbieden van je producten op een platform verlaag je de drempel voor je Chinese potentiële klant”, aldus KVK, die specifiek wijst op de voordelen om gebruik te maken van “één van de top 10 Chinese marktplaatsen als Taobao, Pinduoduo, JD, Tmall of Alibaba”: met “je eigen shop binnen een vertrouwd platform krijg je eerder naamsbekendheid dan wanneer je zelfstandig met een webshop start”, en een “platform kan je tegen betaling ondersteunen met lokale logistieke voorzieningen”.

Marketingstrategieën

KVK looft de marketingstrategieën van Chinese online marktplaatsen. Die zijn “modern en vernieuwend, de marketing van Alibaba bijvoorbeeld, heeft wereldwijde invloed. Mobiele e-commerce (m-commerce) is een alsmaar groeiende markt⁶. Zorg dan ook dat je webshop mobiel goed leesbaar en bruikbaar is”. KVK adviseert exporteurs ook om social media in te zetten als communicatiemiddel, met name WeChat. Dat is het “grootste socialmediaplatform in China” en hét communicatiemiddel binnen m-commerce. “WeChat maakt het betreden van de Chinese markt met een beperkt budget mogelijk. Het is een alles-in-één-app met enorme e-commercekansen”. Voor e-commerce in China kan je kiezen voor levering vanuit Nederland. Dat “is gemakkelijker. Je hebt geen registratie van je bedrijf in China nodig”.

Ondernemers moeten ondernemen, hun nek uitsteken, de mouwen opstropen. Men moet er heel wat voor doen, en er continu mee bezig zijn. En men moet durven investeren, de kosten gaan voor de baat.

Als we de enthousiaste briefing van de Nederlandse exportpromotieorganisatie KVK mogen geloven, liggen er kansen te over in China voor onze KMO’s. Maar verwachten dat Alibaba hen daarbij “helpt” is een misverstand. Ondernemers moeten ondernemen, hun nek uitsteken, de mouwen opstropen. Men moet er heel wat voor doen, en er continu mee bezig zijn. En men moet durven investeren, de kosten gaan voor de baat. Dát is het grenzeloos ambitieuze ondernemerschap dat Flanders Trade & Investment Vlaamse en internationale ondernemingen toedicht. Misschien moeten teams van Flanders Trade & Investment en KVK eens rond de tafel om van elkaar te leren. Misschien kunnen case studies van Nederlandse e-commerce-successen in China Belgische KMO’s inspireren.

Schuldig verzuim

De Chinese e-commerce richting België is legitiem en van belang voor de verdere ontwikkeling van de Chinese economie. De Belgische douane moet dringend worden versterkt om de groeiende stroom pakjes degelijk te kunnen controleren. Als bewindslieden al hebben geblunderd, dan is dat door doof te blijven voor de noodkreten van de douane. Dát is schuldig verzuim. Een paper die de bal misslaat, geschreven door een China-kenner, helpt Belgische KMO’s niet vooruit, noch de Belgische standing in internationale relaties. En niet-steekhoudende schimpscheuten richting bewindslieden en ongefundeerde oprispingen over de kwaliteit van onze democratie in opiniestukken in de publieksmedia zijn geen uitingen die men van een auteur van een wetenschappelijk onderzoekspaper verwacht.

Holslags paper is tot stand gekomen in samenwerking met vier mensen met een overwegend militaire achtergrond⁷, en dat is bevreemdend. De opmerking dat het rapport is geschreven in de context van een onderzoekscluster geo-economie-in-oprichting doet daar niet aan af. Nog opvallender is dat blijkbaar geen enkel overleg is geweest met Flanders Trade & Investment en KVK, noch met commerciële toplui, captains of industry, studiediensten van ondernemers-, werkgevers- of KMO-organisaties, mensen met competenties in marketing, logistiek en economie. De input van dit soort hands-on bronnen zou ongetwijfeld hebben geleid tot heel andere conclusies.

*****

Noten

1 Het vroegere Elseviers Weekblad, nu “een merk” van Roularta Media Nederland.

2 Worse than Cocaine. Assessing the Impact of Alibaba’s Mega-Hub in Liege, Belgium, https://jonathanholslag.be/wp-content/uploads/2023/02/Alibaba-fin.pdf.

3 In eigen land deed Holslag er in het Laatste Nieuws nog een schepje bovenop: “China creëert met opzet chaos bij ons. Hun plan is een generatie koopverslaafd te maken en onze industrie kapot te dumpen.”

4 Lookman, Paul, De wereld na Trump en Merkel. Europese rivaliteit, neoliberalisme en het machtsevenwicht, Geopolitiek in context, Koersel, 2021, p. 22.

5 De onderhandelingen strekten zich uit over de periode 2015 tot 2018. Bron: Worse than Cocaine. Assessing the Impact of Alibaba’s Mega-Hub in Liege, Belgium, p. 3.

6 E-commerce vertegenwoordigt bijna 50% van de detailhandel in China. Bron: McKinnon, Tricia, ‘Alibaba’s Strategy, 6 Things to Consider’, in Indigo9 Digital, 30 maart 2022, https://www.indigo9digital.com/blog/alibabastrategy

7 Anne-Marie Dedene is doctoraatsstudent van de professor, Nick Houttekier is researcher bij het Koninklijk Hoger Instituut voor Defensie, Sara Van Hoeymissen is researcher bij de Koninklijke Militaire School, en Cind Du Bois is professor aan de Koninklijke Militaire School en gastdocent aan de VUB.

Dit artikel verscheen eerder vandaag op Geopolitiek in context, waar men geheel onderaan een reactie kan plaatsen.