Het WWF en Greenpeace Belgium voeren campagne met de vraag of de Tijger nog kan gered worden maar ik vraag mij, geïnspireerd door de crèchecrisis en de wachtlijsten in de kinder- en jeugdpsychiatrie iets anders af: wat kan de functie zijn van het model van de “tijgermoeder”. Misschien is een warme moeder die af en toe streng optreedt en durft inzet vragen van de kinderen,  in de context van de levensbedreigende crisis voor de biosfeer en van de crisis wat betreft de geestelijke robuustheid, toch het herwaarderen waard.

Ik werd tot deze vraag geïnspireerd door een vreemd verhaal dat ik onlangs aantrof op sociale media.

《Omdat kinderen van het 3de en 4de leerjaar blijven praten tijdens het avondmaal op een schoolkamp, zet de leerkracht de kinderen, in hun pyjama met de pantoffels aan, buiten bij vriestemperaturen. Ik ben er niet goed van. En dan de reacties van mensen die hiervoor begrip kunnen opbrengen… Andere leerkrachten  keken toe. Onbegrijpelijk, toch? Wat is er toch met de wereld aan de hand? Hij lijkt zo koud en harteloos…》

Op het eerste gezicht lijkt dit inderdaad een verontrustend voorval. Maar toch. Het relaas is erg apodictisch. Er lijkt een andere benadering mogelijk.

Ik kruip even in de huid van de begeleiders. Kinderen kunnen best lastig doen. Ze haalden mij ooit persoonlijk het bloed onder de nagels toen ik in het buurtwerk kansarme scholieren opving en naschoolse les bood. Kinderen lijken voor sommigen vandaag wel uit suikergoed opgetrokken. Zie ook het debat over de ontoelaatbaar geachte opvoedende oorvijg. Leraren en onderwijzers, maar ook ouders hebben het intussen vaak moeilijk. Ik denk dan aan de leegloop van het onderwijs. Het is lastig nog personeel voor scholen te vinden.

Het fenomeen dat ouders van nu vaak menen kinderen altijd te moeten verdedigen, ook tegen het onderwijzend personeel, heeft al de aandacht en verbazing gewekt van velen.

____________

Ik denk nog wat dieper na bij dit tot de verbeelding sprekende nieuwsbericht. Mensen die bij dit geschiedenisje zeggen, “Wat is de wereld toch kil en koud?” hebben misschien toch wat te veel naar reclamespots gekeken.
Waar je de indruk krijgt dat het bestaan een liefelijk Pretpark zou (moeten) zijn. Dat lukt, zo is de bboodschapn in de spots,  als je maar de voorgestelde producten koopt. Koopkracht lijkt een heilige koe. Ouders bewijzen haar eer en om haar te bereiken gaan de baby’s en kleuters massaal naar de crèche. Het betreft een in historisch perspectief relatief nieuw systeem dat zich per slot van rekening nog niet overtuigend heeft bewezen, me dunkt.

Wie weet hoe de opvoeding wordt aangepakt in verre landen waar de mensen nog meer natuurverbonden leven, met minder commercie en minder comfort, zal in staat zijn de binnenlandse situatie te relativeren.
De moeders in Thailand,  Vietnam, Congo, Peru… heten niet voor niets tijgermoeders. Laten wij het niet vergeten: dat model was ook bij ons tot voor kort de standaard aanpak.

___________

Het element van afschuw van koude in het bericht vind ik overigens verdiepend. Dat soort argument slaat uiteraard aan, in deze wintertijd waarin energiekosten oplopen en voor het eerst sinds vele decennia mensen in staat blijken de thermostaat lager te zetten. Waarin sommigen zich wellicht afvragen of aan die nieuwe werkwijze duurzame voordelen kleven. Misschien mogen we stellen dat een bepaalde comfort- en consumptiecultuur al een jaar of veertig op in wezen onredelijke manier de toon is gaan zetten. De voortdurende economische groei die ermee samenhangt, is niet gezond, dat wordt elk jaar duidelijker, daar wijden experten zoals Tim Jackson bestsellers aan. De westerse leefwijze is in realiteit niet vol te houden. De voetafdruk van een westers persoon is acht hectare. Die aanpak is onmogelijk te verbreden tot alle volkeren. Het model in kwestie is schadelijk voor biosfeer, de atmosfeer en het doet allerlei ertsen in de aarde voortijdig opraken. We mogen niet leven alsof wij de laatste generatie zijn, zou je denken. Ondermeer het boek “De goede voorouder – The good ancestor” van Roman Krznaric heeft dit debat geopend en aangezwengeld.  Een wellicht overmatig arbeidsethos maakt ook op meer directe manier slachtoffers, door kwalen als piekende angsten, slapeloosheid en burn-out.

Dat hele volksstammen de laatste tientallen jaren zonder verpinken de wintertemperatuur in de woonkamers en op het werk op 21 graden of meer instelden, lijkt mij een abominatie. Een zonde, een dwaasheid, een fout die om herstel vraagt.

Luxe wordt voorbij een bepaald moment toch decadentie. Misschien is het goed in deze tijd van multipele crisis dit woord al eens voorzichtig van onder het stof te halen.

Verwekelijkte opvoeding en woke, het lijkt niet los te staan van een woekerende consumptiecultuur

Om terug naar de kinderen te gaan: in onze samenleving kwam er een wet – en een taboe – op kinderarbeid, na grof misbruik, onder andere in de koolmijnen. In de meeste samenlevingen moeten de kinderen echter van kinds af de ouders helpen met huishoudelijke taken en bij de opvoeding van de jongere kinderen. Dat lijkt toch niet helemaal slecht als model. Dat “werk” is vormend, wanneer het aangepast en beperkt blijft, het bereidt kinderen voor op het volwassen leven. Meisjes leren op die manier moederen.  Dat is broodnodig, zoals Frans De Waal vorige week in Leuven betoogde: er bestaat immers geen voorgeprogrammeerd moederinstinct; zie daarover mijn blog.

Beperte vormen van “mee helpen”, het lijkt duidelijk dat ze betekenis en zin aan het leven van kinderen geven en kansen om op vroege leeftijd voldoening, verantwoordelijkheid en trots te ervaren.

Wij hebben zelf thuis van zeer jonge leeftijd taken opgenomen. Wij kregen het later nooit in ons hoofd over te gaan tot binge drinken of… zelfdoding. Ook wellicht omdat we in de kleine-kinderjaren diepgaand over zekerheid beschikten dat moeder aanwezig was in onze thuis, en omdat er veel, warme en intense interactie met haar plaats kon grijpen.

Ik heb na de eeuwwisseling ouders gekend die naar elk woord dat over de lippen kwam van de dochter van achttien luisterden  alsof het om een orakel ging. Anderzijds sprak ik in voor dag en dauw met een moeder die uit haar auto haar baby naar de onthaalmoeder, naar de crèche bracht. De vrouw, met de auto op weg naar het werk in de mist, zegde mij: “Het wringt wel. Mijn hart doet hierover pijn”.

Kinderen in geestelijke nood

De manier waarop vandaag kinderen behandeld worden,  lijkt toe aan gewetensonderzoek, aan denkoefeningen. De trend om nooit nog een oorvijg te geven, die voor ons die zijn opgegroeid in de jaren zestig en zeventig vreemd overkomt, heeft de nieuwe generatie in elk geval niet belet de eerste te zijn waaruit op Spoed, Afdeling Psychiatrie, elke week kinderen van tien jaar zich aanmelden met zelfdodingsplannen. Intussen liggen de bermen langs de wegen vol met zwerfvuil, wat miljoenen kosten meebrengt voor de overvraagde overheid. Overheid die frequent het verwijt krijgt teveel belastingen te innen. Volwassenen nemen massaal en voortdurend de wagen, te vaak om banale redenen, en mensen rijden zo de aarde naar de maan. De resulterende klimaatverandering is een crisis zonder voorgaande. Het klinkt misschien als de oudere mensen van alle tijden hebben geklonken – ofwel heb ik nog een keertje te vroeg gelijk – maar de terugkeer naar een beetje meer intensieve, nabije en strakke opvoeding lijkt dan toch een zinvol denkspoor.

In de jaren zestig stonden er in de morgen als wij uit bed kwamen soms ijsbloemen op het raam van de slaapkamer, maar wij beschikten wel over de onbetaalbare existentiële luxe van de warmte van een werkelijk aanwezige moeder.

De tijd zal moeten uitwijzen welk model het meest waardevol en duurzaam kan zijn. Misschien is het zorgvuldig bijsturen van onze waardenschaal en van bepaalde gewoonten en vrij algemeen aanvaarde “oplossingen” toch aan de orde.

Woke als bedenkelijke vorm van weekheid

De besproken kwesties vertonen ook raakpunten met het debat over wokeness. Misschien staat de overgevoeligheid van jongeren op bepaalde terreinen zoals het open debat over delicate dingen en de gestegen behoefte aan safe spaces, niet geheel los van de fluwelen handschoen waarmee ze zijn behandeld. Na de eerste duizend dagen niet echt warm te zijn gedragen in… de crèche.

Foto: Flickr. Nabije moeder in het Verre Oosten