In onze Belgische samenleving zijn de zwakheden die mij direct te binnen schieten de volgende: sociale ongelijkheid, immigratiebeleid, racisme en minderhedendiscriminatie. In België maken buitenlanders met 44 procent deel uit van de gevangenisbevolking, daarbuiten is dat slechts 10 procent.
Agathe De brouwer, advocate in strafrecht en vreemdelingenrecht en vrijwilligster bij het OIP (International Prison Observatory), is overtuigd dat de gevangeniswereld een racismeprobleem in onze samenleving weerspiegelt. Zij legt uit dat het strafrecht zich gericht focust op buitenlanders. De situatie is duidelijk moeilijker voor hen: discriminatie bestaat al vanaf hun binnenkomst in de gevangenis. Buitenlanders hebben bijvoorbeeld geen toegang tot dezelfde verdedigingsmiddelen, ze worden anders behandeld in politiehechtenis en de straffen die hen worden opgelegd zijn duidelijk anders. Hetzelfde geldt op grotere schaal: een Belg heeft bijvoorbeeld twee keer zoveel kans om een baan te vinden dan iemand uit het Midden-Oosten.
Naast buitenlanders laat de gevangeniswereld ook zien hoe moeilijk onze samenleving homoseksualiteit en transseksualiteit accepteert. In de gevangenis verbergen gedetineerden hun homoseksualiteit liever uit angst voor de reactie van andere gedetineerden en/of cipiers. Net zoals velen van hen het bijvoorbeeld nog steeds liever verbergen tijdens een sollicitatiegesprek.
De manier waarop de gevangenis de transseksualiteit beheert, toont ook aan hoe moeilijk het is voor onze samenleving om te aanvaarden dat iemand van geslacht kan veranderen. Anne Delneste, moreel adviseur in de gevangenissen van Ittre en Nijvel, gaf mij het voorbeeld van een gevangene die een trans-identiteitsproces was begonnen. Zij werd opgesloten in een mannengevangenis terwijl zij, afgezien van de operatie aan de geslachtsdelen die nog niet had plaatsgevonden en de wijziging van de voornaam en geslacht op de identiteitskaart, reeds het lichaam en het uiterlijk van een vrouw had. Deze persoon heeft veel geleden en leefde in angst tot de administratie uiteindelijk besloot haar over te plaatsen naar een vrouwengevangenis.
Een ander probleem die mevrouw De Brouwer besproken heeft, is de situatie van de geïnterneerden die voor behandeling in psychiatrische inrichtingen worden geplaatst. De zorg is meer oplettend bij de gevangenen dan effectief verzorgend door de hulpverleners en de problemen zijn talrijk. De zorg is niet adequaat, de termijnen zijn te lang, enzovoort. Dit doet ons denken aan het probleem van de zorg in België: veel mensen komen in de gevangenis terecht, omdat ze niet eerder verzorgd zijn of niet op de juiste manier.
Vervolgens leg ik de focus op de gevangeniswereld in Colombia. Ook in Colombia weerspiegelt de gevangeniswereld wat er niet werkt in het land. Fernando lizarazo ariza, strafrechtadvocaat in Bogotá, legt mij uit dat de problemen in de gevangenis beginnen met de maatschappelijk zwakheden. Hij legt uit dat de regering meer vecht voor de doodstraf of levenslange gevangenisstraf dan na te denken over het verbeteren van de onstabiele situatie van de gevangenissen. Ze zitten in een dynamiek van straf, zonder tweede kans. Voor hem moeten ze, als ze een verbetering willen zien, eerst denken aan het bestrijden van maatschappelijke problemen zoals slecht onderwijs, armoede en het feit dat veel mensen stelen om te kunnen eten.
De regering grijpt niet in om de levensomstandigheden van de gevangenen te verbeteren, wat verplicht de gevangenen te betalen om fatsoenlijk te kunnen leven. Dit wijst op een groot probleem in Colombia, namelijk de sociale ongelijkheden. Elke dag worden de rijken rijker en de armen armer. In de gevangenis hebben politieke gevangenen veel meer rechten, omdat zij meer middelen hebben. Ze hebben een betere verdediging en een beter leven dan andere gevangenen.
Bovendien worden de bewakers zeer slecht betaald, wat een van de redenen is van de corruptie. Ze nemen gemakkelijk geld aan van de gevangenen om zichzelf te onderhouden. De gevangenen en bewakers voelen zich niet ondersteund door het systeem, en ze zijn niet de enigen. Deze problematiek hoorde ik zelf regelmatig van vele vrienden tijdens mijn eenjarige uitwisseling in Colombia.
Na het lezen van dit artikel is het niet het belangrijkste om te weten of u tegen of ten gunste bent van gevangenissen, maar eerder om te realiseren dat de problemen en zwakheden die in één instelling worden aangetroffen, in verband kunnen worden gebracht met een veel groter probleem. Het is met andere woorden interessant om verder te kijken, over de muren heen.
Maude Mulatin is Waals communicatiestudent aan IHECS in Brussel.
