De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

De epistemologische overmoed van John Crombez

De epistemologische overmoed van John Crombez

dinsdag 2 februari 2016 16:03
Spread the love




Dit weekend kwam John Crombez in het TV-programma De Zevende Dag in de belangstelling door de onverwachte steun die hij aan het plan Samsom wilde geven. Diederik Samsom, partijleider van de Nederlandse socialistische PvdA, wil een maximuminstroom van 250.000 vluchtelingen uit Turkije per jaar in Europa invoeren, en de rest mits een zogenaamde push-back in het land terugdumpen. Dat Crombez dit plan leek te steunen wekte verbazing aangezien de doelstellingen van het plan niet in overeenstemming zijn met het internationaal verdragrecht, aldus onder ander Amnesty International. De mensenrechtenorganisatie acht Turkije ook geen veilige haven waar vluchtelingen een goed onderkomen zouden kunnen vinden, het land wordt daarentegen veeleer gekenmerkt door een tekort aan beleid in verband met de opvang van vluchtelingen.


Een aantal socialisten dreigden na de uitspraken van Crombez hun partijkaart te verscheuren en geen lidgeld meer te betalen en de man werd al snel teruggefloten. Nochtans was er ook aan de linkse zijde van het establishment niet weinig lof voor de dadenkracht van de voorzitter van de SP.A. De hoofdteneur van deze lofliederen was dat zijn plan dan misschien niet ideaal was, maar dat het tenminste een plan was, terwijl de situatie nu hopeloos en reddeloos lijkt. Mark Elchardus, socioloog aan de VUB, stelde het nog scherper; het wordt dit plan aanvaarden of prikkeldraad aan de grenzen van Europa installeren.

SP.A is de technocratische partij bij uitstek, dat wil zeggen dat zij er willens nillens steeds naar ijveren om problemen op te lossen in een neutrale ruimte die bevolkt wordt door specialisten en waar ideologie geen plaats heeft. Ook Elchardus lijkt in zijn wetenschappershart te dromen van zo’n neutrale ruimte, er is voor hem dan ook geen enkele reden om dit nochtans overduidelijk exclusionistische plan rechts te noemen. Hij plaatst tegenover deze maatregel de rode haring van het plaatsen van prikkeldraad rond Europa, een maatregel die uiteraard veel erger zou zijn dan een push-back en daardoor als enige van beide mogelijke maatregelen aanspraak zou kunnen maken op het label rechts.

Nochtans is er helemaal nooit een mogelijkheid dat er buiten de veilige laboratoria van de bèta-wetenschappen, binnen de complexe realiteit van het sociale en politieke wezen dat de mens is ooit een beslissing kan genomen worden die aanspraak kan maken op ideologische neutraliteit. We zijn hier immers niet aan het discussiëren binnen een simpel descriptief of causaal verklarend discours, waarin er voor bestaande problemen simpele 1 op 1 beslissingen zijn die deze problemen oplossen. Het discours rond vluchtelingen is van begin tot einde prescriptief, en de doelstellingen die er vooropgesteld worden zijn minstens even belangrijk als de voorgestelde oplossingen. Dat wil in een notendop zeggen dat we niet eens zeker kunnen zijn of er een probleem is met vluchtelingen, en wat dat probleem kan inhouden.

Laten we dit illustreren door een doelstelling te nemen waarover haast iedereen in een liberale democratie het eens kan zijn: het afwentelen van wreedheid, of die tot een minimum beperkt houden. Het is vrij makkelijk in te zien dat deze bescheiden prescriptieve eis en de specifieke problemen die ze met zich meebrengt op zeer veel verschillende manieren in te vullen is. We moeten allereerst gaan definiëren wat wreedheid is. Is het fysiek of ook mentaal? Wanneer moeten we ingrijpen bij subtiele vormen van mentale wreedheid? En hoe moeten we ingrijpen? Strafrechtelijk? Via burgerprocedures? Via aanbevelingen van deontologische commissies? Zelfs bij deze simpele stellingname komen we uit bij honderd en één mogelijkheden die haast niet vanuit een neutraal technocratisch standpunt te beslissen vallen.

In het vluchtelingendebat kunnen we in tegenstelling tot de maatschappelijke queeste om wreedheid te minimaliseren opmerken dat niet eens iedereen (of zelfs maar een meerderheid) het eens kan zijn over de doelstellingen en het op te lossen probleem. Sommige mensen spreken over de wenselijkheid van protectionistische culturele en economische maatregelen. Sommige mensen geloven dat een influx van migratie vooral economisch nadelig is. Anderen geloven dat een influx van migratie beperkt voordelig kan zijn, zij het cultureel of economisch. Anderen leggen de focus op migratie los van het nationale kader en wijzen op de verantwoordelijkheden in een geglobaliseerde samenleving. Anderen wijzen op de fundamentele rechten van elke mens, los van hun politieke of economische statuut. Het is duidelijk dat we in een dergelijke situatie, waarin de meningen zeer verdeeld zijn en probleemstelling net zoals de oplossingen op zijn minst ambigu te noemen zijn, zeer voorzichtig moeten omgaan met zeer generaliserende plannen die ingaan tegen de wensen van honderdduizenden mensen (in de eerste instantie tegen die van de vluchtelingen zelf) en dat onze beste gok tot het minimaliseren van wreedheid een complexe inzet op integratie en instroom moet zijn, los van alle quota. Contexten moeten afgewogen worden, er moet blijvend geëvalueerd en gediscussieerd worden, en we moeten het over één ding eens zijn: een makkelijke oplossing komt er niet. Of het moet prikkeldraad of deportatie zijn, laten we het eufemisme push back, maar laten vallen en het noemen zoals het is. Als de politieke elite gedreven door de volkeren van de verschillende staten tot één van deze laatste oplossingen besluit dan hebben ze een niet-reduceerbaar en grotendeels onvoorspelbaar maatschappelijk complex fenomeen gereduceerd tot een kwalijke twee-dimensionele biljarttafel. Een oproep tot meer epistemologische bescheidenheid van onze zogenaamd linkse politici en wetenschappers lijkt meer dan ooit op zijn plaats.

take down
the paywall
steun ons nu!