Zondag 7 augustus ging ik er eens goed voor zitten. In de TV-serie over Macht en Onmacht van de humanistische omroep HUMAN zouden geleerde humanisten hun licht eens laten schijnen over de huidige, afschuwelijke crisis rond Oekraïne.

Belangwekkende vragen zouden in deze aflevering aan de orde komen, zoals ‘Hoe heeft het zover kunnen komen? Zijn we in staat om de wereldorde naar onze hand zetten, of was dat slechts een illusie? Hoe maakbaar is de internationale rechtsorde nog?’

Maar wat een tegenvaller. Juist vanuit humanistische hoek had ik wat meer dwarsdenken verwacht.

Helaas kwamen de geleerden niet verder dan enkele boute uitspraken. Essentiële vragen kwamen verder in het geheel niet aan bod. Praten over causaliteit en context van het conflict kwam niet aan de orde.

In de ogen van de humanistische voorgangers is er maar één hoofdschuldige. Op de belangrijkste vraag hoe het zo gekomen is, werd nauwelijks ingegaan. Wel analyseren van de huidige status van de gevolgen, maar oorzaken van het conflict links laten liggen. Wel wijzen op het gevaarlijke Russisch imperialisme, maar dat van onze bondgenoot de VS werd ‘vergeten’. Zo kennen de VS een lange en bloedige geschiedenis in hun eigen achtertuin. Soit.

Nogal arrogant in Aflevering 2 stelden de humanistische denkers vervolgens dat “het Westen slachtoffer van haar eigen democratisch succes is geworden”. En ach toch, “onze” orde is kwetsbaar en “onze”mensenrechten worden niet door anderen gerespecteerd. Een dergelijke arrogantie leidt ertoe dat Westerse leiders en denkers en beschouwers zelden de hand in eigen boezem steken en weinig zelfkritiek etaleren.

Zoals in het geval van de eigen Westerse militaire interventies in de afgelopendecennia. Regimechange in landen die ons niet aanstonden was toen de Westerse strijdkreet. Deze militaire interventies werden steevast, eufemistisch en orwelliaans, ‘humanitair’ genoemd.

Over rol en optreden van NAVO en EU in de aanloop van het conflict werd gezwegen. Geen kritische vraagstelling bij het beleid van EU en NAVO, geen enkele nuancering rond ontstaan en verloop van deze afschuwelijke gebeurtenis.

Wel werd geconstateerd dat het eerste decennium na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie “ongelooflijk vreedzaam” was. Niemand vroeg zich toen vervolgens af waar het ‘vredesdividend” gebleven is. De humanistische wijsgeren beperkten zich in hoofdzaak tot een analyse van het Russische optreden.

Waarom toch?

Het moet toch langzamerhand wel bekend zijn dat de strategie van de NAVO onder leiding van de VS in hoofdlijnen grotendeels bepaald wordt door een invloedrijke neoconservatieve politieke beweging.

De vooraanstaande neoconservatief Paul Wolfowitz schreef een defensienota waarin werd vastgelegd dat de VS eenzijdig en preventief tot militaire actie over kunnen gaan. In Humane: How the United States Abandoned Peace and Reinvented War (2022) wijst de prominente Amerikaanse historicus Samuel Moyn op de gevaren van het gewijzigde veiligheidsbeleid van de VS.

“With little debate or discussion, the United States carries out military operations around the globe. The United States exercises dominion everywhere. As American wars have become more humane, they have also become endless. This provocative book argues that this development might not represent progress at all”, aldus een recensent in de bespreking van dit boek.

Kort na de Russische inval hield hoogleraar conflictstudies Jolle Demmers een vurig pleidooi voor bemiddeling tussen Rusland en Oekraïne. Dat bleek tegen Nederlandse en Westerse dovemansoren gericht te zijn. Die kozen voor escalatie van het conflict, met alle kwalijke gevolgen van dien.

Hiermee heeft Europa niet alleen haar eigen glazen ingegooid maar ook haar imago als bemiddelaar van vrede en veiligheid bezoedeld. Momenteel zijn de VS de grote winnaar van deze crisis, op de terreinen van wapenindustrie en handel en levering van fossiele energie.

Over macht en onmacht gesproken!

Filosofische uitglijders verscheen op 19 augustus 2022 bij vandaagenmorgen.nl.