De avond van de 29ste mei was ik een gelukkig man. Het was het Field Liberation Movement gelukt een deel van de aardappelen van de toekomst te vernietigen. Ik had dat niet voor mogelijk gehouden. We zijn hier immers in Vlaanderen, waar Leider Bart De Wever vereerd wordt, en niet in Frankrijk, waar José Bové voor de linkerzijde een nationale held was wegens zijn akties tegen genetisch gewijzigde gewassen.
Nu was ik die avond geen voorstander van het vernietigen van de wetenschappelijke patatten van Wetteren. Ik ben dat later wel geworden, na het lezen van de talrijke artikels van voor- en tegenstanders van de aktie.
De aarde warmt op door het overvloedig energieverbruik, dat nodig is voor de toenemende konsumptie. De jongeren van vandaag zullen op hun oude dag het slachtoffer zijn van de katastrofe, die deze opwarming zal veroorzaken, maar dat belet de meesten onder hen niet om overvloedig te konsumeren. Zonder nadenken aanvaarden ze dat de zin van het leven erin bestaat hard te werken, op alle gebieden te presteren in konkurrentie met de anderen en ongebreideld te konsumeren. Ze hebben er niet de minste moeite mee dat voor het eerst in de geschiedenis de mens niet werkt om te leven, maar leeft om te werken en te konsumeren.
Als dan sommige jonge mensen in opstand komen tegen wat hun toekomst in gevaar brengt, voel ik mij gelukkig en denk ik terug aan mijn eigen jeugd in de jaren zestig van de vorige eeuw. Zelfs indien zulke jonge mensen dingen zouden doen, die ik persoonlijk niet zou goedkeuren, blijft hun verzet voor mij veel belangrijker dan tijdens een aktie begane fouten. Alleen wie niet handelt, maakt geen fouten.
Bij de strijd om het aardappelveld zijn tien politie-agenten gewond geraakt, waarvan er slechts drie een paar dagen werkonbekwaam waren. In de jaren zestig van de vorige eeuw ging het er veel harder aan toe. Een voorbeeld daarvan is de nacht van 10 op 11 mei 1968, toen duizenden studenten in het Parijse Quartier latin tientallen barrikaden oprichtten, waarvoor ondermeer een groot aantal auto’s gebruikt werden. Toen de politie deze barrikaden bestormde, werden ze in brand gestoken. Er waren honderden gekwetsten, waaronder veel politie-agenten.
Talrijke linkse intellektuelen, onder wie Jean-Paul Sartre en Jaap Kruithof, rechtvaardigden dit geweld als een noodzakelijke reaktie op het strukturele geweld in de slechts formele demokratie. Sindsdien is de maatschappij niet veranderd. Het strukturele geweld is nog steeds aanwezig in de formele demokratie, waarin de sociale rechten zelfs langzaam afgebouwd worden. Het zou dus logisch zijn dat linkse intellektuelen het veel kleinere geweld tijdens de aktie in Wetteren zouden rechtvaardigen om dezelfde redenen, die hun voorgangers veertig jaar geleden aanhaalden. Maar de tijden zijn veranderd. Het neoliberale eenheidsdenken overheerst nu en beïnvloedt ook sommigen die zich links noemen. Professor Johan Braeckman nam zelfs zijn wensen voor werkelijkheid door te beweren dat Jaap Kruithof het er zeker niet mee eens geweest zou zijn dat een prijs met zijn naam toegekend werd aan het Field Liberation Movement.
Na de aankondiging dat op 29 mei een poging zou ondernomen worden om de aardappelen van de toekomst uit te trekken, heeft Braeckman samen met andere wetenschappers de organisatie Save Our Science opgericht. Die naam laat vermoeden dat zij ervan overtuigd waren dat heel de wetenschap gevaar liep door de aktie van een klein aantal aktivisten, die enkel maar van plan waren wat aardappelstruiken te vernietigen.
De militanten van Save Our Science zijn op 29 mei in Wetteren gaan betogen, maar ze waren al weg op het uur, waarop de aktie van het Field Liberation Movement zou beginnen. Als ik ervan overtuigd geweest was dat mijn wetenschap groot gevaar liep, zou ik op dat uur voor het aardappelveld gestaan hebben om de aktivisten tegen te houden en aldus mijn wetenschappelijke patatten van de ondergang te redden. Een verklaring waarom Save Our Science dat niet gedaan heeft, dacht ik een paar dagen later gevonden te hebben in een artikel van Braeckman, waarin hij verwees naar de geweldloosheid van Mahatma Gandhi en Martin Luther King.
Nooit geweld gebruiken lijkt heel mooi, maar de geschiedenis leert dat het weinig efficiënt is. Belangrijke maatschappelijke veranderingen zijn altijd gepaard gegaan met geweld. Zo zijn India en Pakistan in 1947 niet onafhankelijk geworden dankzij het vreedzame optreden van Gandhi, maar omdat de Britten weg wilden zijn uit hun rijkste kolonie, voor daar de dreigende burgeroorlog tussen hindoes en moslims uitbrak. Gandhi was trouwens een van de miljoenen slachtoffers van die oorlog, vermoord door iemand van zijn eigen volk.
King heeft de zwarten opgeroepen tot vreedzaam verzet, zoals het een goed kristen past, maar de politie van de zuidelijke staten en blanke racisten zijn zeer gewelddadig opgetreden tegen vreedzame betogers en in zwarte ghetto’s in enkele grote Amerikaanse steden zijn opstanden uitgebroken, die bloedig onderdrukt werden. King zelf werd vermoord door een blanke racist.
Bij nader inzien kon de bewondering van Braeckman voor Gandhi en King toch niet verklaren waarom de militanten van Save Our Science niet in Wetteren gebleven zijn tot op het ogenblik van de bestorming van het aardappelveld, want in de geest van King hadden ze een vreedzame menselijke ketting kunnen vormen rond dat veld. Uiteindelijk heb ik bedacht dat men bij Save Our Science waarschijnlijk bang was voor slagen en verwondingen, omdat men geloofde dat het Field Liberation Movement uit hooligans bestond, die niet zouden aarzelen om brave wetenschappers in mekaar te slaan.
De aktie van het Field Liberation Movement heeft er alvast toe geleid dat er in Vlaanderen een brede maatschappelijke diskussie ontstaan is, niet alleen over de patatten van Wetteren, maar ook over de ggo’s in het algemeen en over de invloed van de industrie op het wetenschappelijk onderzoek van de universiteiten. Ook op de Gentse Feesten was er een debat, waaraan een rekord aantal sprekers deelnamen. Professor emeritus Etienne Vermeersch verklaarde daar dat de aktie van het Field Liberation Movement onaanvaardbaar is in een demokratie.
Ik had die uitspraak verwacht, want ik ken hem al lang. Vermeersch is voor gelijkheid en rechtvaardigheid, maar op een gematigde manier, met wat meer gelijkheid en rechtvaardigheid voor de sterken, waartoe hijzelf behoort, en wat minder gelijkheid en rechtvaardigheid voor de zwakken.
Vermeersch vond het niet de moeite eerst zijn stelling te bewijzen dat er hier demokratie is. Voor hem is dat een vanzelfsprekendheid, die door iedereen moet aanvaard worden en waarover er geen diskussie mag zijn. Zulke vanzelfsprekendheid is zeer belangrijk voor het in stand houden van de bestaande orde, want als iedereen het sprookje gelooft dat er hier demokratie is, zal niemand het geoorloofd vinden geweld te gebruiken om een einde te stellen aan het vele bestaande onrecht en dan verandert er niets, want de de sterken en rijken, die ooit doodsbang waren voor het algemeen stemrecht, hebben intussen geleerd hoe ze bij verkiezingen de zwakken en armen kunnen manipuleren.
Het grootste deel van de negentiende eeuw mochten slechts een heel beperkt aantal Belgen deelnemen aan de verkiezingen. En men noemde dat toen demokratie.
Vanaf 1893 mochten alle Belgische mannen deelnemen aan de verkiezingen, zij het dan dat sommigen drie stemmen hadden en de meesten slechts een. En men noemde dat demokratie.
De vrees voor een revolutie, zoals die ondermeer in Rusland en Duitsland uitgebroken waren, had na de Eerste Wereldoorlog voor gevolg dat het algemeen enkelvoudig stemrecht ingevoerd werd voor de mannen, maar niet voor de vrouwen. En men noemde dat demokratie.
In 1948 kregen ook de vrouwen stemrecht, maar de mannen bleven nog steeds hoofd van het gezin. En men noemde dat demokratie.
Al twee eeuwen hebben we hier het kapitalisme, dat de uitbuiting betekent van wie in een bedrijf moet gaan werken om zijn boterham te verdienen. Door de aanhoudende harde klassenstrijd zijn de scherpste hoeken afgerond, kregen de meeste werknemers een behoorlijk inkomen en werd de sociale zekerheid ingevoerd, maar de uitbuiting is gebleven en heeft nieuwe vormen aangenomen. En Vermeersch noemt dat demokratie.
Een werkloze die weigert in een bank te gaan werken, omdat hij de klanten geen leugens wil vertellen over gevaarlijke beleggingen, wordt zijn uitkering afgenomen. En Vermeersch noemt dat demokratie.
Op de arbeidsmarkt worden allochtonen gediskrimineerd, zonder dat de overheid daar veel tegen doet. En Vermeersch noemt dat demokratie.
Voor het gerecht bestaat er een grote ongelijkheid tussen rijken en armen. Voor wie gelijk heeft, is het vaak belangrijk een goede en dus dure advokaat te hebben om van de rechtbank gelijk te krijgen. Wie rijk is, kan zich dure advokaten veroorloven, wie arm is niet. En Vermeersch noemt dat demokratie.
De demokratie is geleidelijk opgebouwd sinds de Franse Revolutie, met vallen en opstaan, maar ook vandaag hapert er nog heel veel aan, vooral dan op het gebied van de sociale rechten, maar niet alleen op dat gebied. Wie sterk is, heeft vandaag bij ons meer rechten en minder plichten dan wie zwak is, en dus zie ik niet in, waarom in bepaalde omstandigheden de zwakken geen geweld zouden mogen gebruiken om op te eisen, waar ze in een echte demokratie recht op hebben, maar wat ze zonder geweld niet kunnen krijgen.
Zedenpreker Vermeersch is overigens niet erg origineel. Vanaf het begin van de geschiedenis hebben alle machthebbers hun onderdanen verboden geweld te gebruiken tegen hen en werd geweld tegen de machtigen brutaal onderdrukt en zwaar gestraft. Het geweld van de heersers is bovendien altijd veel erger geweest en heeft veel meer mensen het leven gekost dan dat van de verdrukten.
Mussolini en Hitler zijn aan de macht gekomen door vrije verkiezingen. Volgens de moraal van Vermeersch mochten de Italianen en de Duitsers zich dus niet met geweld verzetten tegen deze misdadigers, die immers de steun hadden van de meerderheid van de bevolking.
Tijdens het laatste debat van de Gentse Feesten van dit jaar heeft Vermeersch aangekondigd dat hij nooit meer voor een linkse partij zal stemmen, omdat de linkse partijen tijdens de recente onderhandelingen over BHV het Vlaams territorium niet goed verdedigd hebben. Hij hoeft zich dus niet meer te ergeren over subversieve verzen in het rebelse lied van alle socialisten, de Internationale, zoals de volgende:
“broeders, hoort hoe gelijkheid spreekt:
Geen recht waar plicht is opgeheven,
geen plicht, leert zij, waar recht ontbreekt.”
Uit de diverse artikels en uit het debat bleek dat het niet zeker is dat het gebruik van ggo’s geen risico’s meebrengt. Daar het hier gaat om risico’s voor de hele bevolking, is het in een democratie logisch dat de hele bevolking moet kunnen deelnemen aan de beslissing of bepaalde ggo’s mogen ontwikkeld worden. Dat is des te meer vereist, wanneer er tussen de wetenschappers grote onenigheid bestaat over de aard van de risico’s. In een echte democratie geven de wetenschappers informatie over voor- en nadelen, waarna de burgers beslissen. Belangrijke beslissingen, zoals deze over de ggo’s, overlaten aan wetenschappers is de instelling van een dictatuur van deskundigen.
Natuurlijk is het mogelijk dat de meerderheid van de bevolking een domme beslissing neemt. Dat is al meer dan eens gebeurd. De meerderheid heeft niet altijd gelijk. Maar dat is nog geen reden om de dictatuur van een minderheid van slimme mensen in te voeren.
Volgens de scheppers zijn hun wetenschappelijke patatten, zoals andere ggo’s, bedoeld om het hongerprobleem op te lossen. Zulke bewering getuigt van naïviteit, die echter niet ongewoon is bij sommige mensen met een universitair diploma, die hun vak heel goed beheersen, maar zo goed als niets afweten van wat er geen verband mee houdt. Het is trouwens geen nieuwigheid. Reeds in 1968 werd in dit verband gesproken over vakidioten in dienst van het kapitalisme.
Het is niet omdat een nieuwe aardappelsoort een grotere opbrengst per ha heeft, dat er ook meer aardappelen op de markt zullen komen. Dat zal alleen het geval zijn, indien de totale oppervlakte, waarop aardappelen geteeld worden, niet verminderd wordt. Maar niet de scheppers van de nieuwe aardappel zullen dat bepalen, maar de markt, zoals in het kapitalisme altijd gebeurt. Het is perfect mogelijk dat er met het massaal gebruik van de nieuwe aardappelsoort minder ha met aardappelen zullen zijn en dat er meer ha aangewend zullen worden voor de productie van biobrandstof en veevoeder. En geen enkele wetenschapper zal zo iets kunnen verhinderen. Daarom is het niet verstandig te verkondigen dat een aardappel of een ander gewas met een hoger rendement een bijdrage zal zijn om meer mensen van voedsel te voorzien.
De aarde is een eindige planeet en kan dus geen voedsel voortbrengen voor een oneindig aantal mensen. Bovendien kan de opwarming van de aarde ertoe leiden dat landbouwgrond verloren gaat. Beweren dat er wetenschappelijke oplossingen zijn voor het voedselprobleem, is de mensen misleiden, niet meer of niet minder. De oplossing is een drastische vermindering van de consumptie in de rijke landen en een even drastische geboortebeperking. Dat wetenschappers dat niet inzien, getuigt niet van grote intelligentie.
Politici kunnen niet zeggen dat de consumptie naar omlaag moet, willen ze nog verkozen raken. Wetenschappers die geen kandidaat zijn bij verkiezingen, kunnen dat wel, maar ze doen het niet. Sommigen maken de mensen liever wijs dat zij de oplossing hebben voor het probleem. De aardappel van de toekomst van de UGent en BASF is daar een voorbeeld van.
Als wetenschappers niet durven of willen zeggen dat minder consumeren een absolute noodzaak is om de opwarming van de aarde tegen te gaan, dan zou men minstens kunnen verwachten dat ze niemand aansporen om meer te consumeren. Maar dat is nu juist wat de Gentse rector doet, wanneer hij, in navolging van Frank Vandenbroucke, de neoliberaal van de SP.A, zijn studenten onder druk zet om enkele maanden in het buitenland te gaan studeren en zelfs overweegt hen daartoe te verplichten.
Veel Vlaamse studenten hebben niet veel lust om in het kader van het Erasmusproject een tijd aan een buitenlandse universiteit te gaan studeren. Ze zijn verstandig genoeg om te begrijpen dat je geen betere advocaat, dokter, leraar, apotheker, notaris of tandarts bent, omdat je een tijd in Zweden, Spanje, Griekenland of een ander land van de EU gestudeerd hebt, en ze begrijpen ook dat studeren in een vreemde taal moeilijker is dan studeren in de eigen taal. Als je dan jong bent en een relatie hebt, is het begrijpelijk dat je er weinig voor voelt maandenlang aangewezen te zijn op internetcontact met je partner.
Het toerisme is een onderdeel van de consumptie. Nu berekent reizen CO¬2 in de lucht brengen, ongeacht of men op reis gaat om te studeren of als toerist, tenzij men het met de fiets doet. De verdedigers van meer consumptie beweren dat het in de genen van de mensen zit steeds meer te willen consumeren en dat het dus niet de reclame is, die hen daartoe brengt. Welnu, in het geval van het studeren in het buitenland, is het overduidelijk dat veel studenten het niet willen doen, ondanks de reclame van de universiteiten. Het antwoord van de Gentse rector op de weigering van studenten om meer te consumeren, is dwang door het invoeren van de verplichting om op studiereis te gaan. Dat is geweld, structureel geweld. Als je weigert mee te doen aan de consumptie van het studietoerisme, krijg je geen diploma meer aan de universiteit, die de leuze “durf denken” heeft aangenomen.
De woede van de Vlaamse rectoren en van een aantal Vlaamse wetenschappers, onder wie Braeckman, werd ongetwijfeld nog erger, toen zij uit de media vernamen dat heel wat wetenschappers deel uitmaakten van het Field Liberation Movement, en niet zo maar wetenschappers, maar wetenschappers die werken aan hun eigen universiteiten. Als een hedendaagse Grootinquisiteur heeft de rector van Leuven onmiddellijk ingegrepen tegen dit verraad aan zijn wetenschap in dienst van het neoliberale kapitalisme. Zonder zich te storen aan het recht op vrije meningsuiting, dat bestaat in elke democratie, en het recht om voor onschuldig gehouden te worden tot zijn schuld voor een rechtbank bewezen is, heeft hij een harde sanctie getroffen tegen de ketterij aan zijn universiteit.
Ook de inquisitie heeft de invloed van de democratie ondergaan. In 1600 werd de wetenschapper Giordano Bruno tot de dood op de brandstapel veroordeeld, omdat hij beweerde dat de aarde niet het centrum van het heelal is. Barbara Van Dijck werd alleen maar ontslagen. De vaak gewelddadige strijd voor democratie van de voorbije eeuwen heeft vruchten afgeworpen.
Ter ere van de rector van de universiteit, waar ik lang geleden het diploma van burgerlijk ingenieur behaalde, wil ik tot slot even de grote Duitse dramaturg Bertolt Brecht parafraseren.
Wat is het vernietigen van een aardappelveld, vergeleken met het dwingen van jonge mensen om een bijdrage te leveren tot de opwarming van de aarde door tegen hun zin enkele maanden te gaan studeren in het buitenland?
Diogenes van Gent Door (Columnist van Attac Vlaanderen)
