Onderstaand verhaal komt van een vrouw die in een Nederlandse gevangenis moest dwangarbeiden voor Max Havelaar. Is dit dan fair trade?

‘Arbeid’
Laatst moest ik twaalf dagen de gevangenis van Breda in vanwege onbetaalde boetes. In de gevangenis is ‘arbeid’ verplicht. Doe je het niet, zit je 23 uur per dag in je cel en lucht je 1 uur in je eentje.
Tijdens de intake word je niets verteld over die ‘arbeid’, maar ineens hangt er een blauw geplastificeerd kaartje met het woord ‘arbeid’ aan het spijkertje naast je celdeur….
Ik besloot te gaan werken, aangezien ik graag wilde zien hoe het daar aan toe gaat.

Textiel is ons ding
‘Arbeid’ is voor vrouwen in principe ‘textiel’: achter de naaimachine dingen in elkaar stikken. Gedurende de tijd die ik daar doorbracht: waszakken, slopen en schorten.
Heb je gegronde redenen om niet te naaien, moet je aan de ‘productielijn’. Dingetjes in dingetjes stoppen, doosjes vouwen: geestdodend werk dat normaal gesproken geautomatiseerd is, ware het niet dat gebruik van dwangarbeiders voor bedrijven goedkoper uitpakt. Het ‘loon’: 76 cent per uur. Vier uur per dag, vijf dagen in de week.

Slopen van Max Havelaar
Als je voor het eerst op het werk komt, moet je op een formulier invullen wat je werkervaring is. Niet dat ze dat lezen, ze scannen het waarschijnlijk allleen op ervaring met de naaimachine. Ik moet reeds genaaide slopen controleren en loshangende draadjes wegknippen. Verbijsterd zie ik het label:

Max Havelaar Fair Trade.

Ik denk: ‘Misschien krijgen de katoenboeren een ‘fatsoenlijk(er)’ loon van Max, maar dat compenseren ze dan weer door ons dwangarbeid te laten verrichten tegen een schofterige vergoeding!’

Dat had ik niet verwacht van Max Havelaar, die vol trots op zijn website laat weten:
‘Producten met het Max Havelaar keurmerk zijn geproduceerd en verhandeld onder eerlijke voorwaarden.’
En: ‘Fairtrade ’empowert’ mensen die weinig kansen kregen in het leven.’
En: ‘De identiteit van het Max Havelaar keurmerk is vooral verbonden met sociale rechtvaardigheid. De naleving van mensenrechten en arbeidsnormen, volgens het Handvest en de Conventies van de Verenigde Naties, vormen het uitgangspunt.’

Empowerment van mensen die weinig kansen kregen in het leven? Naleving van mensenrechten en arbeidsnormen? Eh…. in een gevángenis? Haha.

Werkmeesters
De bazen in de ‘werkzaal’ van PI Breda eisen een onderworpen houding. Hun wil is wet. Bij tegenspraak wordt gelijk gedreigd met ‘rapport’. Tegen een vrouw werd in de dagen dat ik er was ook daadwerkelijk rapport opgemaakt: drie dagen eenzame opsluiting. De kreet: ‘Dames, werk eens door!’ overstemt geregeld Radio 10 Gold. Neonbuizen branden op volle sterkte.

Werk in de gevangenis
In PI Breda, afdeling gevangenis, zitten vrouwen maximaal een half jaar. De meesten zijn boeteuitzitters en vrouwen die hun werkstraf niet hebben gedaan. De meerderheid hád een baan, maar pobeer met het predikaat ‘ex-gedetineerde’ maar eens nieuw werk te vinden… Werken in de gevangenis heeft dus niets te maken met ‘kans op werk vergroten in de buitenwereld’ – integendeel. Het werk waarvoor vrouwen in Breda worden ‘opgeleid’, naaien en produktiewerk, betaalt peanuts, voorzover zulk werk niet allang is verhuist naar lage lonen landen.

Verdiensten
Arbeid levert 15,20 euro in de week op. De verdiensten van een dag gaan op aan de huur van een tv – drie euro per week, te betalen aan de firma Bart Strijbosch, die het monopolie heeft op de tv-verhuur in justitieel Nederland. Een pakje shag kost anderhalve dag werken.

Ideale arbeiders voor bedrijven
Gevangenen ‘wonen’ op hun werkplek. Na gedane arbeid worden ze weer opgesloten. Bewakers zorgen ervoor dat ze op tijd op het werk verschijnen. Ze krijgen geen vakantiedagen, ze kunnen tot hun honderste doorwerken en melden ze zich ziek maar vindt de verpleegkundige dat niet, dan krijgen ze straf. Hun loon is een lachertje.
De droom van elk bedrijf.

Max Havelaar, tel uit je winst! Dankzij ons kunnen jullie produkten toch nog tegen een ‘fatsoenlijke prijs’ in de schappen liggen. Dit wordt mogelijk gemaakt door dwangarbeid van vrouwen in de gevangenis, waartussen bovendien ook vrouwen zitten die geen verblijfspapieren hebben, en die MOGEN van de overheid niet eens werken… zodra ze BUITEN de bajes komen!

Janneke van Beek

www.jannekevanbeek.nl