Dit is na “Zij hadden wel hun redenen. Op de vlucht voor het VNV’ (2019) en ‘Een pakje voor vader. Verraden door een VNV’er’ (2021) het derde oorlogsboek van Danny Carleer.

Hieronder het voorwoord dat Dany schreef over het boek, dat kadert in de Peter Pauwelscampagne. Je kan het bestellen via Het Groot Ongelijk, Diestsesteenweg 97, 3020 Kessel-Lo. Voor meer info: peter@terryn.me.

Motivatie en dankwoord door Danny Carleer

Tijdens de pandemie-lockdown bedacht Peter Pauwels een plan om vanuit Leuven in groep een bezoek te brengen aan de Kazerne Dossin en aan het Fort van Breendonk. Het was zijn bedoeling om zo nog meer mensen de gevaren te doen inzien die discriminatie, onverdraagzaamheid, extreem nationalisme en fascisme ook vandaag nog vormen.

In het najaar van 2021 werd Peter ernstig ziek en hij overleed in Wilsele op 8 mei 2022. Samen met enkele kameraden was ik toen al bezig met het uitwerken van Peter zijn idee. Het is zeer belangrijk dat getuigenissen over de oorlogsbarbarij niet verloren gaan. Vooral de jeugd moet begrijpen wat er is gebeurd. Democratie, rechten en vrijheden zijn geen vastgebeitelde waarden. Partijen die groot geworden zijn met voornamelijk anti-Belgische, anti-vakbonds- en anti-immigratie-standpunten, voeren opnieuw het hoge woord. De ‘reguliere’ media leggen vaak de rode loper uit voor parlementsleden, die hun hatelijk racisme niet of nauwelijks wegsteken.

De Peter Pauwels Campagne begon eraan op 19 maart 2022 met een bezoek aan de Kazerne Dossin met een tussenstop in Boortmeerbeek en op 9 april was het Fort van Breendonk de bestemming. Later dat jaar volgden er nog uitstappen door het oorlogsverleden naar Brussel en naar het Huis van het Belgisch-Franse verzet in Sint-Joris-Winge. We organiseerden ook een wandeling langs het Leuvense parcours van de KW-verdedigingslinie.

De oorlogsgeschiedenis van de gemeenten met een station op lijn 53 tussen Leuven en Mechelen heeft ons geïnspireerd voor deze wandel- en fietstocht. Je kan beginnen wandelen of fietsen bij elk van de 7 stations en je maakt de tocht zo lang je wil. Je kan eventueel terug met de stoptrein.

Peter woonde in Wilsele, niet zo ver van het kanaal Leuven-Mechelen. Ook die gemeente heeft zwaar geleden onder het oorlogsgebeuren. Dat was tussen Leuven en Mechelen overal het geval. Tussen die twee steden zijn er heel wat belangrijke verbindingen die deels parallel lopen. Zowel de steenweg, als het kanaal Leuven-Dijle (‘de Vaart’), de meanderende Dijle en de spoorlijn zijn zeer belangrijk geweest tijdens beide wereldoorlogen. Vooral bij de start werd er telkens hevige strijd geleverd en tijdens de bezettingen was het verzet hier erg actief.

Zeven steden kregen het in 1914 tijdens de zogenaamde ‘Rape of Belgium’ bijzonder zwaar te verduren. Aarschot, Andenne, Dendermonde, Dinant, Leuven, Tamines en Visé worden daarom ‘martelaarssteden’ genoemd. Buken, nu een deelgemeente, en Relst, een gehucht van Kampenhout, horen in dat rijtje maar dat zijn natuurlijk geen steden. Langs de steenweg Leuven-Mechelen in Buken beging het Duitse leger toen extreme wreedheden tegen de burgerbevolking nadat er slag geleverd werd bij het kanaal. De pastoor werd ervan beschuldigd vanop de kerktoren naar de Duitsers gevuurd te hebben. Op 25 augustus gingen de kerk, de pastorij, de school en tientallen huizen in de vlammen op. Mensen werden geboeid weggevoerd. Tegen de muur van het kasteel De Meulenaer werden tien mannen doodgeschoten; ze hadden eerst hun graf moeten delven. ’s Anderendaags werd pastoor De Clerck nabij Kampenhout-Sas gefusilleerd. Anderen werden in het dorp zelf doodgeschoten.

In de buurt werd toen hevig gevochten. De Duitsers konden wat verderop de door de Belgen opgeblazen brug bij het sas herstellen en drongen de Belgen terug. Alle huizen in de omgeving waren verwoest en het gehucht Relst was compleet van de kaart geveegd. (zie: PIOT, Marcel – Buken en zijn verleden – Boek & Vorm – Winksele – 1990 – 183p.). Tijdens WO II waren het de terugtrekkende geallieerden die de brug van Kampenhout-Sas in mei 1940 opbliezen. Ook toen herstelden de Duitsers de brug.

De Duitse oorlogsmisdaden uit WO I waren er de oorzaak van dat zoveel mensen in mei 1940 op de vlucht sloegen en hebben ongetwijfeld ook bijgedragen tot de vorming van verzetsorganisaties. Dat was zeker zo in de driehoek Leuven-Mechelen-Aarschot, die het tijdens WO I bijzonder zwaar te verduren had gekregen.

De massale vlucht in mei 1940 heeft voor heel wat trauma’s en woede gezorgd, net als de vernedering van de capitulatie na 18 dagen oorlog. Brede lagen van de arbeidersbeweging waren vaderlandslievend en antifascistisch. De arrogante greep naar de macht door die van het VNV en de collaboratie, zoals die van BWP-voorzitter De Man, zorgden voor veel reacties van afkeer en misprijzen. Bovendien was er de verarming, de honger en de rechteloosheid die brede lagen van de bevolking troffen. Maar er was ook goed nieuws: Engeland bleef overeind en de geallieerde coalitie met de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie gaf de mensen ook hoop. Het waren allemaal redenen die mensen tot verzet aanspoorden.

Onze wandel- of fietstocht volgt een traject dat de nog bestaande stations tussen Leuven en Mechelen verbindt. Alleen in Muizen komen we in de buurt van de steenweg tussen die twee steden. Ons traject loopt deels naast de spoorlijn, het kanaal en de Dijle.

Ook aan de Wakkerzeelsesteenweg tussen Wijgmaal en Hambos was er ooit een stopplaats en de stations ‘Wespelaar-Heike’ (in 1957) en ‘Biststraat’ in Hever (in 1984) werden ondertussen ook opgedoekt.

Dit boek, geschreven als documentatie voor de wandel- of fietstocht, is zeker geen allesomvattend werk over de strijd in de regio. Veertig feiten en gebeurtenissen werden geselecteerd.

Voorname bronnen zijn:

• Adriaens, Ward – ‘Partizaan Storms’ – A. Editions – Mechelen – 2006 – 206p.
• Casteels, Roger en Vandegoor, Gust – ‘1914 in de regio Haacht. Kleine dorpen in de Grote Oorlog’ – HAGOK – Haacht – 1993 – 548p.
• Casteels, Roger en Vandegoor, Gust – ‘1940 in de regio Haacht. Belgische eenheden op de KW-stelling’ – HAGOK – Haacht – 2002 – 570p.
• Custers, Joost – ‘Verandering en continuïteit van het politiek personeel. Burgemeesters en schepenen in het arrondissement Leuven van 1938 tot 1947’ – Eindwerk KU Leuven – 1995-1996
• De Coster, François en De Coster, Roger – ‘Van Breendonk naar Ellrich-Dora’ – 2006 – EPO – Antwerpen – 303p.
• Van Brussel, Louis – ‘Partizanen in Vlaanderen met actieverslag van korps 034-Leuven’ – Stichting Masereel – 1971 – 286p.

Tenslotte een woord van dank aan Ellen De Soete en aan Peter Terryn, die voorwoorden voor hun rekening namen. Peter Terryn tekende ook voor het omslagontwerp. Dank ook aan Marie Hemeleers die mee het traject heeft uitgetekend en voor veel mooie foto’s heeft gezorgd. Denise Van Welde heeft de etappes nagemeten. Wim Arras, Pol Symons, Monica Linten en Jef Conings hebben contacten gelegd of werken mee aan de website over de wandel- en fietstocht. Speciale dank ook aan Rita Vrancken en aan Gilberte De Coster voor het nalezen van het manuscript en last but not least aan Avansa voor de steun.

Ook oorlogsverhalen leiden af en toe een eigen leven. Niet iedereen onthoudt hetzelfde. Voor de interpretatie en de verwoording en ook voor mogelijke onjuistheden wil ik de verantwoordelijkheid zeker niet afschuiven. Verbeteringen en aanvullingen zijn dan ook zeer welkom.
De illustraties zijn niet steeds even duidelijk. Excuses daarvoor. Ze zijn soms meer dan 100 jaar oud en de tand des tijds is onverbiddelijk.

Danny Carleer – 20 maart 2023