Congoweek
Deze blog werd geschreven in het kader van Congoweek 2015, 18 tot 25 oktober.
De oorlog in Syrië en Irak is alles wat de internationale klok deze dagen slaat. Poetin mengt zich met panache in het Arabische wespennest en dan staat er heel wat op het spel. “Hoe zal die andere supermacht reageren?” is de vraag die men zich dan meteen stelt. Het Midden-Oosten is al van oudsher het strijdtoneel van grote schaakspellen: tussen Groot-Britannië en Rusland, en later tussen de Verenigde staten en Rusland. Zowel in geostrategisch opzicht als qua bodemrijkdommen valt er immers aardig wat te rapen tussen de Rode en de Kaspische zee. Zolang er geen protesten zijn, steunt men maar al te graag schurken als Assad of grijpgrage sjeiks in Saudi-Arabië. Immorele dictators zijn immers voorspelbaar. En omkoopbaar.
In het kader van Congo-week 2015, wil ik het hier echter niet hebben over het Midden-Oosten, maar over een mislukt gebied in hartje Afrika dat eveneens jarenlang leeggeroofd werd door het Westen. Dan heb ik het niet eens over de periode waarin wij, Belgen, het land terroriseerden en kaalplukten, maar over de tijd na de onafhankelijkheid. Want sinds 1960 is er weinig verbetering gekomen voor de Congolezen: de ene door het westen gesteunde potentaat werd opgevolgd door een andere machthebber met klevende handen. De ene genocide werd steevast ingeruild voor een andere rebellie. Ook vandaag nog zijn er talrijke milities die het land onveilig maken en is corruptie er eerder de norm dan de uitzondering. Elke ambtenaar van hoog tot laag wilt zijn kruimel van de koek incasseren: “Tout le monde doit manger, n’est-ce pas?”
Terwijl agressieve rebellenbendes geen strobreed in de weg wordt gelegd om ellende en chaos te zaaien, wordt het immens rijke land leeggehaald door inhalige multinationals en lucratieve Chinese contracten. Als je weet dat Congo een grote opslagplaats is voor strategische mineralen, wie gelooft er dan dat de oorlog daar een etnische is? Congo bezit maar liefst 10% van het wereldwijde koper, 34% van wereldreserves kobalt, 64% van de coltan (een mineraal gebruikt in bv. smartphones), een gigantische voorraad diamanten, zilver, goud, magnesium, germanium en niet te vergeten: uranium.
Wie gelooft dan dat de massamoorden en de vrouwenverkrachtingen los staan van de brutale aanranding van het land? Het Congolese volk heeft sinds haar onafhankelijkheid in 1960 nauwelijks politieke inzegging gehad: eerst werd Lumumba vermoord door Westerse machten, daarna werd Mobutu op de troon gebracht, gesteund door de Verenigde Staten. Vervolgens kwamen er invasies van VS-bondgenoten Rwanda en Uganda (1996 en 1998) die leidden tot de dood van Mobutu (1997) en van 6 miljoen Congolezen. Na Mobutu kwam Laurent-Desiré Kabila die vermoord werd in 2001 en opgevolgd werd door zijn zoon Joseph Kabila, president tot op vandaag. Maar ondertussen bleven Rwandese en Ugandese groepen elkaar bekampen op Congolese grond (2000), om vervolgens weer milities te sponsoren in Congo (2004 tot heden).
In 2013 vroeg Obama zich nog af hoe men tienduizenden doden in Syrië afweegt tegen tienduizenden doden in Congo[1], De Verenigde Naties stelden bovendien dat het conflict in Congo de dodelijkste is sinds WO II[2], waarom draagt de wereld dan geen verantwoordelijkheid om te beschermen in Congo, maar wel in Libië en Syrië? Wat maakt het onthoofden van een Westerse journalist meer nieuwswaardig dan de massale groepsverkrachtingen in Congo, die op systematische wijze gebeuren om te intimideren? Wanneer je nog leeft na tien opgedrongen zaadladingen waarna je vagina nog eens met een kalasjnikov aan flarden wordt geschoten, lijkt me dat nog meelijwekkender dan het verhaal van James Foley. Gynaecoloog Denis Mukwege wordt overladen met onderscheidingen voor zijn werk, maar au fond wordt er niets gedaan aan het probleem. Vanwaar deze onverschilligheid?
De tragiek van Congo zijn niet alleen de eindeloze oorlogen en verkrachtingen, maar vooral het onontgonnen potentieel. Sinds het presidentschap van Mobutu is elke Congolees een ondernemer: iedereen zet zijn eigen zaakje op om te kunnen overleven. Wanneer dit op een positieve manier gestimuleerd kan worden, zonder corrupte administratie, zijn de mogelijkheden in Congo eindeloos. Niet alleen de grondstoffen bieden gigantische opportuniteiten, maar ook de vruchtbaarheid van het land is bijna spreekwoordelijk. Het is het belangrijkste deel van het tweede grootste regenwoud ter wereld, dat een sleutelrol speelt in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Bovendien heeft Congo het landbouwpotentieel om geheel Afrika van voedsel te voorzien. De waterwegen bieden bovendien mogelijkheden voor het opwekken van geweldige hoeveelheden energie. Dan zwijg ik nog over het potentieel van toerisme in een stabiel Congo. Helaas wordt dit alles tegengewerkt door regionale rebellieën en versnipperdheid. Door de decennialange corruptie is elke vorm van gemeenschapszin verloren en vervangen door een strijd voor het eigen lijfsbehoud. Vandaag leven 8 van de 10 Congolezen van minder dan 1,25 $ per dag, verbluffend voor zo’n rijk land.[3]
Congo is letterlijk en figuurlijk het hart van Afrika en zal bepalen welke koers het continent in de toekomst zal uitgaan. President Obama zei in 2006 nog dat het probleem in Congo essentieel zal zijn, als Africa haar potentieel in vervulling wilt laten gaan. En ook de gewezen president van Zuid-Afrika, Thabo Mbeki stelde dat er geen nieuw Afrika kan bestaan zonder een nieuw Congo. Misschien wordt het dan eens tijd om hieraan met zijn allen te beginnen werken?
[1] http://www.newrepublic.com/article/112190/obama-interview-2013-sit-down-president.
[2] http://www.un.org/democracyfund/gallery?page=1.
[3] http://linkis.com/congoindependant.com/ukRDE.
