Wanneer Tom Tykwer (o.a. Lola Rennt, Perfume: The Story of a Murderer, The International en 3) samen met Andy en Lana Wachowski (o.a. The Matrix trilogie en Speed Racer) een co-regisseurschap aankondigen voor een komend project, zal je op basis van hun repertoire niet meteen een gat in de lucht springen. Akkoord, Lola Rennt en The Matrix zijn twee heel erg sterke films, maar wie verwacht op basis van hun verdere oeuvre ooit een terugkeer naar deze twee filmpareltjes? Zeker wanneer we beseffen dat The Matrix op heel wat vlakken een rip-off is van de stripreeks The Invisibles, terwijl de twee (mindere) opvolgers het eigen werk vertegenwoordigen van de Wachowski’s.

En toch waren mijn verwachtingen hoog gespannen. De Wachowski’s hebben namelijk een heerlijk vage en radicale reputatie over zich hangen. Een beetje de enfants terribles van Hollywood, zij het niet in decadente, maar in subversieve zin – ze zijn alles wat Hollywoodregisseurs niet horen te zijn: cameraschuw en compromisloos. Hun geadapteerd scenario voor V for Vendetta is bovendien de aanleiding geweest voor een heuse Fawkes-maskers heropleving via Anonymous en nadien tijdens de Occupy protesten. Tevens zorgde de (stille) gendertransformatie van Larry naar Lana eveneens voor heel wat furore. De Wachowski’s hebben daarnaast, onder meer via The Matrix trilogie, een heuse fanbase gecreëerd in het alternatieve circuit en hebben deels hierdoor een ambigu revolutionair aura over hen hangen – niet zozeer voor de arbeidersklasse, maar voor de materieel verzadigde en (hoog) opgeleide jeugd.

Maar wat van dit alles zien we doorsijpelen in Cloud Atlas? Het lijkt namelijk vooral een groots opgezette spektakelfilm met tonnen special effects, make-up en actiescènes. Visueel is het dan ook vooral heel erg Hollywood – een beetje té veel zelfs. Dat was echter ook in al hun andere films zo, zelfs in The Matrix. De conventionele vorm is niet meteen een reden om de inhoud af te schrijven. De Wachowski’s zijn tenslotte geeks die ongetwijfeld helemaal opgewonden geraken van nieuwe technologieën die de meest blitse visuals kunnen genereren. Dat ze inhoudelijk daarentegen eerder kiezen voor filosofische en sociaalkritische thema’s, komt uitstekend tot zijn recht in deze adaptatie van David Mitchells gelijknamige roman uit 2004.

Omdat Cloud Atlas je op het einde met bakken interpretatieve ruimte laat zitten, is het bovendien de allereerste keer dat ik na het zien van een film toch nog het originele boek wil lezen. Niet zozeer omdat ik verwacht meer duiding te vinden, maar wel omdat de film zodanig fascinerend is dat je meer rond en over de personages wil lezen (alsook wil weten welke dialogen van de Wachowski’s zijn en welke van Mitchell) – en een boek blijft toch altijd omvangrijker dan een film. Dat Mitchell zelf heel erg tevreden was met de adaptatie, pleit in het voordeel van de regisseurs en doet mijn nieuwsgierigheid alleen maar toenemen.

Cloud Atlas is zonder enige twijfel de meest intrigerende film die Hollywood heeft uitgebracht (welja, gedistribueerd, want de film werd gemaakt onder de Wachowski’s eigen productiehuis Anarchos Productions/Pictures) in 2012. Het is dan ook schandalig dat de film integraal overzien werd bij de Academy Awards, zeker wat betreft ‘beste originele score’ (misschien wel de beste soundtrack van het jaar!), ‘beste geadapteerde scenario’ en ‘beste make-up’ – op louter filmisch vlak de drie grootste verdiensten van Cloud Atlas. Misschien was de film te veel een ‘love it or hate it‘ prent, zeker omdat je nooit echte duidelijkheid krijgt inzake de intenties die de regisseurs in de film staken (zoals Lana Wachowski zelf zei: “What we find is that the most interesting art is open to a spectrum of interpretation.“) De ruimte voor speculatie en interpretatie is dan ook, zoals gezegd, enorm. Je kan uren discussiëren over talloze van de filosofische boutades die de film rijk is, de assumpties die in de verbondenheid tussen de verhalen schuilen en het spirituele, radicale en symbolische potentieel van de film en zijn personages.

Het commerciële trucje werpt in die zin vruchten af: de film werd enorm opgeblazen en het ambitieuze karakter van de regisseurs ging op het megalomane af (cf. de vijf minuten durende trailer), waardoor menig filmliefhebber het voordeel van de twijfel gaf en nadien meteen aan het herkauwen ging (het internet staat er bomvol van, zelfs heuse schema’s werden ter verduidelijking opgesteld, zoals deze en deze). Marketingsgewijs kon hun stunt dus wel tellen. Zes verhalen werden aangekondigd; sci-fi actie, avontuur, komedie, tragedie, historisch drama en thriller all in one. De cast was groots (o.a. Tom Hanks, Halle Barry, Jim Broadbent, Hugo Weaving, Jim Sturgess, Ben Whishaw, Keith David, Susan Sarandon en Hugh Grant) en bovendien controversieel: al deze acteurs namen namelijk drie tot zes rollen op zich – sommigen nagenoeg onherkenbaar. Hiermee bewandelden de regisseurs het pad dat Mitchell zelf reeds had gesuggereerd: reïncarnatie van de ziel. Hoewel de ‘centrale’ ziel van de film nooit reïncarneert in dezelfde acteur, zijn ongeveer alle acteurs in elke van de zes tijdsperiodes (1849, 1936, 1973, 2012, 2144 en 106 winters na De Val) opnieuw aanwezig. Dit new agey gegeven is echter nooit storend en het gegeven dat vele filmrecensenten hierover struikelden, werd terecht door de Wachowski’s aangeklaagd als het onvermogen van critici om over iets te berichten wat ze niet kunnen of willen vatten, waardoor ze het dus maar gratuit afbreken. Ambiguïteit leidt bij sommige mensen vanzelf tot ergernis, terwijl het net het ultieme theoretische gegeven is voor vrij-denken – jammer.

Dat deze film zo open staat voor reflectie, een diep ambigu karakter heeft en frequent heel erg thought-provoking is, zij het op een populistische en eerder vulgariserende wijze, is ongetwijfeld dé sterkte van de prent. Het lijkt me ongepast op alle mogelijke interpretaties in te gaan, zowel inhoudelijke als meta-observaties, omdat dit de gedachten te veel zou kunnen sturen en het minder interessant maakt een open discussie over te voeren. Ik raad werkelijk iedereen aan om Cloud Atlas te bekijken en vooral zelf over de film na te denken. Indien je daar geen zin in hebt, kan je hem evengoed op je af laten komen en genieten van een darwinesk historisch drama, een bohémien tragedie, een politieke thriller, een koldereske komedie, een revolutionaire sci-fi actiefilm en een post-apocalyptisch avontuur. Verwacht geen diepe karakterstudies of filmische revelaties, maar een onderhouden, zij het ultravage prent vol intrigerende dialogen.