De internationale omgeving speelt bij de totstandkoming van volkssoevereiniteit een belangrijke rol. Vandaag zijn er interventies van het westers imperialisme in hybride oorlogen[1]. In Venezuela is de civiel-militaire unie in Venezuela hét bastion tegen de VS en zijn handlangers. Of dit volstaat met een agressieve Trump als VS-president zal de toekomst uitwijzen.
Venezuela is een groot land (in oppervlakte Duitsland en Frankrijk samen), rijk aan grondstoffen, waaronder aardolie en heeft circa 30 miljoen inwoners. Het land heeft belangrijke bevolkingslaag van intellectuelen, technici, arbeiders, en een linkse lagere anti-imperialistische burgerij.
Vandaag probeert het westers imperialisme zijn vijfhonderd jaar lange dominantie over de wereld te behouden in een groeiende multipolaire wereld waarin Venezuela een belangrijke speler is.
Inspirerende tradities
Om die redenen krijgt Venezuela ook speciale aandacht. Zijn geschiedenis spreekt boekdelen. Zowat 200 jaar geleden was Venezuela nog het centrum van de antikoloniale en onafhankelijkheidsstrijd in Zuid-Amerika tegen de Spaanse overheersers.
In 1821 bijvoorbeeld voerde Simón Bolívar [2]de zegevierende strijd in Carabobo waardoor hij het Spaanse leger verdreef uit de Spaanse onderkoninkrijken van wat nu Venezuela is. Op schilderijen wordt hij afgebeeld met een zwaard dat de inheemse bevolking en ambachtslieden en boeren schonken aan hun bevrijder.
De met prijzen beladen film The Mission (1986) gaat onder meer over het verzet van de Zuid-Amerikaanse indianen in de 17e eeuw tegen de Spaanse- en Portugese slavenhandelaars. Hij werd geregisseerd door Roland Joffé, met (schitterende) filmmuziek van de Italiaanse maestro Ennio Morricone.
Toen luitenant-kolonel Hugo Chávez werd verkozen tot president in 1998 gingen de alarmbellen af in de centra van het westers imperialisme. Hij bleef president tot zijn overlijden in 2013.
Chávez voerde een programma uit op basis van het Bolivarisme (Venezuela noemt zich sindsdien de Bolivariaanse Republiek Venezuela) met socialistische recepten voor de 21e eeuw. Hij voerde hervormingen in met een nieuwe grondwet, participatieve democratie en nationalisering van sleutelsectoren van de economie.
Hij was een actieve tegenstander van het neoliberalisme en het kapitalisme als dominante cultuur en maatschappijvorm. In 2008 was er naar aanleiding van de bankencrisis zijn gekende uitspraak: “Indien het klimaat een privébank zou zijn, zou het allang gered zijn”
Drie mislukte pogingen tot staatsgreep
Venezuela heeft recent presidentsverkiezingen achter de rug op 28 juli 2024. De inauguratie van de verkozen president Nicolás Maduro gebeurde op 10 januari 2025. Terwijl er nochtans ook in vele andere landen presidentsverkiezingen plaatsvinden is het opvallend dat de verkiezingen in Venezuela grote negatieve aandacht kreeg in Washington en West-Europa.
In Venezuela is de intense strijd om controle en overheersing al een kwarteeuw gaande. Er zijn tot nu toe drie openlijke pogingen tot staatsgreep geweest, telkens mislukten ze. In 2002 gebeurde dat met de afzetting en ontvoering van president Hugo Chávez.
Door de actieve steun van de bevolking en de militairen mislukte de coup en kwam hij na 48 uur al terug naar het presidentieel paleis Miraflores. Toen hij ziek werd Hugo Chávez zag hij in vicepresident Nicolás Maduro zijn opvolger om zijn politieke erfenis verder vorm te geven. Maduro werd president in 2013.
Straatgraffiti in Caracas. Foto KDPD
In 2019 werd Maduro opnieuw verkozen voor een tweede termijn. Met steun van Washington betwistte de rechtse oppositie de legitimiteit van zijn herverkiezing. Ze lanceerden een marionet Juan Guaidó als ‘interim-president’.
Hij werd onmiddellijk erkend door het Westen, ook door de Europese sociaaldemocraten en de mainstreammedia. Niet de verkozen president Maduro, maar deze marionet kon de goudvoorraad van Venezuela bemachtigen die in Londen bewaard wordt.
Toen dit westers manoeuvre uiteindelijk mislukte door gebrek aan voldoende steun bij het Venezolaanse volk, erkenden de VS en Europa hem niet langer als interim-president in 2023. Vanuit Caracas werd hij verbannen naar de VS en hij wordt sindsdien ook geconfronteerd met een arrestatiebevel. Hij woont en werkt nu in Florida als gasthoogleraar en is actief in neoliberale denktanks.
Een derde poging tot staatsgreep zou volgen in 2024. President Nicolás Maduro zei daarover in een vraaggesprek[3]: “Het (Amerikaans) imperium geloofde dat het in 2024 een definitieve staatsgreep zou kunnen plegen. Aan de ene kant speelde wat ik de diplomatie van het bedrog noem gebaseerd op chantage, de dreiging van een invasie en economische oorlogen. Tegelijk financierden ze de heropleving van een extreemrechts fascistisch centrum in Venezuela.”
“En opnieuw geloofden ze, net als tijdens de staatsgreep van 2002, door ons en het volk te onderschatten, dat ze het perfecte plan hadden bedacht. Maar, klein detail, ze rekenden niet op de immense macht van het historisch blok waarin een perfecte fusie bestaat tussen de volksmacht, de militaire macht en de politiemacht.”
“Dit is wat wij een volkse-civiele-militair-politie unie noemen, waarbij Gramsci’s concepten van de Bolivariaanse revolutie, ontwikkeld door Chávez, worden overgenomen”.
De dreiging van extreemrechts en Washington
De dreiging voor een extreemrechtse staatsgreep blijft permanent. In 2024 kwamen presidentskandidaat Edmundo Gonzáles en vooral leidster van de rechtse oppositie Maria Corina Machado in open conflict met de beweging van Nicolás Maduro tijdens de presidentsverkiezingen, die zij verloren. Net als Trump vier jaar eerder, erkende ze de uitslag niet en stuurde ze aan op een illegale machtsovername.
Wie is Machado? Ze is lid van een familie van de oude aristocratie van witte slavenhouders die net zoals elders in Zuid-Amerika een pro-Amerikaanse elite is geworden. Onderzoeker Scott T. Patrick merkte daarover op: “Het koloniale Venezuela werd gekenmerkt door een encomienda-systeem dat tabak, katoen, indigo en cacao produceerde door inheemse volkeren die tot slaaf gemaakt werden voor de witte overheersers”.
Kort na zijn ‘eedaflegging’ in 2019 klaagde Juan Guaidó de repressie van de vrije meningsuiting in zijn land aan, live op 17 Venezolaanse tv- en radiozenders… (Foto twitter)
Machado ondertekende in 2002 persoonlijk het steundocument voor de staatsgreep tegen president Hugo Chávez. Het was de eerste poging, maar zoals blijkt niet de laatste, voor een putsch van de oude slavenhouders bourgeoisie, een deel van het leger, de katholieke bisschoppenconferentie, de bourgeois partijen en de privésector, met steun van Washington.
Zeer recent riep de extreemrechtse oud-president Álvaro Uribe van buurland Colombia op tot een buitenlandse militaire interventie in Venezuela. Uribe staat bekend, volgens documenten van de VS-overheidsorganisatie voor drugbestrijding DEA, om zijn banden met paramilitaire groepen en drughandelaars van het Medellín-kartel. Het nationale parlement van Venezuela besloot daarop de voormalige Colombiaanse president tot publieke vijand uit te roepen.
President Maduro kondigde aan dat de herdenking en de viering van de 80e verjaardag van de overwinning op het Hitler-nazisme door de Sovjet-Unie en de overwinning van China op het Japanse imperialisme in het land zal gevierd worden.
Waarom mislukken staatsgrepen in Venezuela?
Sommigen, vooral van rechts, extreemrechts en sommige Europese progressieve fellow travelers van het VS-imperialisme zullen zich ontgoocheld afvragen: “Waarom zijn drie opeenvolgende pogingen tot een rechtse staatsgreep in Venezuela mislukt?
Eén van de sleutelfactoren is de civiel-militaire unie waarover Hugo Chávez reeds sprak een kwarteeuw geleden. In Venezuela is de osmose tussen de burgerlijk en militaire componenten het resultaat van een jarenlang project dat onder Hugo Chávez is gestart.
Als antwoord op die bedreigingen voor de nationale stabiliteit heeft de regering de Organo Nacional de Dirección de Defensa Integral (ODD) opgericht. Vooral het woord ‘integral’ is daarin van belang.
De anti-imperialistische ideologie is diep geworteld in de geschiedenis en met de organisaties van de bevolking in wijken, bedrijven en regio’s.
In de ODD wordt gestreefd naar inclusieve deelname van alle sociale niveaus, van gemeentelijke overheden tot volksorganisaties om de toepassing te garanderen van het grondwetbeginsel van medeverantwoordelijkheid.
In 2024 alleen al werden drie directe consultatierondes met de gemeenschappen georganiseerd, het idee van directe democratie (consultatieve referenda) of buurtdemocratie. Dit is een nieuw model van democratie gericht op dialoog en inclusiviteit.
President Maduro spreekt over de constructie van een gemeenschappelijke staat, een nieuwe moderne staat gebaseerd op het idee van de Bolivariaanse socialistische moderniteit van de 21e eeuw en niet op het idee van de mislukte moderniteit van het Westen.
Naast de civiele component is de militaire component essentieel. De Fuerzas Armadas Nacional Bolivarianas (FANB) zijn een goed uitgerust leger van 200.000 militairen, met hogescholen voor de vorming van het lager en hoger officierenkader.
Tijdens de inauguratie van president Maduro op 9 januari 2025 in het parlement kwam minister van Defensie Vladimir Padrino López aan het woord. Hij benadrukte de loyauteit van het leger aan de verkozen president. Hij verwees in zijn toespraak naar het anti-kolonialistisch, anti-imperialistisch karakter van de strijdkrachten die klaar zijn om de natie tegen elke dreiging te verdedigen.
Deze uitgangspunten staan in scherp contrast met die van de legers in andere Zuid-Amerikaanse landen. Die leven geïsoleerd van hun volk en kennen hun noden niet. Hoge officieren van die landen zijn producten zijn van een opleiding in de centra van het VS-imperium.
Zij vormden in het recente verleden in Latijns-Amerika de kern van fascistische dictaturen in collusie met de VS. Wijlen Hugo Chávez, zelf militair, maakte hier voor Venezuela een einde aan.
De FANB hebben trouw gezworen aan de president en de grondwet die de idealen van Símon Bolivar en Hugo Chávez belichamen. Rond de FANB zijn er geoefende burgermilities die in tijden van nood bewapend kunnen worden. Ze ontstonden al in de 17e-18e eeuw toen ze vochten tegen de Spaanse koloniale overheersing en omvatten vandaag zowat 4 miljoen leden.
Voedselsoevereiniteit
In het interview van Ignacio Ramonet met president Maduro wijst de interviewer erop dat analisten een economisch ‘wonder’ voor Venezuela vaststellen. Volgens cijfers van internationale en betrouwbare organisaties groeide de economie in Venezuela met 12% in 2022, met 5% in 2023 en vorig jaar met 6%. Dit alles in een land dat wordt bedreigd en belegerd door tientallen eenzijdige dwangmaatregelen van het Westen.
De president antwoordt dat hieraan een overheidsplan ten grondslag ligt en de noodzaak om macro-economische evenwichten op te bouwen in het land in overeenstemming met de productieve inspanningen.
Centrale doelstellingen zijn het stimuleren van potentiële ontwikkelingskansen om de verwezenlijking van de nationale behoeften te garanderen en om de vervanging van export en import te realiseren waar mogelijk, bijvoorbeeld in de het nastreven van voedselsoevereiniteit.
Al 120 jaar koopt Venezuela zijn voedsel in het buitenland in ruil voor zijn aardolie. Sinds Chávez en Maduro is dit percentage fors gedaald, door een groot aanbod van agro-ecologische producten, biologische producten waarin de plattelandsbewegingen, de boeren en plattelandsbedrijven een grote rol spelen.
In verband bijvoorbeeld met de eigen voedselproductie organiseerde Venezuela sinds Chávez de Gran Misíon Agrovenezuela. Onder president Maduro werd die gereorganiseerd in samenspraak met de nationale boerenbeweging. Maduro hecht ook veel belang aan de plattelandsontwikkeling in het land.
Hersenrot
De digitale sociale netwerken zijn voor Venezuela een grote uitdaging, net zoals in alle landen ter wereld. Vandaag stellen we vast dat de grootste digitale techno-oligarchen zich openlijk en direct verbinden met de politieke macht in de VS.
Elon Musk bekent zich openlijk tot extreemrechts en bracht de Hitlergroet na de oeverwinning van Trump. Digitalisering, de nieuwe sociale netwerken beïnvloeden de emoties en geesten van de mensen.
Nicolás Maduro daarover: “Het eerste wat we moeten begrijpen is dat het mondiale fenomeen van de digitale sociale media grotendeels in handen is van privébedrijven. Ze hebben een enorme communicatiemacht. Het vermogen dat ze hebben opgebouwd is er in de eerste plaats om commerciële redenen, om de emoties en de geest van miljarden mensen te beïnvloeden”.
Nieuw is dat niet. Voorgangers zijn de radio, de pers, de televisie, de marketing en reclame. Vandaag is die digitale macht verbonden met de politieke macht, met de manipulatie van electorale processen, voor destabilisatie van landen als Venezuela.
Ook in Venezuela veroorzaken die netwerken epidemieën van psychische aandoeningen bij jonge mensen. De president spreekt over hersenrot. Dat wil zeggen, sociale netwerken veroorzaken soms verrotting van emoties en hersenen.
Maduro verwijst in het vraaggesprek naar boeken over dit onderwerp. Onder meer naar het boek van twee Venezolaanse militairen La guerra de la información en el siglo XXI (de informatieoorlog in de 21e eeuw) van fregatkapitein Filipe Lopez Crespo en majoor José Silva Fernandez.
Dit hersenrot heeft ernstige gevolgen voor de cognitieve ontwikkeling van de hersenfuncties van onze kinderen die zich bezighouden met schermtijd. Volgens Maduro is de staat verplicht samen met de civiele samenleving de geestelijke gezondheid van onze landen te beschermen
De president verwijst naar de dood van twee Venezolaanse kinderen na één van vele virale uitdagingen die op TikTok waren gelanceerd. De ouders dienden daartegen een klacht in bij de Constitutionele Kamer van het Hooggerechtshof van Venezuela.
Die nam een dwingend besluit om Tik Tok te verplichten zich te houden aan de Venezolaanse wet. TikTok kreeg een boete opgelegd van 10 miljoen dollar. Meer strafmaatregelen zijn voorzien indien TikTok de wet niet respecteert.
Bronnen:
Pourquoi les médias cachent le vrai visage de la leader de la droite vénézuélienne Laria Machado ?
Venezuela : crescita economica del 9% nel 2024
L’unione civico-militare : un bastione della svranità popolare in Venezuela
Il Venezuela denuncia piani de sabotaggio elettorale elaborati dall’ambasciata argentina
Notes:
[1] Hybride oorlogen combineren klassieke militaire oorlogsvoering met niet-traditionele tactieken (propaganda, economische boycot, sabotage, desinformatie, cyberaanvallen), niet zozeer om een tegenstander militair te overwinnen, maar om hem zodanig te verzwakken en te destabiliseren zodat hij ofwel niet langer tegenstand biedt of economisch ondergeschikt kan worden gemaakt (nvdr).
[2] De ‘Libertador’ (1783-1830) was een militaire en politieke leider van de strijd voor onafhankelijkheid van de Spaanse kolonisator. Hij bevrijdde de huidige landen Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru en Bolivia (dat naar hem is genoemd). Zijn droom was een ééngemaakte Republiek Groot-Colombia (nvdr);
[3] Vraaggesprek van Ignacio Ramonet met de Venezolaanse president Nicolás Maduro. Ramonet was hoofdredacteur van het maandblad Le Monde Diplomatique. Momenteel is hij directeur van de Spaanse editie. Het volledige interview verscheen in Franse vertaling op de website Le Grand Soir op 3 januari 2025.
