Door de top in Kazan te houden – de hoofdstad van Tatarstan en een symbool van het multi-etnische karakter van Rusland – gaf de BRICS een boodschap over de Russische keuze voor een oriëntatie op het Globale Zuiden. Dat 35 landen, waaronder bijna alle middelgrote machten van het mondiale Zuiden, aan deze top deelnamen, toont dat de organisatie aantrekkelijk blijft. Bovendien waren veel van die landen vertegenwoordigd door hun staatshoofd of regeringsleider en waren kopstukken van belangrijke internationale organisaties, zoals de VN, eveneens aanwezig.

“BRICS-organisatie blijft aantrekkelijk”

Voormalig diplomaat Michel Duclos concludeert dan ook dat “Kazan de aantrekkingskracht van de BRICS-club bevestigt. Er is veel belangstelling – ongeveer dertig kandidaten – zoals blijkt uit de kandidatuur van het Turkije van Erdogan, die de top in Kazan bijwoonde, en die van landen die dicht bij de Verenigde Staten staan, zoals Thailand, Mexico en Indonesië”.

Elf gemeenschappelijke doelstellingen

De BRICS-leden keurden een document van 32 pagina’s goed, dat elf langetermijndoelstellingen omvat.
1) De wens om de samenwerking te verbreden op basis van gemeenschappelijke belangen en om het strategisch partnerschap verder te ontwikkelen;
2) Bezorgdheid over de negatieve gevolgen van illegale westerse sancties op de wereldeconomie;
3) Mobilisatie voor een grotere deelname van de minst ontwikkelde landen, met name in Afrika, aan mondiale processen en voor een bijeenkomst van de landen van het mondiale Zuiden;
4) Een oproep tot een oplossing van het conflict in Oekraïne door middel van dialoog;
5) Een oproep tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in Soedan;
6) Gezamenlijke actie voor een alomvattende hervorming van de VN, inclusief de Veiligheidsraad, om deze representatiever te maken;
7) Een keuze om de voorkeur te geven aan nationale munteenheden bij financiële transacties tussen de lidstaten en hun handelspartners;
8) De afwijzing van unilaterale maatregelen die worden opgelegd onder het voorwendsel van de strijd tegen klimaatverandering;
9) Een besluit om gezamenlijke maatregelen te nemen ten gunste van de hervorming van de WTO;
10) Volledige steun voor een staakt-het-vuren in het Midden-Oosten en veroordeling van Israël, zoals op de top werd aangetoond door de aanwezigheid van Mahmoud Abas, president van de Palestijnse Autoriteit;
11) Het besluit om een graanbeurs op te zetten, de “BRICS grain exchange”, om de chantage van de honger tegen te gaan; enz.

Een nieuwe uitbreidingsstrategie

Op de top in Kazan werd ook een nieuwe uitbreidingsstrategie voor BRICS aangenomen, waarbij de balans werd opgemaakt van de uitbreidingen tijdens de vorige top. Daar sloten vier nieuwe landen zich bij de groep aan: Iran, Egypte, de Verenigde Arabische Emiraten en Ethiopië. Saoedi-Arabië was aanvankelijk ook kandidaat, maar besliste uiteindelijk niet aan te sluiten. Het land had afgelopen september beslist om de prijs van zijn ruwe olie op de internationale markten te verlagen, terwijl de OPEC en de BRICS de productie net wilden verlagen om de prijs van een vat op 100 dollar te houden. De beslissing van Saoedie-Arabië heeft directe gevolgen voor de inkomsten van andere olieproducerende landen, vooral Rusland.

De top van vorig jaar legde ook de nadruk op spanningen en inmenging over de toetreding van nieuwe landen tot de BRICS. Vooral de weigering van Algerije om toe te laten, ondanks de steun van China en Rusland, veroorzaakte opschudding in de grote westerse media. Sommige spraken al van “een algemene crisis in de BRICS”. De Algerijnse regering verweten de Verenigde Arabische Emiraten en India dat ze toegaven aan de druk van de westerse mogendheden en daarom het lidmaatschap weigerden. Algerije besloot daarop zijn aanvraag in te trekken, wat leidde tot veel commentaar op deze beroemde “BRICS-crisis”.

Nieuw statuut van ‘partnerstaat’

De top in Kazan maakt een einde aan dat soort speculaties. Veel belangrijker bleek de toenadering tussen India en China, wat resulteerde in de eerste officiële ontmoeting tussen de twee landen sinds vijf jaar in Kazan.

De top voerde ook een nieuwe vorm van uitbreiding in in de vorm van de status van “partnerstaat”. Dertien landen kregen dit statuut: Algerije, Wit-Rusland, Bolivia, Cuba, Indonesië, Kazachstan, Maleisië, Nigeria, Oeganda, Oezbekistan, Thailand, Turkije en Vietnam. Volgens econoom Hubert Testard stelt partnerstatus “de betrokken landen in staat om betrokken te zijn bij sommige activiteiten van de organisatie en is dit vooral een eerste stap naar lidmaatschap. Het lidmaatschap is niet gegarandeerd, omdat dat een consensus onder de huidige leden vereist, maar het lijkt op min of meer korte termijn waarschijnlijk voor bijna alle partnerlanden”.

Verdere perspectieven

Natuurlijk regelt deze nieuwe status niet alle discussies over lidmaatschap, zoals blijkt uit het geval van Venezuela, wiens aanvraag voor partnerschap geblokkeerd blijft door Brazilië.

De pragmatische aanpak van de BRICS-landen berust op het vertrouwen op wat hen verenigt: hun gemeenschappelijke belangen in een multipolaire wereld en de wens om internationale instellingen te hervormen zodat ze representatiever worden. Daarnaast streven de leden ernaar om het aandeel van de handel in nationale valuta te vergroten, met het lange termijnperspectief om een nieuwe internationale valuta te creëren en westerse internationale sancties af te wijzen.

Bronnen

– Hubert Testart, Les BRICS, l’Asie et l’enjeu du dollars, “Presse toi à gauche” , 5 november 2024.

– Jean Michel Bezat, Pétrole: “En Arabie Saoudite, fini les restrictions de production décidée fin 2022 par l’OPEP”, Le Monde, 30 september 2024.