Kerstmis is een fenomeen in onze cultuurkring en beschaving. Een teken van hoe diep in ons altijd toch het verlangen naar vrede, harmonie, spiritualiteit en gezelligheid opduikt.

De laatste decennia is het besef gegroeid dat ‘onze’ religie, het christendom, niet fundamenteel anders of “juister” is van ideeënleer als de andere.

Het verhaal van Adam en Eva is niet meer “de waarheid” dan andere scheppingslegenden, zoals de Zweedse of de Indiaanse (met bijvoorbeeld het ontstaan van de aarde en de mensen op de rug van een gigantische schildpad); ook al zijn de Joden zeer diepzinnig, en steken er veel dubbele bodems in dat mooie Bijbelverhaal.

De geschiedenis van de biologie, de Evolutieleer, is een nieuwe norm geworden, een ijkpunt. Om te weten van waar wij komen, wie wij zijn. Wetenschap dus, toch altijd een stuk meer gefundeerd dan mythen en overgeleverde verhalen. [Zeker als het de “positieve of exacte wetenschap” betreft, die niet rechtstreeks over de mens en zijn maatschappijvorm gaan. ]

Ja, de mens is zich al tientallen miljoenen jaren aan het vormen. Ook zo de verschillen tussen man en vrouw, trouwens. [Wie stelt de vrouw = gelijk aan de man, die adviseer ik graag eens meer de andere dieren te bestuderen, de rollen van mannen en vrouwen in de soorten. Dan kan je je pleidooi, je politieke beweging wat realistischer afbakeningen stellen, en op die manier misschien meer succes scoren.]

De mens begon zijn identiteit als dier; tientallen miljoenen jaren al, betekent dat. Nog lang voor hij zich ging onderscheiden van de andere mensapen, wat gebeurde een jaar of drie-vier miljoen terug.

De ‘Homo habilis’ was handiger dan ooit, met zijn vrij bewegende duim, een nieuwe feature ca 3 miljoen jaar terug. Hij begon werktuigen te maken, een criterium tussen andere, om van mensen te spreken.

Wij zijn de vrucht van een bijzonder en zeer langdurig continuüm. Wij zijn ten diepste geworteld in de planeet aarde.

Een gemeenschappelijke voorouder van alle zoogdieren zou een soort Eekhoorn zijn geweest, ongeveer honderdvijftig miljoen jaar (150.000.000) geleden, zo schat ik het in, ik heb geen handboeken daarover meer geraadpleegd, de laatste tijd. Onze vrienden de paarden hebben een heel lange voorgeschiedenis; oorspronkelijk waren zij zo groot als een grote hond, en hadden zoals vele andere soorten, geen hoeven maar vijf tenen/vingers. Het begin van die “groeigeschiedenis” situeert zich voor deze nobele dieren rond zestig miljoen jaar geleden.

Wat de mens betreft, vele lessen die onze voorouders tijdens die tocht doorheen de tijd (en de ruimte, te land en ter zee) leerden, zitten opgeslagen in onze genen, onze hormonen, onze breinstructuur en (dus) in ons gedrag.

Of, hoe ook wetenschappelijke inzichten voeding kunnen vormen voor spirituele overwegingen en bij het funderen van je Identiteit.

Zelfbesef, zelfkennis zijn belangrijk, dat moeten we niet herhalen. Socrates stelde al: “Zelfkennis is het begin van alle Wijsheid”. Wijsheid is een wat onderschat ‘bezit’, dat je onder andere helpt goede beslissingen te nemen op het levenspad, en goed en kwaad, juist en fout van elkaar te onderscheiden. Zelfkennis is ook nodig om tot een verantwoord “Zelfwaardebesef” te komen. En dat eigenwaardegevoel is onmisbaar, me dunkt, ook al herkent menige app het woord niet dadelijk. In mijn visie gebeurt er veel onrecht en geweld, verricht door mensen die lijden onder twijfel aan zichzelf. Die worstelen met de vraag: “Ben ik de moeite waard? Mag ik er zijn? Wacht, ik zal mij even met macht en kracht bewijzen!”

Op dit vlak biedt een sterk geloof in een Goede God en zijn zendeling Jezus voor een meerderheid van de mensen op aarde ook vandaag houvast.

Het is ook mooi dat Kerstmis de Moeder nog eens in het kaarslicht of het zonnetje zet. Een kind krijgt, dat denk ik echt, toch vooral zelfwaardegevoel mee en dus zelfzekerheid, door de bejegening en koestering die het in zijn eerste levensjaren meekrijgt. Door moeder, vader, of wie dan ook die hem en haar opvangt, begeleidt, opvoedt en met liefde leert leven.

Zoals bekend, is het mijn diepe overtuiging dat Jezus zoon van Jozef [ “Jeshoua ben Joseph” zoals de Joods-Frans-Algerijnse André Chouraqui in zijn fantastisch doordachte Bijbelvertaling schrijft, in overeenstemming met de tradities van het hele Midden-Oosten], in werkelijkheid en in wezen een intelligente oudste zoon van een moeder is geweest die er alleen voor stond. Hij heeft zijn onvolkomen familie van kindsbeen af mee verzorgd, verdedigd en begeleid. En later, heeft hij die buitengewone inzet, die gewoonte om goed te doen, als object de hele mensheid gegeven.

Je vindt dat niet alleen terug in zijn figuur; ook iemand als Jonathan Holslag en Barack Obama kennen volgens mij deze jeugdomstandigheden en deze persoonlijkheidsstructuur, en bijgevolg de grote roeping om universele verantwoordelijkheid te nemen die er mee samen hangt. Waarbij we mogen opmerken dat de vader van Jonathan een ietsje ‘colerieker’ schijnt geweest te zijn dan de oude timmerman. “Vulkanisch” in de woorden van zijn zoon, in het recente openhartige interview dat ik heb hier heb besproken.

Mijn eigen jongste jaren zijn vergelijkbaar met deze van de twee eerder genoemde heren, zoals in het biografische interview verschenen in De Standaard valt te lezen. Onze vader, die van mijn broer en mijzelf, was bijzonder: tegelijk een voormalig frontsoldaat én een pacifist, een gewetensbezwaarde die ongewapende dienst mocht verrichten tijdens de tweede wereldoorlog na eigen dringende vraag.

Jezus, Maria, Jozef en Kerstmis, ze zijn dus zeer actueel; als je de diepere betekenis weet naar boven te peuteren.

Los van de gewone bijbedoelingen van de oude Kerk om de eigen macht veilig te stellen, zoals in het klerikalisme, dat priesters ziet als een soort sacrale, betere, hogere mensen.

___ ___ ___

Leestip

Het evangelie volgens Jezus Christus van de gelauwerde Josée Saramago en Het evangelie volgens Pilatus van onze al even succesvolle Franse tijdgenoot Eric-Emmanuel Schmidt.

En De Bijbel. Waarvan er recent een hele resem nieuwe, mooie uitgaven is verschenen, van sober tot geïllustreerd met kunstwerken, voor iedere beurs en interesse.