De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Eric Hulsens

Beeldenstormpjes in Frankrijk II: Rama Yade brengt frisse wokewind in het Franse modderlandschap

zondag 28 november 2021 20:01

Spread the love

Dit publiceerde Rama Yade in 2010.

De Senegalees-Franse Rama Yade was de eerste zwarte toppolitica in Frankrijk. Zij was staatssecretaris onder president Sarkozy. In 2017 wilde zij zelf meedingen naar het presidentschap, maar zij behaalde niet de vereiste 500 steunstemmen van verkozenen. Nu verblijft zij al drie jaar in de VS, als hoofd van de sectie Afrika van de think tank Atlantic Council. Op 19 november verscheen een uitvoerig interview met haar in het weekblad l’Express, dat een schokgolf in de Franse media veroorzaakte. Zij legde helder uit wat zij onder wokisme verstaat en verdedigde dat, en bekritiseerde Frankrijk. De verrassende standpunten van de als rechts gecatalogeerde ex-politica werden in verschillende media besproken en vooral afgekeurd. Bij ons jammerde de reactionaire Assita Kanko op haar facebookpagina over Rama Yade, zij voelde “plaatsvervangende schaamte” over dat interview. In Frankrijk reageerden allerlei figuren, van de regeringswoordvoerder Gabriel Attal, de minister van burgerschap Marlène Schiappa en de staatssecretaris voor de jeugd Sarah El Haïry tot Eric Zemmour.

Tot voor kort was een kernwoord in de ideologische debatten van Frankrijk “islamogauchisme”. Een rechts scheldwoord voor dat deel van links dat bereid is samen te werken met moslims en hun belangen mee te verdedigen. (Met als gemene schop tegen de schenen de bewering dat links dat doet omdat het de gewone man niet meer bereikt, en een alternatieve aanhang zoekt, en dus niet uit solidariteit met onderliggers of gediscrimineerden of uit democratische bekommernis.)

Islamogauchisme is opeens vervangen door “wokisme” en het bijbehorende adjectief “woke”. Die terminologie heeft grote polemische voordelen: de termen hebben tientallen verschillende betekenissen en er bestaat geen afgelijnde ideologie die eraan beantwoordt. Een verrukkelijke plasticiteit die het mogelijk maakt de meest uiteenlopende zaken te veroordelen als zware inbreuken op de democratie, de waarden van de Republiek of het gezond verstand. Wokisme is een perfecte verdachtmaking, en maakt het benoemde meteen idioot, en gevaarlijk. Een bijkomend voordeel is dat, terwijl islamogauchisme een Franse term is voor Franse fenomenen, wokism Amerikaans is. Daarmee wordt ingespeeld op chauvinistische gevoelens: wat woke is, is vunzige import uit de (nogal verachtelijke, achterlijke,…) Verenigde Staten.

Standbeelden die misstanden verheerlijken

In het interview met l’Express zegt Rama Yade dat zij “micro-agressie” voelde als zij langs het standbeeld van Colbert liep dat voor het parlementsgebouw staat. Zij noemt hem “die grote vijand van de vrijheid”. Jean-Baptiste Colbert (1619-1683) herinner ik me uit de geschiedenislessen op de middelbare school. Hij werd voorgesteld als de bekwame, hardwerkende minister van de prachtige vorst Lodewijk XIV, een bewonderenswaardige dienaar van een achtenswaardige koning.

Wat voor een malheur die koning was, met al zijn oorlogen en zijn praalzucht, werd ons niet verteld, en ook niets over de Code Noir, het wetboek voor de slavernij in de Franse kolonies, dat door Colbert werd voorbereid en uitgewerkt en na zijn dood, in 1685 als koninklijk decreet werd uitgevaardigd, en geldig bleef tot 1848. Wij lazen dus niet:

“Een slaaf die zijn meester, diens vrouw of diens kinderen slaat wordt geëxecuteerd.”
“Gevluchte slaven die langer dan een maand gevlucht zijn worden de oren afgesneden en zij worden gebrandmerkt. De tweede keer wordt hun achillespees doorgesneden en worden zij weer gebrandmerkt. De derde keer worden zij geëxecuteerd.”(1)

Als je dat ooit gelezen hebt, zijn het allicht niet alleen micro-agressies die bij je opkomen als je een portret of een standbeeld van Colbert ziet.

Daarmee zijn we bij de kwestie van de verheerlijkende standbeelden voor figuren met dubieuze praktijken. Denk aan onze Leopold II – ook Rama Yade denkt aan hem, in het interview: “Ik ben er niet zeker van dat de Belgen weten dat Leopold, van wie het standbeeld overal in het land staat, de dood van tien miljoen Afrikanen veroorzaakt heeft.” Ja, wat moeten we met al die stenen of bronzen Leopolddetweedes? Met rode verf bespuiten, als waarschuwing, of afvoeren naar een kelderdepot van een museum, of oplossen in zwavelzuur? Rama Yade ziet het zo: “Het probleem is niet het verwijderen van die beelden, we moeten ophouden met ze te vieren in de straten, de metro en de paleizen van de Republiek, en ze beter leren kennen. (…) Degenen die die standbeelden hebben verwijderd hebben niet aan cancel culture gedaan, integendeel: zij hebben de geschiedenis gerehabiliteerd, de totaliteit van de geschiedenis die ze goed kennen, die geschiedenis die het selectieve geheugen van sommige van onze bestuurders heeft willen wegmoffelen. In feite zijn zij het die aan cancel culture gedaan hebben door te beletten dat de Fransen en de Europeanen de geschiedenis van die zogenaamde helden hebben leren kennen.”

De heersende cultuur is een cancel culture

Dat is een correcte omkering van de zaken. Het is de heersende ideologie – die zich vertaalt in namen van straten en pleinen, paleizen en zalen, in standbeelden en schilderijen, in schoolboeken en lesinhouden – die aan schrapping doet, schrapping van het onmenselijke en ondemocratische van historische figuren. Maar nu hoor ik al mensen gillen: “je moet alles in zijn tijd zien!!!” Ja, dat klopt, maar zonder weglatingen. Om op Colbert terug te komen, in de Code Noir lees je ook:

“Meesters mogen slaven ketenen en slaan, maar niet folteren.”
“Meesters die een slaaf doden worden bestraft.”
“Vrijgelaten slaven zijn Franse onderdanen, onafhankelijk van de plaats waar zij geboren zijn.”
“Vrijgelaten slaven hebben dezelfde rechten als Franse onderdanen in de koloniën.”

Uit die regels kan je afleiden dat slaven gefolterd werden en ook wel gedood. Of die regels ingegeven zijn door menslievendheid? Dat is niet zeker, zelfs niet waarschijnlijk. Een inperking van de excessen samen met een (onzeker) perspectief op vrijheid en rechten maken dit een slim systeem, dat explosies van protest of opstand afremt, en het systeem van overheersing en uitbuiting sterker maakt.

Maar terug naar het wokisme. Rama Yade: “Maar ik deel helemaal niet al die angsten, die verkramptheid tegenover wat men de woke-beweging of de cancel culture genoemd heeft. Black Lives Matter is een heilzame beweging, want zij heeft het voortleven van de raciale categorieën in de VS in herinnering gebracht, om ze te betreuren. Ze structureren de sociale relaties al sinds meerdere eeuwen en blijven wegen op de arbeidsmarkt, op de gezondheidszorg waarin zwarte vrouwen nog al te talrijk sterven in het kraambed, in de massale opsluiting in gevangenissen. (…) Het wokisme is op onrechtmatige wijze bestempeld als een werktuig om te censureren. In werkelijkheid is het juist de weigering van de discriminaties. Het is toch niet beschamend de ongelijkheid te bestrijden! Hoe je het ook wil noemen, het is een nobele strijd voor gerechtigheid en voor het opeisen van gelijkheid waar het vaderland van de mensenrechten fier op zou moeten zijn. Want de beweging die men verdacht maakt als Amerikaanse import komt uit Frankrijk, van de French Theory die in de Amerikaanse universiteiten verspreid is: van Lacan tot Foucault zijn het Franse denkers die de woke-beweging geïnspireerd hebben. Laten we daar als Fransen trots op zijn!”

Wel distantieert Rama Yade zich van de excessen zoals de “culturele toeëigening”: “Ik vind dergelijke misbruiken echt jammer. Een oude, witte man kan heel goed in de huid kruipen van een klein zwart meisje en haar verhaal vertellen. Dat is de magie van de literatuur, van het creatieve scheppen. De eis van gelijkheid betekent niet het separatisme, de afscheuring, de gerechtigheid door onrecht, maar wel het universele, het delen van het mens-zijn.”