Nu de coronapandemie stilaan evolueert richting een endemie, domineert de invasie van Rusland in Oekraïne het nieuws. En die switch vertaalt zich ook in de betogingen die tegenwoordig wekelijks plaatsvinden: coronademonstraties verdwijnen uit het straatbeeld, het protest tegen de oorlog in Oekraïne wakkert aan. Maar ook rond besparingen, grensoverschrijdend gedrag en hoge gasprijzen wordt betoogd.
Uiteenlopende motivaties
Waarom zijn jongeren tegenwoordig zo mondig? Cato Waeterloos van de Universiteit Gent doet onderzoek naar activisme en politieke participatie: “Jongeren zoeken een eigen manier om problematieken die hen na aan het hart liggen, te verwerken. Daarbij focussen ze steeds minder op één specifiek thema, maar kijken ze meer naar wat er op dat moment belangrijk is voor hen. Terwijl vandaag de aard van participatie heel flexibel is, waren mensen vroeger vaker lid van één strikt afgebakende beweging, vakbond of politieke partij. De motivaties om te betogen, liggen vandaag ook meer uit elkaar.”
“Daarnaast speelt ook identificatie met het thema een belangrijke rol. Bewegingen als MeToo of Black Lives Matter hebben een persoonlijke aard: iedereen heeft wel z’n eigen ervaring met het onderwerp, z’n eigen reden om actie te ondernemen”, zegt Waeterloos. “Die persoonlijkere invulling zorgt voor meer engagement.”
De UGent-onderzoekster is niet zeker of de jeugd nu meer betoogt dan tien jaar geleden, maar merkt wel dat jongeren enorm geëngageerd zijn. “Daarbij speelt de manier waarop jongeren zich informeren een grote rol. De meesten halen hun nieuws via digitale kanalen en sociale media. Op die platformen kan je zelf selecteren waarover je je informeert en welke informatie je links laat liggen. Dat heeft negatieve gevolgen, maar het laat jongeren ook toe om een eigen expertise te ontwikkelen. Op die manier creëren ze een eigen online identiteit, die zich vaak zal uiten in offline acties.”
“Sociale media laten jongeren toe om een eigen expertise te ontwikkelen” – activisme-expert Cato Waeterloos
Sociale media als belangrijkste reden
De invloed van sociale media op het activisme bij jongeren is niet te onderschatten. Uit een studie van Waeterloos blijkt dat het niet uitmaakt wanneer of hoe jongeren participeren: sociale media spelen altijd een rol, al is het maar door op Facebook duidelijk te maken dat je van plan bent om te gaan betogen of door evenementen te delen.
Volgens Waeterloos worden problemen die online op de radar komen nog te dikwijls genegeerd. Vooral de overheid en de oudere generaties schrijven wat online gebeurt nog te vaak af als irrelevant. Met de bestorming van het Capitool in de VS hebben we gezien dat die denkfout ook tastbare gevolgen kan hebben: heethoofden namen de Amerikaanse Senaat over.
“Sociale media hebben nochtans veel positieve aspecten: gelijkgezinde burgers vinden elkaar en vormen een community”, weet Waeterloos. “Hashtags brengen issues op de radar. Vanuit die dynamiek ontstaan fysieke betogingen. Het probleem ontwikkelt zich echter als leden van die online gemeenschappen blijven hangen en daardoor hun mening altijd versterkt zien. Als je visie binnen die online community nooit wordt uitgedaagd, kan dat extreme gevolgen als radicalisme en extremisme hebben.”
“Hashtags brengen issues onder de radar en zo ontstaan fysieke betogingen” – activisme-expert Cato Waeterloos
Sociale media zijn dus een goede tool om zaken op de agenda te zetten die anders niet de aandacht zouden krijgen die ze volgens sommigen verdienen. Waeterloos besluit: “Jongeren willen gehoord worden en moeten weten dat er aandacht voor hen is. Zo daalt het wantrouwen tegenover de politiek. Wel moeten we alert blijven voor wat er online gebeurt en jongeren met voldoende divers nieuws proberen te bereiken.”
