Ex-radiomaker Sven Pichal werd door de rechtbank over de hele lijn schuldig bevonden. “De feiten zijn zeer ernstig”, aldus de rechter bij het voorlezen van het vonnis. “Ze getuigen van een buitensporig verminderd normbesef, een laakbare mentaliteit en een totaal gebrek aan respect voor het leed dat schuilgaat achter beelden van seksueel misbruik van deze extreem jonge kinderen (…).”
Pichal krijgt een celstraf van 3 jaar, maar volledig met probatie-uitstel. Dat wil zeggen dat die celstraf niet wordt uitgevoerd als hij zich voor een periode van 5 jaar aan een aantal voorwaarden houdt. Waarom de rechtbank geen effectieve celstraf oplegt? Omdat hij “inzicht” vertoont.
De feiten
“De reden bracht een schokgolf teweeg in het medialandschap. Pichal bleek te zijn aangehouden omdat hij met verschillende mannen beelden van seksueel kindermisbruik had uitgewisseld. Op zijn iPhone en laptop werden volgens de procureur meer dan 160 foto’s en video’s van naakte minderjarigen aangetroffen.”
“Op sommige beelden ondergingen of stelden ze seksuele handelingen. De geschatte leeftijd van de slachtoffers was tussen de 1 en 17 jaar. Er zat ook zwaar materiaal tussen, waarbij zeer jonge kinderen werden verkracht. Sommige slachtoffers huilden en verzetten zich hevig, anderen leken gedrogeerd”(Het Laatste Nieuws, 16 december 2024).
Tijdens een huiszoeking voor het onderzoek werd in de lokalen van de VRT een gebruikershoeveelheid cocaïne in de locker van Pichal gevonden, die hij vanuit Nederland had laten leveren. Voor die feiten kreeg hij van de raadkamer een opschorting1, waardoor hij er niet voor de rechtbank voor moet verschijnen als hij vijf jaar een aantal voorwaarden naleeft” (De Tijd, 16 december 2024).
Signaal
Deze rechterlijke uitspraak is gestoeld op de twee elementen. Vooreerst is er de overweging dat niemand in de cel beter wordt en er andere mogelijkheden zijn om daar wél voor te zorgen. In deze gedachte wordt de dader beschouwd als een zieke die moet geholpen worden.
Om de dader te helpen worden dan een hele reeks van maatregelen opgelegd: geen alcohol drinken of drugs nemen (en moet hij maandelijks negatieve testen voorleggen); strikt de oproepingen van de justitieassistent en de probatiecommissie opvolgen; intensieve therapie volgen rond verslavingsproblematiek en de seksuele problematiek; een verbod om met minderjarigen te werken, contact met hen te zoeken, of zich op plaatsen te begeven die in het bijzonder door minderjarigen worden bezocht zonder dat er volwassenen aanwezig zijn; geen strafbare feiten plegen; een vast adres hebben.
Deze aanpak leunt sterk aan bij de interneringsmaatregel. Ook daarin wordt de dader beschouwd als een zieke die niet in staat is alleen zijn gedrag te heersen. Zowel de probatie als de internering veronderstellen daarom een individuele hulpverlening door een commissie en daarvoor werkende psychiaters en sociale assistenten die de dader opvolgen en controleren, hem regelmatig oproepen en waarin bij nieuwe feiten tot opsluiting kan worden beslist.
Deze individuele en positieve aanpak staat of valt met de middelen en mogelijkheden van de organisatie die er moet voor zorgen. Dat veronderstelt voldoende personeel en aangepaste daadwerkelijke opvolging. Dat verlegt het probleem van de gevangenissen, tekort aan plaatsen, hulpverleners en cipiers, naar een andere organisatie.
Wat is ‘inzicht’?
Er is ook een voorwaarde aan verbonden: er moet bij de dader ‘inzicht’ zijn. Maar wat is ‘inzicht’? Het zou er nog moeten aan ontbreken dat je na het bewijs van dergelijke feiten voor de rechtbank geen ‘inzicht’ vertoont!
Deze benadering strookt ook niet met het vastgestelde afwijkende gedrag dat het plegen van de veroordeelde misdrijven tot gevolg had. Er was en er is ook een voorwaarde om bepaalde misdrijven strafbaar te maken. Je moet het met opzet hebben gedaan.
In deze benadering wordt een dader niet als een zieke persoon beschouwd maar als een handelingsbekwame mens beschouwd die in staat is goed van kwaad te onderscheiden en zijn gedrag te beheersen.
Dat strafbaar opzet wordt nu geneutraliseerd als je na betrapping ‘inzicht’ vertoont. Vraag is bovendien hoelang dat ‘inzicht’ in staat is om niet te hervallen.
In voorgaande overwegingen wordt nog een ander element vergeten, dat nochtans, ook bij internering aanwezig is. Het is de vraag hoe je de maatschappij het best kan beschermen. Doe je dat door daders als zieken te beschouwen die ambulante verzorging nodig hebben of hou je ook rekening met het gevaar voor recidive, herhaling van de misdrijven door de beklaagde2?
Dat is ook het meest vergeten element: de signaalfunctie. De essentie van bestraffing is zowel voor de dader zelf als voor potentiële daders bedoeld. Voor allen telt het “inzicht” dat het plegen van misdrijven niet zonder gevolg blijft en je daardoor het risico loopt om opgesloten te worden.
Nieuwe aanpak
De achterliggende redenering die de rechtbank er toe heeft gebracht geen effectieve straf op te leggen staat niet alleen. Het maakt deel uit van de nieuwe aanpak van vervolging en sanctionering.
Procureurs moeten nu niet enkel vervolgen maar ook bemiddelen vooraleer aan sanctionering te denken, onderhandelen over een mogelijke afkoop van schuld en boete door een enkel geldbedrag, seponeren, zonder gevolg laten, en wanneer er toch een celstraf onder de vijf jaar is uitgesproken, beslissen over de al dan niet uitvoering.
De strafrechter moet zich niet enkel uitspreken over het schuldig opzet maar ook over het tussengekomen ‘inzicht’. Tegenover deze positieve aanpak staat echter een niet te ontkennen harde werkelijkheid.
Maatschappelijk afwijkend gedrag wordt er niet door verminderd, wel integendeel. Tegenover deze zachte aanpak door justitie staan steeds harder wordende vormen van criminaliteit. In voorliggend vonnis worden die duidelijk aangehaald:
“Ze getuigen van een buitensporig verminderd normbesef, een laakbare mentaliteit en een totaal gebrek aan respect voor het leed dat schuilgaat achter beelden van seksueel misbruik van deze extreem jonge kinderen.”
Daartegenover staat het signaal dat door dezelfde rechter werd geven. Meteen weten al de andere pedofielen in dit land wat zij moeten doen als zij worden betrapt: als ze voor de rechtbank inzicht vertonen – wat dat ook moge betekenen – moet ze niet naar de gevangenis.
Mag aan het preventief karakter van deze maatregel worden getwijfeld?
Notes:
1 Een ‘opschorting’ mag je dus niet verwarren met ‘uitstel’. Een opschorting is een vonnis waarbij een beklaagde schuldig wordt verklaard maar de rechter geen gevangenisstraf uitspreekt onder door de rechter bepaalde voorwaarden. Een probatie of uitstel is een veroordeling mét strafuitspraak, waarbij de rechter bepaalt dat de strafuitvoering wordt uitgesteld voor een bepaalde periode, waarna ze komt te vervallen als de door de rechter opgelegde voorwaarden volledig werden vervuld.
2 Van het Latijnse werkwoord ‘recidivare’, letterlijk ‘opnieuw vallen’ of ‘opnieuw gebeuren’, nu gebruikt als ‘opnieuw vervallen in een fout, een overtreding of een misdrijf’. Meestal bedoelt men ‘hervallen in hetzelfde misdrijf als waarvoor men is veroordeeld’.
