8 mei 1945, het was wellicht een van de meest met vreugde vervulde dagen uit de geschiedenis! Vreugde, de hoogste emotie in de klassieke klassement. Het herdenken waard, en dat doen we graag even aan de hand van zes veelzeggende afbeeldingen.
Hoofdillustratie. 8 mei, het officiële van de Oorlog, toen bekend als VE-day, Vrede in Europa (de Japanse legers boden nog weerstand tot augustus): Prime Minister Winston Spencer Churchill, niet aflatend hoofd van het War Cabinet, verschijnt als winnaar op het balkon van Buckingham Palace in Londen, geflankeerd door koning George en de koningin.
/
Winston Churchill is de unieke bezieler geweest van het Verzet tegen Hitler en zijn onmenselijke regime. Zijn retorische kracht en welsprekendheid was daarbij van groot belang; zijn toespraken worden nog altijd geciteerd in artikels en films en in bundeling gelezen (zie leestip verder). Het genie van Churchill was echter heel ruim. Doorzettingsvermogen, humor, vindingrijkheid, het vermogen vriendschappen te sluiten, denkkracht, IQ, vechtlust, een robuust huwelijk met Clementine Hosier (met tedere, trouwe, authentieke liefde), een gezonde en grote eigendunk… ze maken er allemaal deel van uit.
Voor mij is Churchill de meest iconische Verzetsman.
Op 10 mei 1940, de dag dat Fall Gelb van start ging en de Duitse troepen ons land en Nederland binnen vielen, om vervolgens Frankrijk in te lijven, werd Churchill ingezworen als Prime Minister. Hij was 65 jaar. Hij leek door zijn lot, zijn wilskracht en vechtlust, zijn diep inzicht in de geschiedenis en zijn mensenkennis, speciaal gemaakt voor deze historische rol.
De driedelige biografie van prof William Manchester is een van de meest verrijkende boeken die ik de laatste vijftien jaar gelezen heb. Ook in Churchills eigen Geschiedenis van WO II lees ik graag tussendoor. [Deze is verkrijgbaar bij Penguin en in vertaling hier en daar in Antiquariaat. Er staat momenteel één collectie van twaalf delen in aanbieding bij de bekende boekandel in de Leuvense Bondgenotenlaan.]
Voor de blijvend fascinerende toespraken, die de tijdsgeest zo treffend synthetiseren en wisten om te buigen tot moed en hoop en strijdbaarheid, zie “The Power of Words” door biograaf Martin Gilbert.
__
/
Tip. Voor wie de historische studies niet kan raadplegen: veel valt te leren in de mooie film “Darkest Hour” met Gary Oldman. Waarin de spannende weken na 10 mei centraal staan , als Churchill de touwtjes moet in handen nemen tegen de blijvende oppositie, en hij de ontruiming van de stranden in Duinkerke moet organiseren, waar het Britse leger en ook Belgische eenheden, in totaal 330.000 man, dreigen omsingeld te worden en gevangen genomen door de oprukkende Panzer-kolonnes van de Wehrmacht, die worden aangevoerd door generaal Heinz Guderian en de aankomende officier Rommel.
2. Emoties zijn van fundamenteel belang voor de mens. Het sterkst was de collectieve emotie van Bevrijding ongetwijfeld voelbaar op twee data: op 3 september 1944, toen de Duitsers, leger en administratie, uit België verdreven waren.
En op 8 mei 1945, toen het imperium van het Dritte Reich definitief verslagen was. De dag die we vandaag herdenken. En hopelijk ook volgende jaren, op officiële manier.
/
3. Beschouw even dit historische beeld. Veldmaarschalk Montgomery die de Duitsers de vrede liet tekenen in zijn HQ op de Lüneburger heide. Bij de bevrijding van Leuven zijn burgers gelukkig een gesprek te kunnen aanknopen met de toen al befaamde en populaire Montgomery, die in een open wagen langs stadhuis en Grote Markt komt. De bevelhebber is dan op weg om de gevechten bij het Albertkanaal te leiden. Het is zijn overwinning op “woestijnvos” generaal Rommel bij El Alamein in Egypte in de nazomer van 1942 die de mythe van het onoverwinnelijke Duitse leger voor het eerst doorprikt. Dit wordt een keerpunt, en het begin van het einde voor de legers van Hitler.
We leren in een bijdrage van historicus Bruno De Wever dat er in ons land 66.000 mensen, burgers (!) stierven door oorlogsgeweld. Ca. 6000 stierven door de beruchte V-bommen. 9500 burgers stierven nog na de bevrijding van 3 september 1944, o a. door de tol van het ongemeen heftige Ardennenoffensief (dat liep van 16 december 1944 tot half januari 1945), door bommen en door de dodenmarsen die gevangen landgenoten (politieke gevangenen en krijgsgevangen soldaten) in Duitsland moesten maken.
De historicus, broer van de Eerste Minister, is gewonnen voor herinvoering van feestdag 8 mei en voor meer centraal plaatsen van herinneringen aan de tweede wereldoorlog.
[Foto: origineel bewaard in het stadsarchief Leuven]
4. Churchill die al tijdens de eerste wereldoorlog actief was als o.a. minister van Munitie, als First Sea Lord, minister van de Zeemacht, en ook een tijdje aan het front in Frankrijk en bij Antwerpen, was ervan overtuigd dat vechtende soldaten gebaat waren bij vlees als voedsel. Hij ijveren ervoor dat de jongens “beef” te eten kregen en bouillon konden drinken. Hij hield persoonlijk van het merk Bovril dat wij in onze jeugd in Leuven leerden kennen, in aanvulling op het overbekende Oxo.
Soms vraag ik mij af, met deze geschiedenis in het achterhoofd, of het lang uitblijven van oorlogen en gevechtssituaties mee aan de basis ligt van de relatief nieuwe voorkeur voor vegan.
/
II
5. 
6. 
* Portret van Churchill en koning George VI op het balkon: reproductie van de cover van het laatste deel van Churchill ‘s geschiedenis van WO II, getiteld Triumph and Tragedy, uitgegeven bij Penguin.
*Portret van Churchill met het beroemde Polka Dot strikje: reproductie van de cover van “Churchill ‘s Wit”.
