Vandaag verlaten we Jeruzalem. Er zijn nog twee haltes. Dan vertrekken we noordwaarts.
Het grootste universitaire hospitaal van Jeruzalem herbergt een synagoge met 12 glasramen van Chagall: de twaalf stammen van Israël, de zonen van Jacob: levensverhalen van verbondenheid. Mooi. Typisch Chagall. Prachtige kleuren. Sterke symboliek.
De tweede halte is Yad Vashem, letterlijk vertaald ‘gedenkteken en naam’. Holocaust-memoriaal met een architectuur die de bezoeker doet afdalen in het graf van de Shoah. Het graf verbeeldt tot in detail de weg naar de vernietiging: de eerste pamfletten, oproepen tot boycot van Joodse winkels, de Kristallnacht, de ‘Endlösung’, de vernietigingskampen. Ook het Joodse verzet en de rechtvaardige individuen die Joden verborgen en hielpen overleven, kwamen uitvoerig aan bod.
In de herdenkingsruimte met een archief (The Hall of Names ) krijgen de slachtoffers hun naam, hun gezicht en levensverhaal. Hun persoonlijke geschiedenis voert ons mee omhoog naar het licht van het nieuwe Jeruzalem.
Voorbij kunstwerken ligt The Hall of Remembrance met de namen van 21 concentratiekampen. Midden staat een urne met as uit de verbrandingsovens. Het maakt ons stil. Een eeuwige vlam verwijst naar blijvende verbondenheid.
Nog beklijvender is het Kindermemoriaal, waarin met spiegeleffect ontelbare vlammetjes verwijzen naar de kinderen die achterbleven. Hun namen en leeftijd klinken in de ruimte.
Het is een prachtig museum waarmee de Israëlische staat het zionisme wil onderbouwen. Israël wil ermee tonen dat de pogingen hun volk te vernietigen hen het recht geeft op het land. Zij vinden dat geen volk harder geleden heeft. Auschwitz is in het collectieve geheugen symbool van het ultieme kwaad. “Wie vergeet, is gedoemd om te herhalen.”
Spijtig dat zo’n verhaal nergens wordt opengetrokken naar andere genocides. Dat is duidelijk niet de bedoeling.
Na ons bezoek aan Hebron, de muur, een vluchtelingenkamp en vele krachtige getuigenissen kunnen we niet anders dan de actualiteit van de bezetting van de Palestijnse gebieden te spiegelen: subtiele mechanismen van boycotten, identiteiten controleren, muren bouwen, ghetto’s vormen, segregeren, pesten.
De historische kwetsuur van de Holocaust erkennen we volmondig. Maar voelt het volk van Israël zich nu nog zo sterk in zijn veiligheid bedreigd dat het zelf anderen blijft veroordelen tot een leven van isolatie, angst en bedreiging? Verhinderen ongeheelde wonden solidariteit met andere gekwetste volkeren van de wereld? Hoe komt er anders vrede?
Een getuigenis van The Parents’ Circle, ouders van kinderen gedood in het conflict, doet ons geloven dat elkaar ontmoeten over alle verschillen heen een teken van hoop is. Door het delen van lijden en verdriet opent zich een gemeenschappelijk perspectief. Dit klonk ook in het dorp Emmaüs. Veronique vertelde het verhaal van de Emmaüsgangers. Als verdriet en lijden alle veilige grond onder de voeten wegslaan dan scheppen gedeelde levensverhalen en geschiedenis verbondenheid waarmee mensen verder kunnen.
Emmaüs werd in 1967 met de grond gelijk gemaakt. We volgen de wegwijzer die enkel een ‘Romeins badhuis’ vermeldt. Tamar, onze gids, vertelt de hele geschiedenis. De organisatie Zochrot, partner van Broederlijk Delen, wil het volledige verhaal verder verspreiden. Een bord van de verantwoordelijke militaire eenheid verzwijgt de oorlog en de vlucht van de Palestijnse dorpelingen. Zochrot stelt dat ook hier het erkennen van de volle waarheid tot herstel leidt. Dergelijke initiatieven zijn tekens van hoop voor dit complexe land. “Wie vergeet, is gedoemd om te herhalen.”
Vredespelgrim Jan vertelde ’s avonds over zijn studie over deportatie van Joden uit Antwerpen. Een pakkend verhaal over Antwerpse “Rechtvaardigen” die erin slaagden enkele Joden de tweede wereldoorlog in al zijn gruwel te helpen overleven. “Wie vergeet, is gedoemd om te herhalen.”
Paul en Benedict
