Vandaag de
dag kan niemand in deze westerse maatschappij normaal leven zonder een minimum
aan energievoorziening. Ik hoor onze regeringsonderhandelaar Kris Peeters zijn
bezorgdheid uiten, dat de bedrijven die zonder stroom vallen geldelijk vergoed
moeten worden. Maar wat met het basisrecht van duizenden gezinnen die zonder
stroom zouden gezet worden? Daar wordt nogal licht over gegaan. Precies alsof
het niet anders had gekund. Maar dat is niet zo. Onze overheid, als
vertegenwoordiger van heel de maatschappij is hier de voorbije jaren duidelijk
te kort geschoten.

Afschakelplan, het had niet nodig geweest…

Je hoort
zeggen dat toch niemand er iets aan kon doen, dat de kerncentrales Doel3 en
Tihange2 eruit liggen, wegens ernstige gebreken in hun reactorkuip? Dat toch
niemand kon voorzien dat Doel4 eruit zou liggen door weglopen van de smeerolie
van de turbine? Maar kerncentrales hebben evengoed als windmolens een back-up
installatie nodig, om over te nemen als ze stilliggen voor onderhoud of als ze
het piekverbruik niet kunnen dekken. Die back-up bestond uit gascentrales en
steenkoolcentrales. Sinds 2011 hebben Elektrabel, EDF, Essent en E.ON echter de
een na de ander gesloten.

Dat
steenkoolcentrales uit dienst gaan omdat ze gewoon einde levenstijd zijn is
normaal. Maar ze dienen onmiddellijk vervangen te worden door meer
klimaatvriendelijke energievoorziening, bijvoorbeeld een combinatie van
warmtekrachtkoppelingen met windmolens.

Dat zelfs de
meest moderne gascentrales, die pas gebouwd werden, uit dienst gaan, is niet
normaal. In de overgang  naar een meer
klimaatvriendelijke energieproductie, hebben we juist die gascentrales nodig.
Ik hou duizenden berichten uit de pers bij. Ik kan jullie deze bloemlezing
aanbieden van aankondiging van sluitingen:

·        
25 juli 2012 Belga bericht: Essent legt
T-power stil na minder dan één jaar draaien. 425MW minder.

·        
Februari 2013: Electrabel kondigt de
gedeeltelijke  sluiting aan van de
centrale Herdersbrug bij Brugge 160MW minder.[i]

·        
13 maart 2013: Basf kondigt aan
Zandvliet-Power te sluiten in 2015 en vanaf nu de productie alvast terug te
draaien. Electrabel had deze centrale samen met Basf gebouwd in 2005. 395 MW
minder.

·        
22 maart 2013 bericht in De Standaard: EDF
legt de STEG centrale van Seraing stil, in gebruik sinds 1994. 400 MW minder.

·        
Maart 2013: Electrabel legt de kolencentrale
van Ruien (Kluisbergen) stil. Dit was een oude fossiele centrale gebouwd in
1958. Steenkool werd gedeeltelijk vervangen door biomassa en afval.[ii]  Deze centrale was aan het einde  van haar levenstijd.

·        
8 november 2013 bericht in De Standaard: de
STEG centrale van Vilvoorde Verbrande brug gaat dicht. EON had die in gebruik
genomen in 2001. 385 MW minder.

·        
25 april 2014 Belga bericht: sluiting door
Electrabel van de STEG centrale Drogenbos bij Brussel. 480MW minder.

Tesamen 2245 MW minder. Wat neer komt
op het totaal tekort aan reservecapaciteit waar nu over gesproken wordt.
Onlangs hoorden we dat de centrale van Drogenbos terug in dienst gaat, maar wel
tegen bijkomende betaling door de overheid. Ook Zandvliet-Power bij Basf  draait opnieuw sinds het uitvallen van Doel4.
Dat verlicht wat de pijn. Maar we weten ook dat er gepland was een nieuwe
centrale van 900MW te bouwen in Visé, die actief zou zijn vanaf 2012. Alle
vergunningen waren er, maar de centrale kwam er niet.

Waarom
zetten Elektrabel, EDF, Essent en E.ON de hele Belgische bevolking zo
het mes op de keel? Een grote verklaring: op de Europese elektriciteits
groothandelsmarkt zijn de prijzen naar beneden gedonderd. Om twee redenen. Eén:
sinds 2011 kennen we de explosieve groei van schaliegasontginning in de VSA en
Canada. Zij gebruiken nu hun schaliegas in plaats van hun steenkool. En ze
voeren hun overschot aan steenkool uit naar de Europese steenkoolcentrales aan
zeer lage prijzen. Twee: de zonnepanelen en het windmolenpark zijn zodanig
gegroeid dat ze de prijzen drukken. Vooral Duitsland smijt spotgoedkope
elektriciteit op de markt, die komt van overschotten aan windenergie.

Voor
Electrabel en kornuiten is het veel goedkoper om elektriciteit uit het
buitenland in te voeren, dan zelf te produceren.  We weten natuurlijk allemaal, dat deze grote
heren die bonus voor zich zelf houden en niet doorrekenen naar ons, de
eindgebruikers.

Er is meer: manipulatie om de prijzen hoog
te houden

De invoer
van stroom uit het buitenland heeft een bovengrens: de maximale capaciteit van
de bestaande hoogspanningskabels met Nederland en Frankrijk. Een dikke 3300 MW.
Dat is ongeveer één derde van heel het stroomverbruik van België. Wat
Electrabel en compagnie doen is die hele invoercapaciteit volledig opgebruiken,
ook in normale omstandigheden. Ze voeren langs de zelfde lijnen ook vaak
elektriciteit uit. Zo blokkeren ze die lijnen voor extra invoer bij problemen
of bij piekverbruik. Zo kan er nergens in België onder de prijs van Electrabel
gezakt worden. Heel de maatschappij wordt zo gegijzeld om hun hoge prijszetting
te aanvaarden.

Maar er is
meer: de groothandelsprijzen op de Europese elektriciteitsbeurzen[iii]
Dat zijn de beurzen waar enkel grote spelers als elektriciteitsproducenten en
elektriciteitsleveranciers van dag tot dag en van uur tot uur volumes
elektriciteit verhandelen. Die prijzen zijn veel lager dan de prijzen waaraan
Electrabel wil verkopen. Door de toename van de windmolens is de prijs op de
Duitse beurs gezakt tot 35 euro per megawattuur (35€/MWh). In Scandinavië waar
je ook heel wat waterkracht hebt zelfs tot 30 euro per megawattuur (30€/MWh).
Paniek in Frankrijk. Want daar halen de kerncentrales die prijsdrempels niet.
42 euro per megawattuur (42€/MWh) is het laagste wat ze kunnen gaan. Ze kregen
van de Franse overheid waarborg dat deze prijs hun steeds uitbetaald zal
worden. In Engeland eisen de kerncentrales 109€ /MWh gewaarborgde betaling. Wie
zei dat kernenergie goedkoop is?

En in België?
Electrabel verkoopt op de beurs aan 45-50 euro per megawattuur. De Belgische
kerncentrales zouden rendabel zijn op 41,8 euro per megawattuur (41,8€/MWh).
Kreeg Electrabel ook van de Belgische overheid een waarborg op het uitbetalen
van deze prijs voor het langer openhouden van Doel 1 en Doel2? Mist alom
daarover. Maar, we weten dat er gewerkt wordt aan een nieuwe hoogspanningskabel
tussen Duitsland en België, onder de Hoge Venen door. Die zal er zijn in 2019.
Dan zal iedere grootgebruiker in België elektriciteit kunnen aankopen aan
Duitse prijzen. Aan 35 euro per megawattuur (35€/MWh) of minder in plaats van 41,8
euro per megawattuur (41,8€/MWh). Dat weet Electrabel ook. Maar de Belgische
bevolking niet. Betekent dit dat onze overheid stilzwijgend een akkoord heeft
vastgelegd om Electrabel vanaf 2019 met overheidsgeld te subsidiëren aan 7 euro
per megawattuur (7€/MWh)? Dat zou op 56 miljoen euro per jaar uitkomen!

Het afschakelplan stookt ambras: “waarom
wij? … en zij niet?”

“Waarom wij?
… en zij niet?” Talrijke varianten hoorden we op die vraag. Ongerustheid onder
de mensen. Een onveilig gevoel. Een gevoel van machteloosheid tegenover
onrechtvaardigheid. Het enige positieve aan heel het afschakelplan is dat men
begint na te denken over energiebeleid.

Om
klimaatredenen, om redenen van luchtkwaliteit en gezondheid, om redenen van
veiligheid van de bevolking, zouden we best weggaan van energievoorziening op
steenkool, stookolie en kernenergie. De omschakeling naar hernieuwbare energie
zou veel sneller kunnen gaan, als de overheid een duidelijk beleid  voor hernieuwbare energie zou voeren, en niet
steeds weer in de eerste plaats aan kernenergie zou denken.

Het
afschakelplan is een logisch gevolg van de “liberalisering” van de energiemarkt
in 2003. Nochtans werd er ons toen beloofd dat door de “onzichtbare hand van de
markt” de dienstverlening sterk zou verbeteren. Dat de prijzen zouden dalen. En
dat er vanzelf meer hernieuwbare energie zou zijn. Niets daar van is waarheid
gebleken. De markt is niet in staat een energievoorziening in evenwicht te
houden op lange termijn, het afschakelplan bewijst dat. De markt is niet in
staat rechtvaardige correcte prijzen aan te rekenen. We betalen nog steeds prijzen
veel, veel hoger dan de eigenlijke productiekost. De markt is niet in staat om
de overstap naar hernieuwbare energie te organiseren. Het korte termijn winst
denken haalt het van de noodzakelijke planning op langere termijn.

Het is
allemaal te belangrijk om het in de handen te laten van de multinationals. We
hebben een vernieuwing nodig. We hebben openbare energiebedrijven nodig, onder
democratische controle. We hebben een geplande uitbouw van een duurzaam
energiesysteem nodig. Windmolens en zonnepanelen zouden sterk uitgebreid moeten
worden, met ondersteuning van warmtekrachtkoppeling, opslag van energie onder
zijn verschillende vormen, en een terug in werking stellen van bestaande
moderne gascentrales zoals Tessenderlo-power als back-up.

Maar wat doen we ondertussen, de komende
maanden?

De
gascentrales die de voorbije twee jaar gesloten zijn kunnen niet allemaal
zomaar terug opgestart worden. Want het personeel is er niet meer. Ze zijn ook
niet meer aan het net aangesloten. We zouden best samen met de vakbonden
ijveren om ze toch zo snel mogelijk terug operationeel te maken.

Het is verder
een goed idee om campagne te voeren voor het uitschakelen van in het oog
springende verspilling van elektriciteit, zeker in de avonduren, wanneer er het
grootste risico op afschakeling gedurende een paar uur bestaat. Twee suggesties:
Een verspilling die zonder problemen kan uitgeschakeld worden is alle
reclameverlichting in de steden. Een tweede verspilling zijn de open koelkasten
en diepvriestogen in de winkels en grootwarenhuizen. De diepvrieskoude straalt
eruit en de winkel moet opgewarmd worden, dat is absurd[iv].
Het zou veel stroom besparen als deze togen en koelkasten afgeschermd zouden
met doorzichtige panelen of flappen, zoals enkele winkels al doen. Misschien
zijn die twee maatregelen al genoeg, tesamen met een bedachtzaam gebruik van
stroom in de huishoudens.

Ten derde,
hoorden wij, dat de eventuele afschakeling van een deel van de bevolking voor
enkele uren, één week op voorhand zou aangekondigd worden. Blijkbaar kan men
inderdaad het stroomverbruik en de stroomproductie al enkele dagen op voorhand
goed inschatten. Men kent uit ervaring hoe de mensen stroom verbruiken en de
productie van zonnepanelen en windmolens kan heel precies ingeschat worden met
het weerbericht en de buienradar. Als bedrijven zich vrijwillig kunnen opgeven,
om tegen vergoeding, een tijd zonder stroom gezet te worden, dan is dit de
piste die het eerst moet bewandeld worden.

Langs alle
kanten regent het ook adviezen om thuis te besparen[v].
Schakel het licht uit in de kamers waar je niet bent, en dergelijke. Bewust
spaarzaam en zorgvuldig omspringen met elektriciteit en gas is altijd een goed
idee. De campagnes om minder stroom verbruikende verlichting te plaatsen duiken
weer op. Velen hebben indertijd al hun gloeilampen vervangen door spaarlampen.
Nu duikt de nog beter presterende LED-verlichting op, ook uitgevoerd in de vorm
van de voormalige gloeilamp. Tegelijk zien we dat de verkopers veel te hoge
prijzen aanrekenen voor deze nieuwigheid. Dat noemen we misbruik maken van een
situatie en van de burgerzin van de bevolking. We kunnen voorstellen dat de
overheid een rechtvaardige prijs bedingt, een hele voorraad in het groot
aanschaft en deze aan aanvaardbare prijzen doorverkoopt aan de bevolking.

Samengevat:
er zijn heel wat mogelijkheden om het onveiligheidsgevoel onder de bevolking
weg te nemen en meer samenhorigheidsgevoel op te bouwen. En ja, het afschakelen
van woongebieden van het net is zeer goed te voorkomen.

[i]http://www.engineeringnet.be/belgie/detail_belgie.asp?Id=9770&titel=Electrabel%20vormt%20Brugse%20Herdersbrug-centrale%20om%20tot%20piekeenheid&category=nieuws

[ii] http://nl.wikipedia.org/wiki/Elektriciteitscentrale_van_Ruien

[iii]
Cijfergegevens uit de toespraak van Dirk Knapen van REScoop op studiereis
Denemarken in september

[iv]
Zie het boek Hitte, blz 281. George Monbiot geeft cijfers voor Engeland, te
vergelijken met België: in de detailhandel is het stroomverbruik 275kWh/m2 ,
wat drie keer zo veel is als kantoorgebouwen 95kWh/m2 of pakhuizen 81 kWh/m2
Oorzaak ligt bij de vriezers.

[v]
Zie bijvoorbeeld het blad Visie van 3 oktober